Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- EKSTRAKSIYA FOSFAT TURŞUSU ISTEHSALI TULLANTILARININ UTILIZASIYASI
176
materiallar aidiyyatı olan ənənəvi materialların xassələrinə malikdir və bir çox göstəriciyə görə bu materiallardan üstündür. Bir çox hallarda onlar yüksək möhkəmliyə, müxtəlif mühitlərin təsirinə qarşı davamlılığa, yüngüllüyə və asan emal olunma qabiliyyətinə malikdir. Tikintidə geniş istifadə olunan kompozit materiallar sırasında plastobetonlar xüsusi yer tutur. Plastobetonlar tikinti kompozit materialların böyük bir qrupudur. Ənənəvi materiallardan fərqli olara burada mineral əlaqələndiricilər polimer əlaqələndiricilər ilə əvəz olunub. Mineral komponentin miqdarından asılı olaraq plastobetonlar yüngül, orta və ağır olurlar. Plastobetonun xüsusi xassələrindən aşağıdakıları qeyd etmək
olar: yüksək möhkəmlik, yüksək hidrofobluq, temperaturun dəyişməsinə olan davamlılıq, aşılanmaya qarşı yüksək davamlılıq, kimyəvi aqressiv mühitə qarşı davamlılıq və ənənəvi beton ilə müqayisədə yüngül çəki. Qeyd olunan xüsusiyyətlərə görə plastobeton adi betonun istifadəsi mümkün olmayan yerlərdə tətbiq oluna bilər. Müasir şəraitdə istənilən tikinti materialın mühüm göstəricisi onun aqressiv mühitin kimyəvi təsirinə qarşı davamlılığıdır. Bu hal plastobetonun sənaye tikintisində onun səthi mühafizə olunmadan istifadəsinə imkan verir. Sənayedə istifadə olunan müxtəlif borular, novlar bə tutumlar plastobetondan hazırlanır. Bunlar geniş çeşiddə kimyəvi aqressiv mayelərin saxlanılmasında istifadə edilir. Plastobetonun digər şərtsiz üstünlüyü onun yenidən təkrar emalıdır. Plastobeton istehsalçıları bu materialın 50 illik istifadə müddətinə zəmanət verir. Istifadə müddəti bitəndən sonra plastobeton təkrarən emal olunaraq istifadə edilə bilər. Plastobetonun tərkibində mineral komponent kimi ucuz və asan əldə olunan materialların istifadəsi böyük əhəmiyyət kəsb edir.
komponent və polimer əlaqələndirici əsasında plastobetonun alınmasıdır. Bununla yanaşı alınan material yüksək
177
möhkəmliyə, hidrofobluğa malik və çəkisi ənənəvi betondan yüngül olmalıdır. Yuxarıda qeyd olunan məqsədə nail olmaq üçün mineral komponent kimi məişət tullantıların yandırılması zamanı əmələ gələn dib külündən və əlaqələndirici kimi epoksid pastasından istfadə olunur. Bu zaman vacib ekoloji məsələ - küllü miqdarda əmələ gələn dib külünün utilizasiyası məsələsi də həll olunur. Aparılmış tədqiqatlar nəticəsində yuxarıda qeyd olunan komponentlər əsasında plastobetonun alınması texnologiyası öyrənilibdir və tərkibində 10, 20, 40, 60 və 80%-ə qədər mineral komponenti olan kompozitlər alınıbdır. Alınmış kompozitlərin 8 saat ərzində isti asetonda yuyulması yolu ilə müəyyən edilmişdir ki, mineral komponentin miqdarı 80% -ə kimi artdıqda nümunələrin bərkimə dərəcəsi 75%-ə qədər azalır. Bundan əlavə müəyyən edilmişdir ki, plastobeton nümunələri yüksək hidrofobluğa malikdir. Mineral
komponentin miqdarının artması ilə hidrofobluğun bir qədər azalması müşahidə olunub.
TULLANTILARININ UTILIZASIYASI Magistr: Elmi rəhbər: İsmayılova Afina Cavanşir dos.Məmmədova G.M. II kurs,qrup A3116
Fosfat turşusunun sənayedə termiki və ekstraksiya üsulları ilə alınması məlumdur. Bu üsullar müxtəlif olduqları kimi alınan tullantıların tərkibi də müxtəlif olur. Ekstraksiya üsulu ilə fosfat turşusu istehsalı zamanı əmələ gələn tullantılar əsas etibarilə fosfogipsdən və flüorlu birləşmələrdən ibarətdir. 178
Fosfogips tərkibində olan P 2 O 5 və flüordan təmizlənmək üçün müxtəlif proseslərdən keçirilir. Bunlardan ən sadəsi fosfogipsin yuyulmasıdır ki, o da müxtəlif üsullarla həyata keçirilir. Fosfogips şoran torpaqların melorasiyasında istifadə edilə bilər. Belə ki, onun verilməsi ilə torpaqdakı Na + ionu tez yuyulan Na 2 SO 4 -ə çevrilir. Torpaqda istifadə edilərkən fosfogipsin P 2 O 5 -dən təmizlənməsinə ehtiyac olmur. Fosfogipsin geniş tətbiq sahələri məlumdur. Ondan sulfat turşusu, sement, əhəng və s. istehsalında ammonium sulfatın , həmçinin CaSO 4 ·C 10 (NH
2 ) 2 tipli azotlu gübrənin alınmasında istifadə edilir, linoleum və kağız istehsalında doldurucu kimi tətbiq edilir. EFT-da ətraf mühitin ekologiyasına böyük zərər vuran komponentlərdən biri də flüorlu birləşmələrdir. Flüorlu birləşmələr biosferə, bitki və heyvanlar aləminə zəhərləyici təsir göstərır. Flüorlu birləşmələr xammalda həll olmayan duzlar şəkllində olsalar da, xammalın emalından sonra flüor həllolan birləşmələrin tərkibinə keçir. Digər tərəfdən bu birləşmələr qiymətli xammal hesab edilir. Ona görə də tullantı kimi ayrılan flüorlu birləşmələr tamamilə istifadə olunur. Üzvi sintezdə, şüşə sənayesində və əlvan metallurgiyada bu birləşmələr müvəffəqiyyətlə tətbiq olunur. Tullantının qaz fazasını SiF 4 və HF təşkil edir. Bu fazanın 50-60%-i flüorun payına düşür. Hər iki üsulla alınan fosfat turşusunu buraxlandıran zaman ayrılan SiF 4
2 SiF
6 turşusunun 10-15%-li məhlulu alınır. H 2 SiF 6 turşusunun duru məhlulu əsasən süzgəcləri yumaq, qatı məhlulu ilə flüoridlər və silisium- flüoridlər istehsal etmək üçün işlədilir.Ayrılan qazları atmosferə ötürməmək və itkiyə yol verməmək məqsədilə onlar resirkulyasiya olunur. EFT istehsalında ayrılan flüorun 50%-i utilizasiya olunur. EFT istehsalından ayrılan flüorlu qazların Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|