Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

197 

 

mikrobiologiya  sənayelərinin  müxtəlif  sahələrində  geniş 

istifadə  olunurlar.Onlar  bir  çox  neft-kimya  proseslərində  ilkin 

xammal kimi geniş tətbiq olunurlar. 

Lakin 

maye 

parafinlərin 

tərkibində 

aromatik 

karbohidrogenlər 

neft-kimya 

və 

mikrobioloji 

sintez 

reaksiyalarına  mənfi  təsir  göstərirlər.Buna  görə  də  maye 

parafinlərin  istehlakçılarının  qarşısına  qəti  tələb  qoyulur 

ki,maye  parafinlərin  tərkibində  aromatik  karbohidrogenlərin 

miqdarı 0,01%-dən artıq olmasın. 

Buna  görə  də  maye  parafinləri  bu  qarışıqlardan 

təmizləmək  üçün  xüsusi  təmizləmənin  aparılması  zərurəti 

yaranır. 

Müxtəlif  üsulların  aparılmış  analizi  göstərir  ki,bu 

üsullardan  ən  məqsədyönlü  adsorbsiya  üsuludur.Xüsusən  o 

məhsullarda ki,aromatik karbohidrogenlər az miqdardadır. 

Bundan 

başqa 

prosesin 

riyazi 

modeli 

qurulmuşdur.Tərpənməz adsorbent layının optimal hündürlüyü 

müəyyən edilmişdir. 

Optimal  qiymətin  toplanmasında  ən  kiçik  kvadratlar 

üsulundan istifadə edilmişdir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

     IQ 

Adsorbsiya prosesi 

O 

У 

ƒ

3 

ƒ

2 

ƒ

1 

X 

q 

---

198 

 

Şəkildən göründüyü kimi, sistem idarə olunan adsorbsiya 

prosesi  qurğusundan  (0)  və  idarəedici  qurğudan  (IQ)  təşkil 

olunmuşdur. İdarəedici qurğuya idarə olunan parametrlərin cari 

qiymətləri və onların tapşırıq qiymətləri (q) haqqında məlumat 

verilir.  İdarəedici qurğuda bu iki məlumat  bir-birilə müqayisə 

olunaraq, onlar arasında əmələ gələn fərq təyin edilir. Bu fərq 

müəyyən  qanunauyğunluqla  çevrilərək,  nəticədə  idarəedici 

təsir  formasında  (U)  adsorberə  göndərilir.  İdarəedici  təsir 

həmişə elə istiqamətə yönəldilir ki, həyəcanlandırıcı təsirlərdən 

(ƒ)  yaranan parametrlərin dəyişdirilmələri müəyyən dəqiqliklə 

kompensasiya edilmiş olsun və idarə olunan parametrlərin cari 

qiymətləri tələb olunan qiymətlərə mümkün qədər yaxın olsun 

 

İZOPROPİL SPİRTİNİN OKSİD ALÜMİNİY 

ÜZƏRİNDƏ KATALİTİK ÇEVRİLMƏSİ 

                                                    

Tələbə:                                                        Rəhbər:                                         

Rəsullu Cahid Cavid                                 prof.Əcəmov K.Y. 

III kurs, qrup 329.5 

                                                 

 

Katalizdə  heteropoliturşuların  (HPT)  istifadəsi  intensiv 

inkişaf  edən  sahə  hesab  edilir.  Hal-hazırda  dərc  olnumuş 

çoxsaylı  işlərdə  Keqqin  strukturlu  HPT-nın  katalitik 

xassələrinin 

öyrənilməsinə 

həsr 

edilmiş 

nəticələr 

göstərilmişdir,  lakin  alminium  oksid  (γ-Al

2

O

3

)  üzərinə 

hopdurulmuş 

fosformolibden 

heteropoliturşusunun 

H

7

[P(Mo

2

O

7

)

6

]·H

2

O 

izopropil 

spirtinin 

oksigentərkibli 

birləşmələrə 

çevrilməsi 

prosesinə 

təsiri 

əvvəllər 

öyrənilməmişdir. 

 

İlkin  və  modifikasiya  edilmiş  γ-Al

2

O

3

-in  katalitik 

xassələri axın tipli qurğuda 150-250

o

C temperatur intervalında 

xammalın verilməsinin 75 saat

-1

 həcmi sürətində öyrənilmişdir. 

Hopdurma  əvvəlcədən  3  saat  müddətində  200

o

C-yə  qədər 

---

199 

 

közərdilmiş daşıyıcı üzərinə etil spirtində HPT məhlulu ilə (γ-

Al

2

O

3

-ə  5%  HPT  hesablanmaqla)

 

aparılmışdır.  Sonradan 

alüminium  hidroksid  əlavə  olunur  və  katalizator  200-300

o

C 

temperaturda 2 saat ərzində qurudulmuşdur. 

 

 

Alınmış təcrübi nəticələr cədvəldə göstərilmişdir 

Temperatur, 

     

o

C 

Konversiya,  

      % 

Katalizatın tərkibi, % 

     DİPE 

      Aseton 

     Heksen 

γ-Al

2

O

3

 

200 

3,56 

2,5 

0,25 

1,25 

250 

30 

2,38 

0,28 

14,28 

γ-Al

2

O

3

 + 5% H

7

[P(Mo

2

O

7

)

6

]·H

2

O 

150 

15,61 

- 

- 

- 

200 

19,03 

5,29 

0,97 

2,96 

250 

37,41 

0,97 

5,93 

5,56 

 

 

Müəyyən  edilmişdir  ki,  ilkin  vəziyyətdə  γ-Al

2

O

3 

məqsədli  reaksiya  məhsullarına  görə  yüksək  aktivlik  nümayiş 

etdirmir.  Belə  ki,  γ-Al

2

O

3

-in  HPT-larla  promotorlaşdırılması 

onun  katalitik  xassələrinə  əhəmiyyətli  təsir  göstərir.  Cədvəldə 

göstərilən  dəlillərdən  görünür  ki,  HPT-nun  əlavə  edilməsi 

təkcə  spirtin  çevrilmə  dərəcəsinnin  xeyli  artmasına  deyil, 

həmçinin  diizopropil efiri  (DİPE) və  asetonun  çıxımının xeyli 

artmasına gətirib çıxarır. 

 

Alınmış 

dəlillər 

mövcud 

tip 

katalizatorların 

xüsusiyyətlərinin  öyrənilməsi,  mövcud  prosesə  təsir  göstərən 

əsas 

amillərin, 

həmçinin 

onun 

mexanizminin 

detallaşdırılmasının  aşkar  edilməsi  məqsədilə  sonrakı 

tədqiqatların aparılmasının perspektivliyini sübut edir.  

 

 

 

 

 

 

---