Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi
Yüklə 65,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
276 ğından, tədqiqatımızın hazırkı hissəsi bu sahədə aldığımız nə- ticələrin təhlilinə həsr olunmuşdur. 5.4.1. Müxtəlif əlamətlərin idarə olunmasında genin təsir növünün qiymətləndirilməsi və genlərin fəaliyyətinə quraqlıq stresinin təsiri Tədqiq olunan əlamətlərin variasiya analizi göstərmişdir ki, suvarılan və quraqlıq şəraitində dən məhsulu ( hər iki ildə), qıça sırasında dənin sayı, qıça dəninin sıra sayı, bitkinin boyu, gövdənin qıçaya qədər boyu, tozlanmaya qədər lazım olan günlərin sayı, qıçanın saçaqlarının aşkar olunmasına lazım olan günlərin sayı, məhsulun yetişməsinə lazım olan günlərin sayı, dənin dolma dövrünün müddəti, dənin dolma sürəti, xlo- rofil “a”-nın miqdarı, xlorofil “b”-nin miqdarı, xlorofil (a+b)- nin miqdarı kimi əlamətlərin idarə olunmasında hibrid gücü təsirin rolu əhəmiyyətlidir. 1000 dənin kütləsi üçün isə bu təsir, yalnız suvarılan şəraitdə önəmli olmuşdır (Cədvəl 5.16). Bu səbəbdən line×tester analizi və hibrid gücü təsiri yalnız yuxarıda qeyd olunan əlamətlər üçün keçərlidir. Line×tester analizi əsasında dən məhsuluna hibrid gücü təsiri hər iki ildə və şəraitdə xətlərin və tester təsirin 1% ehtimalla ehtibarlı olduğu aşkar edilmişdir. Xətlərin və tester təsirinin önəmli olması, dən məhsulunun idarə edilməsində genin additiv rolu olduğunu göstərir. Həmçinin, xətt×tester qarşılıqlı təsirinin əhəmiyyətli olduğu göstərir ki, xətlər tester- lərin içərisində müxtəlif reaksiyalara malikdirlər. Xətlərlə tes- terlərin tərkibinin müxtəlif reaksiyası, əlamətlərin transfer gü- cü nəticəsində baş verir. Bu da onu göstərir ki, dən məhsulu- nun idarə olunmasında genin dominant və ya qeyri-additiv 277 effektinin rolu ola bilər. Bu üzdən dən məhsuluna nəzarətdə hər iki təsirin, yəni additiv və dominant təsirin rolu möv- cuddur (Cədvəl 5.16). Əlamətlərin idarə olunmasında hansı təsirin (additiv və ya dominant) daha mühüm rol oynadığını müəyyənləşdirmək üçün XKQ (xüsusi kombinasiya qabiliyyəti) variasiyasının ÜKQ (ümumi kombinasiya qabiliyyəti) variasiyası ilə nisbə- tindən istifadə edilmişdir. σ 2 ÜKQ / σ 2 XKQ nisbətinin hər iki ildə bir dən az olması göstərir ki, dən məhsulu cəhətdən XKQ variasiyası ÜKQ vari- asiyasından yüksəkdir, yəni populyasiyada genin dominant tə- sirinin daha çox olduğu aydın olur (Cədvəl 5.16). R. Choukan (1999), A. Esmaili və əməkdaşları (2005) tərəfindən qarğıdalı bitkisində iki əkin sıxlığı şəraitində, yəni adi və yüksək sıx- lıqda oxşar nəticələr əldə edilmişdir [155,184]. Digər tədqi- qatçılar tərəfindən də, tam suvarılan şəraitdə dən məhsulunun idarə olunmasında həm additiv və həm də qeyri-additiv təsi- rinin rolu olduğu qeyd edilmişdir [223]. Xətlərin kvadratlarının orta qiyməti, qıça sırasında dənin sayı, qıça dəninin sıra sayı, bitkinin boyu, gövdənin qıçaya qədər boyu, tozlanmaya qədər lazım olan günlərin sayı, qıçanın saçaqlarının aşkar olmasına lazım olan günlərin sayı, məhsulun yetişməsinə lazım olan günlərin sayı, dənin dolma dövrünün müddəti, dənin dolma sürəti, xlorofil “a”-nın miq- darı, xlorofil “b”-nin miqdarı, xlorofil (a+b)-nin miqdarı hər iki şəraitdə ehtibarlıdır. 1000 dənin kütləsi və xətlərin kvadratla- rının orta qiyməti yalnız suvarılan şəraitdə önəmli olmuşdur. Testerlərin kvadratlarının orta qiyməti, qıça sırasında də- nin sayı, qıça dəninin sıra sayı, bitkinin boyu, gövdənin qı- çaya qədər boyu, tozlanmaya qədər lazım olan günlərin sayı, qıçanın saçaqlarının aşkar olmasına lazım olan günlərin sayı, 278 məhsulun yetişməsinə lazım olan günlərin sayı və xlorofil “b”-nin miqdarı hər iki şəraitdə, 1000 dənin kütləsi, dənin dolma dövrünün müddəti və dənin dolmasının sürəti əlamət- ləri yalnız suvarılan şəraitdə, xlorofil “a”-nın miqdarı, xlorofil (a+b)-nin miqdarı yalnız quraqlıq stresi şəraitində, testerlərin kvadratlarının orta qiyməti önəmli olmuşdur. Yuxarıda qeyd olan əlamətlər baxımından testerlər və xətlər arasındakı fərq- lərin önəmli olması göstərir ki, genin additiv rolu onların nə- zarətində ola bilər. Line×testerlərin kvadratlarının orta qiymətinin, qıça sı- rasında dənin sayı, qıça dəninin sıra sayı, gövdənin qıçaya qədər boyu, tozlanmaya qədər lazım olan günlərin sayı, qıça- nın saçaqlarının aşkar olmasına lazım olan günlərin sayı, xlo- rofil “a”-nın miqdarı, xlorofil “b”-nin miqdarı, xlorofil (a+b)- nin miqdarı, qıça dəninin sayı kimi əlamətlər üçün hər iki şəraitdə (tam suvarılan və quraqlıq stresi), 1000 dənin kütləsi yalnız suvarılan şəraitdə, bitkinin boyu, qıçanın saçaqlarının aşkar olmasına lazım olan günlərin sayı, dənin dolma dövrü- nün müddəti kimi əlamətlər üçün yalnız quraqlıq stresi şərai- tində önəmli olmuşdur. Line×testerin kvadratlarının orta qiymətinin önəmli ol- masının səbəbi xətlərin testerlərlə birləşməsində müxtəlif re- aksiyaların baş verməsidir. Line×testerlərin kvadratlarının orta qiymətinin önəmli olması, yuxarıdakı əlamətlərin domi- nant və qeyri-additiv təsirin nəzarətində olduğunu göstərir. Bu onu göstərir ki, irriqasiya şəraiti nəzərə alınmadan hər iki şə- raitdə, dominant və additiv təsir, tədqiq olunan bir çox əlamət- lərə nəzarətdə əhəmiyyət daşıyır. Tam suvarılan şəraitdə bitki- nin boyuna, tozlanmaya qədər lazım olan günlərin sayına, qı- çanın saçaqlarının aşkar olmasına lazım olan günlərin sayına, məhsulun yetişməsinə lazım olan günlərin sayına ancaq addi- Yüklə 65,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|