Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

249 

 

гибкость 

молекулярной 

цепи, 

вязкоупругость 

макромолекулярных клубков и их ассоциатов. 

Понятно,  что  установление  хотя  бы  корреляционной 

зависимости  между  физико-химическими  свойствами 

растворенных  полимерных  макромолекул  и  изменением 

характеристик 

потока 

открывает 

путь 

к 

целенаправленному  синтезу  новых  гидродинамически 

эффективных полимерных добавок. 

 

REDUKTORUN DİŞLİ ÇARXLARDA ABRAZİV 

YEYİLMƏDƏN DAĞILMA 

 

Magistr:                                              Elmi rəhbər:                                                                                                                            

Məmmədova Nərmin                         prof. Nazim İ.Y.  

II kurs, qrup A422.6 

 

Reduktorun dişli çarxlarında əsasən abraziv hissəciklərin 

təsirindən  intensiv  yeyilmə  müşahidə  olunur.  Abrazivin 

həndəsi  ölçüsündən, materialından və formasından asılı  olaraq 

dişin yan üzlərində yerdəyişmə zamanı sıyrılmalar, cızılmalar, 

qopmalar  və  ən  nəhayət  dağılma  prosesi  baş  verir.  Elastik  və 

plasik  deformasiya  həddi  daxilində  dişlərin  təsirindən  abraziv 

hissəciklər  dağılaraq  hissələrə  bölünür.  Abrazivi  kiçik  bir 

kürəcik kimi qəbul edərək onun dağılma həddini təyin edirik; 

 

 

   

 

 

Burada,  P

i

  –  kürəvi  abrazivin  dişin  səthinə  təsir  edən 

qüvvəsidir. 

 

 

    

 

 

 

 – elastik və plastik deformasiyada yaranan gərginlikdir. 

P

M 

 - dişlərin abrazivə göstərdiyi yükdür və belə təyin olunur; 

 

 

   

 

   

Burada,  A

r 

–  dişlə  təmasda  olan  abrazivin  faktiki 

sahəsidir.  A

r

=2πrh.    h  -    dişə  daxil  olan  yuvacığın 

hündürlüyüdür. r – kürəvi abrazivin radiusudur. 

---

250 

 

HB  –  abraziv  materialların  Brinelə  görə  bərkliyidir.  Bu 

ifadələri nəzərə alsaq; 

   

 

=

    

   

   

(

 

 

)      

 

 

(

 

  

) 

Bununla  abrazivin  dağılma  həddini  təyin  etməklə  dişin 

səthində açılan yuvanın h dərinliyini təyin etmək mümkündür. 

 

 

ŞTANQLI QUYU NASOSUNUN ÇEVİRİCİ 

MEXANİZMİNİN TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ YOLLARI 

 

Magistr:                                                   Elmi rəhbər: 

Qasımova Leyla Adil qızı                       prof. Ə.M. Əliyev 

II kurs, qrup A4316 

 

Müasir  ştanqlı  quyu  nasoslarının  çevrici  mexanizmləri 

balansirdən,  traversdən,  sürgüqolundan  və  çarxqollarından 

ibarət  olub,  hərəkəti  pazvari  qayış  ötürməsi  və  reduktorun 

köməyi ilə intiqal mühərrikindən alır. Bu avadanlıqların faktiki 

xidmət  müddəti  dünya  təcrübəsinə  əsasən  20-30    ildən  çox 

təşkil edir. Onun təmiri yaxud əvəz edilməsi böyük zəhmət və 

əməliyyatlar hesabına yerinə yetirilir.  

Çevrici  mexanzimlərin  təkmilləşdirilməsi  mövcud  olan 

mexanzmlərin  əvəzinə  parametrlərinə  görə  yeni  tip-ölçülərin 

hazırlanması  istiqamətində  yaxud  başqa  iş  prinsiplərinə 

əsaslanan  qurğuların  layihələndirilməsi  istiqamətində  davam 

etdirilir.  Bunlara  misal  olaraq,  hidrointiqalli  dəzgahları  yaxud 

lent tipində olan balansirsiz dəzgahları göstərmək olar. Texniki 

parametrlərinə görə bu qurğular mövcud  qurğuları əhəmiyyətli 

dərəcədə üstələyirsə, etibarliğa görə onları əvəz edə bilmir. Bu 

səbəbdən  yaxin  5-10  il  müdətində  mövcud  mancanaq 

dəzgahları  neft  sənayesində  öz    üstunlüyünü  saxlayacaqdır. 

Əlbəttə,  balansiri daha yüngül materiallardan və reduktorların 

---

251 

 

hazırlanmasından  nanotexnologiyalardan  istifadə  etmək 

mümkündür.  Lakin  belə  qurğuların  qiyməti  çox  baha  başa 

gəlir.  Növbəti  təkmilləşdirilmələrdən  biri  də  böyük  gedişə 

malik  zəncir  ötürməli  dəzgahların  istehsalı  ola  bilər.  Bu 

qurğuların  sınağı  uğurla  keçmişdir  və  hazırda  tədqiqatlar 

davam etdirilir. 

 

QAZIMA NASOSUNUN İMTİNA SƏBƏBLƏRİ 

 

Magistr:                                                     Elmi rəhbər:     

Mürüdov Yusif Abdulla oğlu                    prof. Ə.M.Əliyev      

II kurs: A4316                                                                                                      

  

Qazıma  nasosları  yuma  məhlulunu  quyu  dibinə  vuraraq 

süxur  dağıdıcı  alətin  dişlərini  təmizləyir,  qazılmış  süxuru  yer 

səthinə qaldırır və quyu divarını şirələyərək uçmadan qoruyur. 

Bütün  bu  işləri  yerinə  yetirmək  üçün  nasos  etibarlı  işləməli, 

kiplik  və  möhkəmlik  şərtləri  ödənməlidir.  Lakin  bu  şərtlər 

həmişə  ödənmir.  Obyektiv  və  subyektiv  səbəblərdən  asılı 

olaraq  nasoslarda  müəyyən  nasazlıqlar  əmələ  gəlir.  Qazıma 

nasosunun  iş  rejimi  araşdırılmış  və  bəzi  nasazlıqlar  aşkar 

olunmuşdur.  Bunlara  misal  olaraq  nasosun  səs-küy  salmasını, 

arzu  olunmayan  səslər  çıxarmasını,  nasosla  ötürülən  mayenin 

miqdarının  az  olmasını  və  hesabi  verimə  uyğun  gəlməməsini 

və  digərlərini  göstərmək  olar.  İş  prosesində  nasoslar  böyük 

dinamiki  yüklərin  təsirinə  məruz  qaldığından  onların  yuma 

mayesi ilə təmasda olan hissələri tez yeyilir, həmçinin yuyucu 

mayenin  təsirindən  aşınmaya  və  abraziv  yeyilməy  uğrayır.  Bu 

detallara  klapanlar,  klapan  yəhərləri,  pistonlar,  ştoklar,  silindr 

oymaqları və kipləndiricilər aid olunur. Qazıma nasoslarının iş 

prosesində  həmçinin  klapan  qutuları,  istiqamətləndiricilər,  

kreyskopflar,  ştokun  uzantısı,  yastıqlar  və  dişli  çarxlar  da 

yeyilməyə məruz qalır.

  

İşdə  göstərilən  nasazlıqların 

yaranma  səbəbləri 

---