Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

200 

 

METILAKROLEININ  METAKRIL TURŞUSUNA 

OKSİDLƏŞMƏSİ  PROSESİNİN TƏDQİQİ 

Magistr:       

 

             Rəhbər:         

Şahbazova Nigar Şahmalı              dos.Hüseynov A.S                                                                                 

II kurs, qrup A3336 

 

 Metilakroleinin    (MA)  qaz  fazasında  metakril  turşusuna 

(MAT)  oksidləşməsi  prosesində  effektiv  katalizatorların 

müəyyən edilməsi üçün hazırda heteropolimolibdatlar əsasında 

kontaktların işlənməsi təklif edilir. Məlumdur ki, Mo müxtəlif 

cür  heteropoliturşular  əmələ  gətirir.  Lakin  ədəbiyyatlarda 

metilakroleinin  oksidləşməsi  reaksiyasında  bu  birləşmələrin 

katalitik xassələrə malik olmaları barədə məlumat yoxdur.  

 Ona  görə  də  metilakroleinin  oksidləşməsi  reaksiyasında 

mərkəzi atomlu molibden heteroturşuların katalitik xassələrinin 

tədqiq edilməsi tələbatı yaranır. 

  

Kordenasiya  olunmuş  birləşmələrin  kimyası  üzrə  olan 

ədəbiyyatlardan  məlumdur  ki,  heteropoliturşular  termiki  az 

davamlı,  onların  qələvi  metal  duzları  isə  daha  stabildir,  Li-Cs 

cərgəsində isə ən yüksək termiki stabil olan sezium duzudur.  

 Ona  görə  də  biz  bu  tədqiqatlar  üçün  bir  molibdenli 

heteropoliturşuların sezium duzlarından istifadə etmişik.  

Biz  Mo

12

PCs

2

O

x

  tərkibli  katalizator  hazırlayıb  tədqiq 

etmişik.  Tədqiq  edilmiş  nəticələr  göstərir  ki,  bu  tərkibli 

katalizator  metakril  turşusuna  görə  maksimum  aktivliyə  və 

selektivliyə malikdir. Katalizatorun tərkibinə bir neçə əlavə də 

daxil etmişik.  

Bi  əlavəsi  katalizatorun  seçiciliyini  aşağı  salır  və  edilən 

kompanent  optimal  miqdarda  olduqda  onun  aktivliyini  bir 

qədər  artırır.  Katalizatorda  Cs-in  K-la  əvəz  edilməsi  metakril 

turşusuna görə aktivliyin və seçiciliyin  aşağı düşməsinə səbəb 

olur. 

Bu tərkibdən  Cs və  ya P kənar edildikdə aktivliyin , Cs 

---

201 

 

kənar edildikdə isə selektivliyin aşağı düşməsi müşahidə edilir. 

Metakril turşusunun aktivliyi və çıxımına görə vanadium 

tərkibli  katalizator  ikinci  yerdə  durur.  Fərz  etmək  olar  ki, 

tədqiq etdiyimiz kontaktların səthi turşuluğu həmin ardıcıllıqla 

azalır və buna uyğun olaraq metakril turşusunun  əmələ gəlmə 

sürəti də onların səthi turşuluğundan asılı olur. 

Beləliklə,  subut  olur  ki,  metilakroleinin  metakril 

turşusuna  oksidləşməsi  prosesində  12-molibdenfosforlu 

heteropoliturşuların sezium duzu daha effektiv katalizatordur.  

 

 

SİNTETİK NEFT TURŞULARININ  PROPILEN OKSİDİ  

İLƏ OKSİEFİRLƏRİNİN  DİZEL YANACAĞINA AŞQAR 

KİMİ TƏDQİQİ 

 

Tələbə: 

 

 

 

     Rəhbər: 

Məmmədova Elmira İmaməddin      prof. Məmmədxanova S.Ə. 

II kurs, qrup  343.6. 

 

Hazırda  bioyanacaqların  yaradılması  sahəsində  dünyada 

geniş  tədqiqatlar  aparılır.  Bu  tədqiqatların  aparılmasında  məqsəd 

bərpa 

olunan 

alternativ 

enerji 

mənbələrinin 

istifadəsini 

genişləndirmək,  ətraf  mühitin    çirklənməsi    səviyyəsini  kəskin 

azaltmaq,  yanacağa  daha  yüksək  istismar  xassələri  verməkdir.  

Digər  tərəfdən  mövcud  texnologiyaların  istifadəsi  zamanı  əmələ 

gələn  əlavə  məhsulların  səmərəli  istifadəsi  üsullarının  və  daha 

əlverişli sintetik komponentlərin yaradılması da aktualdır.  

Qeyd  edək  ki,  incə  detalların  yığılmadan  əvvəl  yağ 

təbəqəsindən və digər çirkləndiricilərdən təmizlənməsi üçün həmin 

detallar benzin ilə yuyulur.  

 Bu  zaman  elektrik  keçiriciliyi    50pSm/m-dən  az    olduqda 

benzin  yuma  zamanı  çirkləndikcə  partlayış  təhlükəsi  yaranır. 

Bunun  qarşısını  almaq  üçün  antistatik    aşqarların    tətbiqi 

mühümdür.  Bu  istiqamətdə  apardığımız  tədqiqatlar  göstərir  ki, 

---

202 

 

sintetik  neft  turşularının  oksiefirləri  dizel  yanacağının  elektrik 

keçiriciliyini  kəskin  artırır,  beləliklə  də,  statik  elektriklənmənin 

qarşısını  alır,  partlayış  və  yanğın  təhlükəsi  aradan  qalxır.  Bu  da 

yanacağı böyük sürətlə və partlayış təhlükəsi olmadan nəql etməyə, 

nəqliyyat  vasitələrini,  o  cümlədən  avtoçənləri,  dəniz  tankerlərini, 

dəmir  yolu  çənlərini  sürətlə  doldurmağa  və  boşdayanma  vaxtını 

kəskin azaltmağa imkan verir. 

 

Sintetik neft turşularının oksiefirləri sintetik neft turşusunun 

propilen  oksidi  ilə  müxtəlif  mol  nisbətlərində  reaksiyası  əsasında 

sintez  edilmişdir.  Turşu və  propilen  oksidi  1:1,  1:2,  1:3,  1:4,  1:5, 

1:6,  1:7,  1:8,  1:9  və  1:10    nisbətlərində  götürülmüşdür.  Reaksiya 

katalizatorun  iştirakı  ilə  aparılmışdır.  Sintez  edilmiş  oksiefirlər 

dizel distillatına qatılmış və hər birində oksiefirlərin kütlə %-i 1, 3, 

5 olmaqla on növ nümunə hazırlanmışdır.   

Karbohidrogenlərin  qarışığının  təhlükəsiz  nəqli  üçün 

keçiriciliyin  minimum  qiyməti  50pSm/m  olduğu  halda, 

oksiefirlərin hətta dizel  yanacaqlarında 1%-li məhlulları  da >1000 

pSm/m elektrik keçiriciliyini təmin edir.   

 

   ИССЛЕДОВАНИЕ СОСТАВА И ФИЗИКО—

ХИМИЧЕСКИХ СВОЙСТВ ГОРЮЧЕГО СЛАНЦА 

«ХЫНАЛЫГ». 

Магистр:                                           Научный руководитель:                        

Тагиева Тахмина Чингиз                  доц. Юсиф-заде А.А                                                                                                                                                                                                                                                    

 

II курс, группа R3326 

   Горючие  сланцы —  это  полезные  ископаемые, 

относятся  к  группе  твёрдых  каустобиолитов.  При  сухой 

перегонке  сланцы  образуют  значительное  количество 

смолы,  которая  по  составу  близка  к  нефти.  Сланцы  в 

RCOOH

H

2

C

CH

O

CH

3

+ NaOH

R

C

O

O

CH

CH

3

CH

2

OH

+

kat.

---