Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məHƏMMƏd füzuli adına Əlyazmalar institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Salim «Təzkirətüş-şüəra». s. 591.
- Aşıq Çələbi «Məşairüş-şüəra». s. 920.
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 226 Okumaq vüslət kitabın gəlməz o mehparədən, Seyr edər neyl-i siriĢkim nola ağdan, qaradan. Salim «Təzkirətüş-şüəra». s. 591. Bu məcəlle-yi cəlilədə hərf-i eyn-i mühmələdə Arifi məxləsi ilə kəĢide-yi silk-i təhrir olan Ġshaqzadə Məhəmməd Əfəndinin nur-i didələri Məhəmməd Kamil Çələbidir ki, əba ən cədd xa- nədan-i məaruf ü kamaldan bir zat-i hünərmənd olub, mərifət ü kamal bil-irs kəndüyə intiqal eyləyən ərbab-i məqaldəndir fə- amma tale-yi meymunu yavər olmadığından neyl-i əmanisinə vü- suldan müqəddəm pedərləri intiqal və təraküm-i düyun-i kəsirə ilə pəriĢan hal olduğuna binaən qəzaya riza-dadə olub, Rumeli qələ- mində bir kaç mənsubə qazı və ol vəcihlə qut-i la-yəmut təəyyüĢə razi olmuĢlar idi. Əbna-yi cinsinə görə xeyli mərifətli maarifĢinas bir mərd-i nazikrəftar və farisi və türki əĢara pür-iqtidardır. Bu güftar cümle-yi asarlarındadır. Qəzəl Əcəb bu fülk-i bəlakeĢ kənara düĢməzmi, Yem-i əməldə qalır bir diyara düĢməzmi. NiĢan-i sümm ü səməndin edən tamaĢa heç, Qubar-i dərgah-i dövlət-mədara düĢməzmi. Nədir cuĢiĢin ey eĢq-i çeĢm-i xun-alud, O mehr-i hüsnə qoya bir nəzarə düĢməzmi. Görən o xətt-i rux-i alin ey pəri-sima, Həva-yi seyr-i gül-i səbzəzara düĢməzmi. Görürsə Kamil əgər nale-yi səhər-xizim, Hezar Ģərm ilə sad etizara düĢməzmi. Rübai Fikr-i sər-i zülfünlə pəriĢan olamam, Hər atəĢ-i rüxsar ilə suzan olamam. Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 227 Olsam da əgər qəriq-i bəhr-i əkdar, MinnətkeĢ-i dəst-i pəst-i nadan olamam. Vələhu Daima zülfün xəyali dide-yi xun-abda, Guyiya bir sünbil-i tərdir miyan-i abda. Vələhu ه دب ٍﭙ ناوؼ را لصف و نمساٌ تقو هك ىقاس ارم قرع اب ىم هلا ﭐ دم Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 228 Qəribi AĢiq Çələbi «MəĢairüĢ-Ģüəra» adlı təzkirəsində Qəribi təxəl- lüslü əcəm əsilli Ģairdən bəhs edir. Təzkirəçi Qəribinin «barmaqsız Əmir» sanı ilə tanındığını, təfsir elmində və təliq yazısında usta olduğunu, ġah Ġsmayıl tərəfindən elçi göndərildiyini yazır. Qeysə- riyyədə həbs olunmuĢdur. Sultan Səlimə təqdim etdiyi bir qəsidə ilə bağıĢlanmıĢ, əvvəlcə Geliboluya, sonra Bursaya göndərilmiĢ- dir. Dövlət qulluğunda olmuĢ, həm də, ticarətlə məĢğul olmuĢdur. AĢiq Çələbi təzkirədə Qəribinin türkçə bir beyti, farsca iki rübaisi, bir qəzəli və bir tarixi yer almıĢdır. Aşıq Çələbi «Məşairüş-şüəra». s. 920. Mir Hüseyndir ki, sağ əlinün səbbabə barmağı əvvəl doğu- mından məqtu olmağın rumilər «Barmaqsız Əmir» və əcəmlər «Mir Barmaqsız» dirlərdi. Əsl diyar-i Əcəmdəndür, nəsəbdə Ģərif və həsəbdə, təfsirdə və sair ülumda xərif ü ba-vücud, barmağı na- qis ikən təliqnüvislükdə bimanənd və Ģan-ı zərif idi. Sultan Səlim- i mərhum Əcəm səfərindən müqəddəm ġah Ġsmayıl tərəfindən ri- salətlə gəlüb, qüdumı eĢidüldükdə bulduqları yerdə həbs fərman buyurılub, Qeysəriyyədə rast gəlinüb həbs olınmıĢdur. Sultan Səlim ol həvaliyə varduqlarında Misra ره هب ار سوبهم هدنب ادخ نك دازآ bəndin mürəbbə idüb, göndərüb anlar dəxi qəsidədən qasid kim olduğın bilə gətürüb, yol üzrə yanaĢdırub, əhval ü ətvarın bəgə- nüb, ümid-i istimalət verüb, Gelibolıya göndərüb, səfərdən ovdət- lərində kəndi tövliyyət istəyüb, tövliyyətlə qənaətinə incinüb Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində 229 tövliyyət vermiĢlərdür, tövliyyətlə ticarəti cəm idüb xeyli mala malik olub, əmayir-i səlatin-i Bursaya mütəvəlli olmıĢdur, badəhu Kəfəyə xassə xaric-əmini olmıĢdur. Ġki dəfə, ikincisində Əlqas mirzə Kəfəyə gəlüb, «izaz ü ikram-i ziyafətdə mübaləğə itdi» diyü əzl itmiĢlərdür. Rüstəm paĢanun əvvəl nəzər-i ehsanına mənzər ikən bu cəfayı gördükdə xeyli mülazəmət idüb bu bəndi tərci idüb virmiĢdür. Beyt Ya nəsim-i lutfün ilə gül gibi güldür bəni, Xar-i hicran ilə ya bülbül gibi öldür bəni. Bədəhu Burusada Kaplucaya mütəvəlli və xassə xərac-əmini olub səhl zamandan məzul olub, məzulən fövt olub, bunca əmvali iki maxələf oğlına qalmıĢdur. Məzkurun əgərçi məkarim-i əxlaqı çokdı, amma hiddəti vü intiqamı kamal mərtəbəsi idi. Burusada bir məhbub quli qaçduqda bir kiməsnədən izlal ehtimalın verüb, hökmlər gətirdüb, təftiĢlər etdürdüb, qeyr-i iĢgəncəyə qənaət itmə- yüb, kəndi birkaç iĢgəncə ixtira edüb itmiĢdür. Yenə izrar eyləmiĢ- dür. Cümlədən biri ələnmiĢ kül və kirəci xalt edər bir torbaya qo- yar, baĢına keçirür. Hərif tənəffüs etdükdə kül və kirəç gənzinə va- rub mədən olur. Bi-eyb Xudaəst Kapluca mütəvəllisi ikən caməka- na müttəsil bir ĢahniĢin vəz edüb, ana soyunmağa məhsus idüb, bu tarixi dimiĢdür. Tarix تشهب ىز هراپ Kəfədə cəm olduğı qazılardan DəməĢqizadə ilə mabeynləri olub həcv itmiĢdür. Bəndi budur: ىداب متشٌه رخ هداز ىقشمد الله دمحب ىداب متسٌن ردٌح لآ ناركنم زا ىكٌ əksər-i sər ü karı Əbül-fəzl Əfəndi ilə idi, bədəl-əzl Əbül-fəzl Əfəndi ana bu rübai göndərdi ki: Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|