Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

225 

 

məhsulunu  (CO

2

)  metanola  çevirmək  mümkündür.  Bu  zaman 

sintez  reaktorunda  katalizator  kimi  Al

2

O

3 

daşıyıcısında  Cu 

katalizatorundan  istifadə  olunur  və  1  mol  CO

2 

dən  1  mol 

CH

3

OH-ün alınması ilə nəticələnir ki, bu da həm ekoloji, həm 

də  iqtisadi  göstəriciləri  yaxşılaşdırır.  İkinci  mərhələ  sintez 

reaktorunda aşağıdakı  reaksiyalar nəticəsində alınan TMA-nın 

(trimetilamin) daha yüksək həddə təmiz-lənməsinə əsaslanır:  

 

CH

3

OH+NH

3

↔CH

3

NH

2

+H

2

O 

CH

3

OH+CH

3

NH

2

↔(CH

3

)

2

NH+H

2

O 

CH

3

OH+(CH

3

)

2

NH↔(CH

3

)

3

N+H

2

O 

 

      Atmosferə atılan tüstü qazlarından absorbsiya üsulu ilə CO

2 

tutularaq  250  °C-də  Cu  katalizotoru  iştirakı  ilə  qaz  fazada 

metanol  istehsalına  cəlb  olunaraq  analiz  görə  və  stexiometrik 

əmsalları  saxlamaqla  həm  istehsalı  artırmaqla  yanaşı, 

parafinlərin  alınmasını  azaldır.  İkinci  mərhələdə  rektifikasiya 

üsulu ilə ayrılması tam mümkün olmayan TMA–nin CH

3

OH-ın 

qaynama  temperaturuna  yaxın  temperaturlarda  (65-70)

0

C-də 

turşu (çaxır turşusu ) əlavə etməklə metanolun trimetilamindən 

təmizlənməsi  daha  optimaldır  və  məhlula  turşunun  əlavə 

olunması  metanolda  trimetilaminin  (TMA)  miqdarını  50ppb 

(Parts per Billion)-dən aşağı salmaq mümkündür. 

 

BIOPOLIMERLƏRLƏ DOLDURULMUŞ 

KOMPOZISIYA MATERIALLARI 

Magistrant:  

 

 

         Elmi rəhbər: 

İsmayıllı Təranə Fəxrəddin qızı            dos.İ. Abdullayeva 

II kurs A3226 

 

Müasir  dövrdə  polimerlər  geniş  istifadə  olunur.  Buna 

səbəb  polimerlərin  qiymətli  fiziki-mexaniki  xassələrə  malik 

olması,  yüngül,  asan  formalaşması,  istiliyə-,  soyuğa-  və 

aqressiv mühitlərə davamlı  və s. olmasıdır.  

---

226 

 

Tədqiqat  işimiz  biopolimerlə  doldurulmuş  və  tərkibində 

funksional  qrup  olan  monomerlə  modifikasiya  olunmuş  fenol- 

formaldehid 

oliqomeri 

əsasında 

alınan 

yapışqan 

kompozisiyasına həsr olunmuşdur. Modifikasiya olunmuş fenol 

formaldehid  oliqomerinin  modifikatorun  tərkibindən  asılı 

olaraq  bir  çox  xüsusiyyətləri  dəyişir,  buna  misal  olaraq 

dielekrik  göstəricilərini,  mexaniki  möhkəmliyini,  suya-, 

benzinə-,  yağa-,  istiliyə  davamlılığı  və  s.  göstərmək  olar. 

Modifikasiya edildikdən sonra fenolun da miqdarı azalır ki, bu 

ekoloji  cəhətdən  çirklənmənin  qarşısını  alır.  Bu  məqsədlə 

fenol-  formaldehid  oliqomerini  melaminlə  modifikasiya 

olumuşdur. 

Məlumdur  ki,  polimer  kompozisiyaları  çoxkomponentli 

sistemlərə 

aiddir. 

Yapışqan  kompozisiyaları  da  bu 

çoxkomponentli 

sistemlərdəndir. 

Bu 

kompozisiyaların 

tərkibində  matrisa  (əlaqələndirici)  kimi  melamin-fenol- 

formaldehid oliqomerindən istifadə olunmuşdur.  

Azot  tərkibli  birləşmə  -melaminlə  fenol-  formaldehid 

oliqomeri 

modifikasiya 

etməkdə 

məqsəd 

oliqomerin 

yapışqanlıq möhkəmliyini və istiyə davamlığını artırmaqdır.   

Yapışqanın  tikilişinin  kövrəkliyini  azaltmaq    və  maya 

dəyərini  aşağı  salmaq  üçün  kompozisiyanın  tərkibinə 

biopolimer-yumurta  qabığı,  ağac  unu  əlavə  edilmişdir. 

Biopolimerin  əlavəsi  onun  xassələrini  (fiziki-mexaniki  və 

istismar  xassələrini)  yaxşılaşdırmaqla  yanaşı,  ekoloji  təmiz 

materialın alınmasını da təmin edir.  

Ağac ununun tərkibində biopolimerlərdən polisaxaridlərə 

aid  sellüloza və hemisellüloza  vardır. Sellülozanın  monomeri 

β-D qlükozadır.

 

Yumurta  qabığının  əsasını  yəni  90%ni  CaCO

3

  təşkil 

etməsinə  baxmayaraq  onun  da  tərkibində  biopolimerlərə  aid 

olan zülallara rast gəlmək olur. 

Alınmış  yapışqan  kompozisiyası  ağacı-ağaca,  şüşəni-

şüşəyə, keramikaya yapışdırılmasında istifadə oluna bilər. 

---

227 

 

        

BITKI YAĞLARI ƏSASINDA BUTADIEN METIL-

STIROL KAUÇUKUNUN PLASTIKLƏŞDIRILMƏSI 

 

 Magistrant:                                                Elmi    rəhbər: 

 Orucova Samirə Azay qızı                        prof.K.S.Şıxəliyev 

 II Kurs, A3216 

                   

     Butadien  metilstirol  kauçuku  şin  sənayesində  ən  geniş 

istifadə  olunan  kauçukdur.Onun  əsasında  alınan  rezinlər  öz 

elastikliyi 

və 

sürtünməyə 

qarşı 

davamlılıqları 

ilə 

fərqlənirlər.Onların  bərkliyi  istifadə  olunan  plastikləşdiri-

cilərdən 

asılıdır.Odur 

ki,SKMS-30,APKM-15 

markalı 

kauçukların  yumuşaldılması  və  modifikasiya  olunması  üçün 

plastikləşdiricilərin seçilməsi ən aktual məsələdir.Bu məsələ ilə 

alimlərdən  Leylix,Şennard,Fordays,Meyler  və  s.  məşğul 

olmuşlar.Butadien  metilstirol  kauçuku  üçün  plastikləşdirici 

kimi “Azərsun” İB-də günəbaxan yağının emalı zamanı alınan 

tullantıdan istifadə etmişik. 

“Azərsun”  İB-də  aldığımız  bitki  yağı  tullantısının  əsas 

göstəricilərini təyin etmişik və cədvəl 1-də göstərilmişdir. 

                                                                                                                                           

Cədvəl 1 

Yağın 

adı 

Nisbi 

sıxlıq 

Sınma 

əmsalı 

Özlülük  Turşu 

ədədi 

Yod 

ədədi 

Rodan 

ədədi 

Yumuş

alma 

temper

aturu 

Günəb

axan 

yağı 

tullantı

sı 

0,921-

0,926 

1,474-

1,475 

60,7 

2,3-

14,7 

118-

144 

76-80 

-16 

 

İstifadə  olunan  plastikləşdiricinin  optimal  kütlə  hissəsini 

tapmaq məqsədilə aşağıdaki resepti qəbul etmişik. 

---