170
пропаргиловые эфиры одноатомных спиртов. Эфиры с
тройной связью очень интересны, как в теоретическом, так
и в практическом отношении.
В течение предыдущих лет были синтезированы
разные представители ацетиленовых спиртов. Перед нами
стояла задача осуществить синтез ранее неизвестных
представителей этого класса соединений.
В 90-х годах подобные непредельные эфиры
синтезировали в присутствии кислотных катализаторов, в
частности серной кислоты или п- толуолсульфокислоты,
которые провоцировали протекание нежелательных
побочных реакций (в частности дегидратации), а также,
являясь агрессивной средой, преждевременно выводили
механическое оборудование из строя.
С целью обеспечения высоких выходов нами был
осуществлен синтез ацетиленовых эфиров пропаргиловых
спиртов в условиях межфазного катализа - в присутствии
триэтилбензиламмония хлористого (ТЭБАХ).
Конденсацией
пропаргилбромида
с
органилпроизводным
пропаргилового
спирта
были
получены
пропаргиловые
эфиры
соответствующих
замещенных
спиртов.
Строение
синтезированных
соединений подтверждены данными элементного и
физико- химического метода анализа.
BETONUN ALINMASINDA İSTEHSALAT
TULLANTISININ İSTİFADƏSİ
Magistr : Elmi rəhbər:
Qurbanlı Günel Emin qızı dos.H.B.Bafadarova
II kurs ,qrup A3116
Hal-hazırda Respublikamızda alüminium sənayesinin
əsasını təşkil etdən “Gəncə Gil-torpaq” müəssisəsini xammal
kimi yerli Zəylik alunit və xaricdən idxal olunan boksit
171
filizlərindən gil-torpaq istehsal edilərək Sumqayıt Alüminium
Zavodunda ilkin alüminium istehsalı üçün istifadə olunur.
Alüminium istehsalıda bir neçə üsuldan istifadə
olunur.Ən geniş yayılmışı K.İ.Bayerin yaş qələvi üsuludur.
Bu meodlarla alınan alüminium – yüngül metal olub,
elastikdir, elektrik keçirmə qabiliyyəti yüksəkdir və
korroziyaya qarşı yaxşı davamlıdır. Bu səbəblərdən alüminium
tikinti, elekroenergetikia, maşın və avadanlıq istehsalı,
qablaşdırma, nəqliyyat və s. kimi sahələrdə istifadə olunur.
Alüminium istehalı zamanı çoxlu miqdarda tullantı alınır,
elə alüminium sənayesinin vacib texnoloji problemlərindən
biri, gil-torpaq istehsalı zamanı əmələ gələn şlamları yenidən
emal etməklə metallurgiya və kimyəvi xammal kimi istifadə
edilməsidir. Şlamlar, boksitdən gil torpaq alınan zaman
utilizasiya edilən tullantı olub ətraf mühit üçün təhlükə törədir,
bununla yanaşı praktiki faydalı məhsulların alınması üçün isə
potensial mənbə hesab olunur. Şlam əsasən gil torpaqdan (30
%-ə qədər Al
2
O
3
), dəmir oksidindən (60 %-ə qədər Fe
2
O
3
),
silisium oksidindən (15 %-ə qədər) və qələvidən (9 %-ə qədər
Na
2
O) ibarətdir
Son zamanlar şəhər infrastrukturunun inkişafını beton və
beton məmulatlarının istehsalıolmadan təsəvür etmək mümkün
deyil.
Beton sement ,qum,çınqıl,su və eləcə də az miqdarda
plastifikatorların bir yerdə qarışdırılmasından alınan
materialdır . Su və sement betonun əsas tərkib hissəsini təşkil
edir. Onun tərkibində olan suyun , sementin və digər
elementlərin (plastifikator , qum , çınqıl və s.) nisbətini
dəyişməklə müxtəlif markalı beton istehsal edilir
(M100,M200,M450 və s.) . Hər bir beton markasının tətbiq
sahəsi fərqlidir.İstifadə sahələrindən aslı olaraq kimyəvi
tərkibinə görə şaxtaya,soyuğa,suya,korroziyaya qarşı davamlı
olan markalar istehsal olunur.Yuxarıda qeyd olunan xassələri
betonda və beton məmulatlarında tətbiq etmək üçün müxtəlif
172
təbii komponentlər əlavə edilir Beton istehsalında istifadə
olunan təbii materialların tullantılarla-qırmızı şlamla əvəz
olunması nəzərdə tutulur
KAPSULLAŞDIRILMIŞ MİNERAL GÜBRƏLƏR
Magistr: Rəhbər:
İbrahimova Səriyyə Zabit qızı dos. H.B . Bafadarova
II kurs, qrup A3116
Hal-hazırda torpağın münbitliyini, məhsuldarlığını, kənd
təsərüffatı məhsullarının keyfiyyətini artırmağa imkan yaradan
mineral gübrələrdən istifadə etmədən kənd təsərrüfatının
inkişafını təsəvvür etmək mümkün deyil. Məhz mineral
gübrələrdən istifadə məhsuldarlığın 50%-ə qədər və daha çox
artmasını təmin edir.
Mineral gübrələr -
bitkilərin sürətli inkişafını və
məhsuldarlığını təmin edən qida elementlərindən ibarət qeyri-
üzvi birləşmələrdir. Gübrələr bir neçə qrupa bölünürlər: 1)
tərkib və mənşələrinə görə: üzvi, mineral, üzvi-mineral,
bakterial, hormonal gübrələr; 2) tərkibində qida maddələrinin
miqdarına görə: birkomponentli (sadə) və çoxkomponentli
(mürəkkəb və qarışıq) gübrələr; 3) tərkibindəki faydalı
eleməntlərin kəsifliyinə görə: sadə və zənginləşdirilmiş
gübrələr; 4) torpağa göstərdikləri təsirə görə: turş, neytral və
qələvi gübrələr; 5) təsiretmə səciyyəsinə görə: bilavasitə təsir
edən, dolayı yolla təsir edən və stimulə edən gübrələr; 6)
aqreqat halına görə: bərk, maye və qazşəkilli.
Suda həllolma qabiliyyətinə malik olan hər bir maddənin
torpaq məhluluna ləng keçidi gübrə dənələrinin yüksək
molekullu birləşmələrdən ibarət örtüklə örtülməsi zamanı və ya
həmin
birləşmələrin,
polimer
maddələrin
tozunu
dənəvərləşdirilmiş gübrələrdə tətbiq etməklə əldə oluna bilər.
Kapsullaşdırılmış mineral gübrələrin istehsalı yeni sənaye