prosessual qanunvericilikdə məhkəmə tapşırıqlarının vaxtmda və keyfiyyətlə yerim;
yetirilməsini vo tapşınğı vermiş məhkəməyə vaxtında cavab verilməsini təmin edən xüsusi
prosessual təminatlar yoxdur. Bununla belə bu hərəkətlərin vaxtmda və keyfiyyətlə edilməsi
hər bir hakimin peşə borcundan, eləcə də məhkəmə sistemi içindəki qarşılıqlı bağlılıq
prinsiplərindən doğur.
5.
Azərbaycan Respublikasmın məhkəmələri xarici ölkələrin məhkəmələrinə ayrı-ayrı
prosessual hərəkətlərin yerinə yetirilməsi barədə tapşniq verə bilər. Başqa ölkələrin
məhkəmələrinə tapşırıqlarm verilməsi qaydaları MPM-in 456.4-cü maddəsi ilə düzənlənir.
Maddo 84. Məhkömə tapfinqlartmn yerino yetirilməsi qaydası
84.1.
Məhkəmə tapşırığının yerinə yetirilməsi bu .Məcəllə ilə müəyyən olunmuş qaydala/
üzrə məhkəmə iclasında həyata keçirilir. İşdə iştirak edən şəxslər iclasın vaxtı və yeri haqqında
xəbərdar edilir, onların gəlməməsi iclasın keçirilməsinə mane olmur.
84.2.
Məhkəmə tapşırığının yerinə yetirilməsi haqqında qərardad qəbul edilir və həmin
qərardad dərhal bütün materiallarla birlikdə işə baxan məhkəməyə göndərilir.
84.3.
Tapşırığı yerinə yetirən məhkəməyə izahat və ya ifadə verən işdə iştirak edən
şəxslər və ya şahidlər məhkəmə iclasına gəldikdə ümumi qaydada izahat və ifadə verirlər.
1.
Tapşırığı aldığı günün sonrakı günündə saat 00.00-dan başlayaraq 10
gün müddətində
məhkəmə onu MPM-lə bəlli edilmiş prosessual qaydalar əsasmda məhkəmə iclasında yerinə
yetirməlidir. Tapşırıqda barəsində prosessual hərəkətlərin edilməsi tapşınlan şəxslər çağırış
vərəqəsi ilə məhkəməyə çağırılırlar. Məhkəmə iclasın dəqiq vaxtı və yerini bəlli etməli və iş
iştirakçılanna iclasın vaxtı və yerini bildirməlidir. Məhkəmə iclası MPM-in 15-ci fəslinin
müddəalarına uyğun olaraq keçirilməlidir.
Məhkəmə tapşınğmda göstərilən prosessual hərəkətlər iş iştirakçıları ilə bağlı edilirsə,
məhkəmə MPM-İn 182-cİ maddəsinə əsasən onlara hakimə, məhkəmə katibinə və s. etiraz
etmək hüquqlarını anladır. Məhkəmə iclasmda iş iştirakçılan qatıldığı halda, məhkəmə
tapşırığın məzmununu məhkəmə iştirakçılarma çatdırmalıdır. Məhkəmə iclası MPM-in 22-ci
fəslinin müddəalarma uyğun olaraq protokollaşdınlır.
Məhkəmə işin tapşırıqda göstərilən hallarmı tam və düzgün araşdırmalıdır. Tapşırığı
yerinə yetirərkən məhkəməyə müxtəlif sübutlar; yazılı və maddi sübutlar, İş İşti- rakçıtannm
yazılı və şifahi İzahatları, şahidlərin ifadələri verilə bilər. Bu baradə protokola yazılmalıdır. Bu
prosessual hərəkətlər zamanı verilən sübutları götürərkən məhkəmə ona verilən tapşınğm
Ölçüsü ilə kifayətlənməməli, özünün bəlli etdiyi, işin düzgün həllinə kömək edən materialları
toplamalıdır.
2.
Tapşırığm yerinə yetirilməsini başa çatdırdıqdan sonra məhkəmə qərardad çıxarmalı
və həmin qərardadı bütün materiallarla birlikdə dərhal tapşırığı vermiş məhkəməyə
göndərməlidir.
3.
Tapşınğı yerinə yetirən məhkəmənin tərtib etdiyi protokol və əldə olunan materiallar
məhkəmə iclasmda açıqlanır və bu barədə məhkəmə iclasının protokolunda yazılır. Tapşınğı
yerinə yetirən məhkəməyə izahat və ya ifadə vermiş iş iştirakçıları və ya şahidlər məhkəmə
iclasma gələ bilərlər.
115
Məhkəmə tapşırığı qaydasında İzahat vermələrinə baxmayaraq, işə mahiyyəti üzrə baxan
məhkəmə bütün hallarda işin iştirakçılanna iclasın vaxtı və yeri barədə bilgi verməlidir. Proses
iştirakçıları və şahidlər iclasa gəldikdə ümumi qaydada izahat və ya İfadə verirlər. Məhkəmə
onların izahat və ifadələrini məhkəmə iclasında dinləməkdən boyun qaçıra bilməz. Məhkəmə
tapşınğı əsasmda toplanmış sübutların məhkəmənin özünün topladığı sübutlara nisbətən və ya
əksinə, hər hansı üstünlüyü yoxdur.
Məhkəmə tapşırığı ilə toplanmış və məhkəməyə göndərilmiş bütün materiallarda olan
faktiki bilgilər başqa sübutlarla birlikdə qanunla bəlliləşən qaydada araşdınlmah- dır. İşin
iştirakçıları və ya onları təmsil edən şəxslər bu materiallarla tanış edilməlidirlər.
4.
Xarici ölkələrin məhkəmələrinin tapşınqlanmn yerinə yetirilməsi qaydası MPM-in
456-cı maddəsi ilə düzənlənir.
Madda 85. Sübutların tomin edilməsi
85.1.
Özləri üçün gərəkli sübutların təqdim edilməsinin nəticə etibarı ilə mümkün olma-
yacağından və ya çətin olacağından ehtiyat etməyə ə.sası olan şəxslər bu sübutların təmin
olunmasını məhkəmədən xahiş edə bilərlər.
85.2.
Məhkəmədə işə başlamamışdan əvvəl sübutların təmin edilməsi qanunvericilikdə
nəzərdə tutulmuş qaydada notariuslar, konsul idarələrinin vəzifəli şəxsləri və notarius
hərəkətlərini yerinə yetirən başqa şəxslər tərəfindən həyata keçirilir.
1.
İş iştirakçıları sübutlann təmin edilməsi (qorunması) üçün ölçü götürməyi
məhkəmədən xahiş edə bilərlər. Qorunmasma gərək olan sübutlarm olduğunu bildikdə,
məhkəmə iddiam götürdüyü vaxtdan başlayaraq prosesin istənilən mərhələsində uyğun
şəxslərə bu barədə bilgi verərək MPM-in 85.1-ci maddəsində göstərilən hü- quqlarmı onlara
anlatmalıdır.
Şəxs onun üçün gərəkli olan, yəni sübutetmə vəzifəsi daşıdığı hallann və onun tələb və ya
etirazınm söykəndiyi başqa halların varlığmı və ya yoxluğunu təsdiq edə bilən sübutların
qorunmasmı xahiş edə bilər.
tş iştirakçılan yalnız o halda sübutlarm təmin edilməsi (qorunması) barədə vəsatət verə
bilərlər ki, həmin sübutlarm məhkəməyə verilməsinin sonradan mümkün ol- mayacağmı və ya
çətin olacağım düşünməyə əsasları olsun. Bu əsaslar uydurulmuş deyil, real əsaslar olmalıdn
(məsələn, işin halları üzrə mühüm bilgi verə bilən şahidin sağlamlıq durumunun təhlükəli
olması barədə həkimlərin rəyləri, yaxud baş vermiş qəzanm səbəb və nəticələri haqqmda bilgi
verə bilən hadisə yerindəki izlərin itməsi və ya təhrif oluna bilməsi təhlükəsi və s.).
2.
Sübutlarm qorunması əldə olunması sonradan mümkün olmayacağı və ya çətin olacağı
düşünülən sübutlarm vaxtmda toplanmasma yönələn və konkret sübutun özəlliklərindən irəli
gələn və qanunla müəyfən edilən mülki prosessual hərəkətlərin (başqa yerə köçüb gedən və ya
ağır xəstə olan şahidin dindirilməsi və ya işin iştirakçısmm izahatının alınması, pozulmaq və ya
ləğv edilmək qorxusu olan kompüter molumatianmn araşdırılması vo s.) edilməsidir.
116