66
İndi biz nə iş görsək də, ədaləti, səxavəti yaddan çıxart-
mamalıyıx.
6. BİLİCİ UŞAQ
İmam Cəfər Sadiq deyir ki, dinim Məhəmməd dinidi,
sadiq budağındayam.
Çağırer, deyir, ey əhli-əyan! Hansı ər-
arvadın yidiyi halal olsa, olardan törüyən uşax yerin altınnan
üstünü biləjək. Çox bilici olajax. Bunu heş kim saxlıya bilmədi.
Kasıbın biri bildi ki, bu axşam bu iş tamam oldu. Arvad dedi:
– Ə kişi, dur, qazının yanına edəh, boşanax.
Qadın kişidən boşandı. Bu qadın geder:
– Ay qul-qaravaş istiyən?
Geder bir həyətə. – “Nədi, a bala?” Dedi: – “İnək sağmax,
gəvə toxumax, cəhrə əyirmək – hansı işi desən görərəm, amma
hər gün mənim qazandığımı ovcumun içinə qoyarsan”. Dokquz
ay, dokquz gün tamam deyəndə bir oğlan uşağı anadan oldu.
Uşağın qırxı çıxanda, uşağı da götdü, kişinin yanına getdi. Dedi:
– Bax, bax, bu kəbin kağızımız, bu boşandığım gün,
qırxı da çıxıf. Get nigahımızı geri oxu, təzdənnən yaşıyax.
Getdilər, qazı geri oxutdu. Uşax bir sinidə
28
yeddi siniyə
qalxdı.
Kişi cüt əkməyə ederdi. Uşax dedi:
– Ay dədə, mən də gedəjəm.
Uşağa qıymellar. Kişi toxumu səpif cüt əkerdi. Uşax dedi:
– Ata, tacir Musanı buruya çağır.
Gəldi dedi ki, mən çağırmeram, səni bax o uşax çağırer.
Tacir Musa gəldi, dedi:
– A bala, məni sənmi çağırersan?
Dedi:
28
Sini – yaş
67
– Hə! Sən beyjə bir vəyğa görüfsən. Bir at minifsən, atın
nə yalmanı var, nə quyruğu var, nə yəhəri var, nə qantarğası
var. Səni at götürüf qaşdığı yerdə qalxdın gördün bir quru dö-
şəydi, bir də yer. İndi o at fani dünyədi. Qırx günnən sonra
sən qəbirsənnihdəsən. Civində də iki tümən pul aparersan
alim-münəccim-molluya. Qayıt, get.
Tacir Musa bu uşağın adını, sanını, yerini yazdı, getdi.
Dəriyə düşdü, genə alim-münəccim-mollanın yanına etdi ki,
görüm o nə deyir. Alim-münəccim-molla dedi:
– Paho! Sən gedif bir əvləğ
29
ölkəyə çıxajaxsan. O qədər
qazanajaxsan, nə at, nə eşşəh, nə dəvə tutajax.
Dedi:
– Ə, yolda bir uşax çağırdı məni. Dedi otuz dokquz ötər,
qırxıncı günü öləjəhsən.
Alim-münəccim-molla dedi:
– Ə, qələt eliyir uşax.
Bu gedənnən sonra alim-münəccim-molla nökərə yüz
tümən verdi, dedi:
– Gedərsən, o uşağı alarsan, gətirərsən, yolda başını kə-
sərsən. Nə qədər o sağdı, bizə çörəh yoxdu.
Uşax gördü alim-münəccim-mollanın nökəri gəlir. Dedi:
– Ay dədə, alim-münəccim-mollanın nökəri məni sən-
nən almağa gəler, yüz tümən gətirer. Məni yüz tümənə de.
Civimə də beş manat qoy, məni yola sal.
Gəldi nökər:
– Salamməleyki.
– Əleykəssalam.
Dedi:
– Sənin bu uşağını alim-münəccim-molla almaq istiyir.
Dedi:
29
Əvləğ – yad
68
– Vallah, biz uşağı bazara çıxartmalıydıx. Allah ruzumu
qapımın ağzına ətdi. Uşağımın qıymatı yüz tüməndi, ver, apar.
Nökər yüz tüməni verdi. Kişi beş manatı da uşağın
civinə saldı. Bu, atın tərkində eder. Uşax dedi:
– Ay nökər baba!
Dedi:
– Bəli!
Dedi:
– Bu çökəyə düşən kimi məni öldürəjəhsən. Cəhənnə-
min odunda səni şişə taxajaxlar, mənim qədər sənin yağın
süzüləjəh, buraxajaxlar, süzüləjəh, buraxajaxlar. İndi sür o
ağacın divindəki kişinin yanına. O kişinin bir qoyunu var, onu
alajam. Kəsəjeyih, mənim paltarımı qoyunun qanına bula, mən
də qayıdem geri.
Getdilər:
– Ə kişi, beş manatım var, o pula yetdik bir heyvan ver.
Kəsəh, sən də ətinnən yi, biz də, qalanını da apar, getginən.
Elə də elədilər. Uşax qayıtdı getdi.
Bir adam həmişə şaha iki balıx gətirirdi, şaha ənam eli-
yirdi. O balıx da cütünnən hər saat tora düşmördü. O balıxlar
tora tüşdü, pişirdi, gətdi qızıl mejməyidə şahın qabağına qoydu.
Şah ənamını verdi, bu getdi. Vəzir əlini uzadanda şah dedi:
– Uzatma əlini.
Dedi:
– Niyə?
Dedi:
– O balığın hansı erkəh, hansı dişidi, onu bilməsən, sən
vəzirrihdən azadsan, – deyəndə, balığın biri başını qaldırdı,
güldü.
Şah dedi:
69
– Mana onun erkəyi, dişisi lazım döyül. O balıx nəyə
güldü onu bilməlisən. Əgər bilməsən, səni dar ağacınnan asa-
jam. Dört gün sənə möhlət verirəm.
Üç gün ötmüşdü, arvad gördü ki, vəzirdə qan ədlahı
30
yoxdu. Dedi:
– Öyün yıxılsın, bu nə vəziyyətdi?
Vəzir dedi:
– Belə oldu. Balıxçı bizə balıx gətirdi. Balığın biri başını
qaldırdı güldü. Şah dedi, olar nəyə güldü, onu tapginan. Mən
savah onun cavabını deməliyəm.
Arvadı dedi:
– Alim-münəccim-molla yaxşı bilir, onun yanına et.
Alim-münəccim-mollanın yanına etdi. Hal-qəziyəni ona
başa saldı. Alim-münəccim-molla eşiyə çıxdı, nökərə dedi ki,
əyə, o uşağı öldürdünmü, durormu? Görəndə ki nökər kikildə-
ner, dedi:
– Öldürməməyin xeyirdi.
Vəzirə dedi:
– Yeri get, savah gələjəm, günortaya ordayam.
Vəzir belə gedən kimi nökərə iki yüz tümən verdi, dedi:
– Get o uşağı al, gəti.
Uşax da indi beş-altı yaş böyüyüf dana. Uşağa “dərdin
alem, ağrın alem, başına dönöm” deyif dört yanına keçellər, şirin
dilə tutollar. Elə bekaraja balıx gülüfdü, şah vəziri asdırmax isti-
yir. Onu yozmaxda bizə kömək elə. O atı min, gəlginən. Uşax
alim-münəccim-mollaya dedi, sən dərya-dəniz, mən balaca bir
göləm. Sən alimsən, mən bir uşağam. Savah gedəh, şahın hü-
zurunda mən o yuxunu yozajam.
Getdilər. – “Ay alim-münəccim-molla, xoş gəlmisən,
xoş gəlmisən, xoş gəlmisən”. Buları hörmətlə qarşıladılar.
30
Ədlahı – zərrəcə
Dostları ilə paylaş: |