Azərbaycan miLLİ elmər akademiyasi folklor institutu

 Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər               ●             2014/1 
 
46
İslamiyyətə vurduğu zərbəyə görə gözdən düşdü, həm də əsl müsəlmanların qi-
yamətə qədər davam edəcək lənətinə səbəb oldu.  
Nəticədə, İslami sevgi dini, Haqq dini bilənlərin könlündə Kərbəla ritual-
ları və Şəbih elementləri haqq, ədalət və doğruluq simvoluna çevrildi. 
 
İşin elmi nəticəsi: Sovet dövrü təbliğatının hakim olduğu zamanda həm 
Məhərrəmlik ayında, həm də ondan sonra keçirilən ritualların, ritual mahiyyətli 
elementlərin siyasi və ideoloji konyukturunun uzaq şəkildə öyrənilməsi məqalə-
nin  əsas  elmi  yeniliyidir.  O  baxımdan  qoyulan  problemlər  yazı  boyu  öz  həllini 
tapmışdır.  
İşin elmi yeniliyi: Şəbih kimi dini-mistik meydan tamaşasının yaranma-
sında,  oynanmasında  daha  öncəki  ritualların,  ritual  mahiyyətli  elementlərin 
funksiyasının öyrənilməsi məqalənin əsas elmi yeniliyidir. Məhərrəmlik ritualla-
rının şifahi ədəbiyyat materiallarına çevrilməsini, folklor dəyəri qazanmasını el-
mi əsaslarla göstərmək yazının bir başqa elmi yeniliyidir.  
İşin  tətbiqi  əhəmiyyəti:  Dini  folklorumuzun  tərkib  hissəsi  olan  Şəbih 
meydan tamaşalarının ritual əsaslı kökünü müasir folklorşünaslığın nailiyyətləri 
baxımından  öyrənmək  elmi  ictimaiyyətə  xalq  rəqslərinin,  uşaq  oyunlarının, 
meydan tamaşalarının, bütövlükdə isə oyunun fəlsəfəsini, ritualla birbaşa əlaqə-
sini araşdırmaqda faydalı olacaqdır.   
 
Qaynaqlar 
 
“Kerbelâ”,  İslâm  Ansiklopedisi  ,  MEB,  Anadolu  Üniversitesi,  Güzel 
Sanatlar Fakültesi, Cilt 6, Ankara, 1997 
Arslan  M.,  Erdoğan  M.,  Kerbelâ  Mersiyeleri,  Grafiker  Yay.,  Ankara 
2009 
Gusfield  J.R.,  Michalowicz  J.,  “Secular  symbolism:  studies  of  ritual, 
ceremony,  and  the  symbolic  order  in  modern  life”,  Annual  Review  of 
Sociology, Vol. 10, 1984 
http://rituel.nedir.com/#ixzz2kt5eocGO 
islam.az 
Karahan  A.,  “Anadolu  türk  edebiyatında  Makteli-Hüseynler”,  Edebiyat 
fakültesi türkoloji disiplini, İstanbul, 1938-1939
 
Karaman  K.,  “Ritüellerin  toplumsal  etkileri”,  SDÜ  Fen  Edebiyat 
Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi,  Mayıs 2010, Sayı:21 
Masallı folklor örnəkləri, 1-ci kitab, B., 2013 
Söyləyici:  Güləsər  Dadaşova,  doğum  tarixi  1942, təhsili  7-illik,  Masallı 
rayonu Musaküçə kəndi 
Söyləyici:  Xannoz  Əskərova,  doğum  tarixi  1962,  təhsili  orta,  Lənkəran 
rayonu Mamusta kəndi 

---

 Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər               ●             2014/1 
 
47
Söyləyici: Mehriban Şahmarova, doğum tarixi 1965, təhsili orta, Lənkə-
ran rayonu Bürcəli kəndi 
Söyləyici:  Murad  Eldar  oğlu,  doğum  tarixi  1987,  təhsili  orta,  Lənkəran 
rayonu Mamusta kəndi 
Söyləyici:  Rəsmiyyə  Əliyeva,  doğum  tarixi  1968, təhsili  orta,  Lənkəran 
rayonu Mamusta kəndi 
Söyləyici: Sima Salayeva doğum tarixi 1965, təhsili ali, Lənkəran rayonu 
Bürcəli kəndi 
Söyləyici: Südabə İsayeva, doğum tarixi 1952, təhsili orta, Masallı rayo-
nu Ərkivan qəsəbəsi 
Söyləyici: Vüsal  Cəfərov axund, doğum tarixi 1978, təhsili ali,   Lənkə-
ran rayonu Mamusta kəndi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər               ●             2014/1 
 
48
Əfzələddin ƏSGƏR 
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru 
AMEA Folklor İnstitutu 
[e-mail]
 
 
OZAN SƏNƏTİ 
 
XÜLASƏ 
Ozan  sözü Oğuznamə  ifaçılığı  sənətinin adı kimi  türkman etnik  mühiti-
nin  məhsuludur. Bütün dastan söyləyiciləri kimi ozan sənətinin də  müxtəlif də-
rəcələri olmuşdur. Sənətin ruhlar aləmindən  verilməsinə  inam ozan sənəti üçün 
də  səciyyəvidir.  Elat  şölənləri,  toylar,  hərb  meydanları  və  saraylar  ozanların 
Oğuznamə ifa etdiyi məclislər olmuşdur. 
Açar sözlər: ozan, ozmaq, Oğuznamə,qopuz, alp ərənlər, atalar sözü 
 
ИСКУССТВО ОЗАНА 
РЕЗЮМЕ 
В  статье  обращается  внимание  на    полисемию  слово  озан  и  его 
связи с  исполнительством Огузнаме. Вместе с тем в данной работе изуча-
ется  функция, репертуар, аудитория и категории озанского искусства. Так-
же связи озанского искусства с профессиональным культом.    
Ключевые  слова:  озан,  озмаг,  Огузнаме,  гопуз,  альп  храбрецы, 
пословица  
 
 
 
 
 
 
 
OZAN’S ART 
SUMMARY 
The  article  touches  upon  the  polysemy  of  the  word  ozan  and  its 
connection in the Oghuzname performing. At the same time in the given article 
the function, repertoire, auditory and category of ozan art are investigated. The 
connection of ozan art with the professional cult is also learned. 
Key words: ozan, ozmag, Oghuzname, gopuz, braves of alp, proverb  
 
Məsələnin qoyuluşu. Ozan sənətinin professional, sosial və mədəni qat-
larının  öyrənilməsi. 
İşin  məqsədi.  Ozan  sənətinin  özünəməxsus  və  tipoloji  xüsusiyyətlərini 
öyrənmək. 
 

---