268
Cədvəl 5.12-nin davamı
Hibridlər
Allel
sayı
Effektiv
allel sayı
PIC
indeksi
Şannon
indeksi
Ney
indeksi
28
5
3.24
0.69
1.34
0.69
29
3
1.95
0.49
0.82
0.49
30
4
3.79
0.74
1.36
0.74
31
4
2.94
0.66
1.18
0.66
32
5
3.65
0.73
1.44
0.73
33
5
3.00
0.67
1.31
0.67
34
4
2.67
0.63
1.13
0.63
35
4
3.51
0.72
1.31
0.72
36
3
2.97
0.66
1.09
0.66
37
5
3.27
0.69
1.35
0.69
38
5
3.60
0.72
1.42
0.72
Orta
4.58
3.65
0.72
1.37
0.72
Std
0.72
0.64
0.06
0.18
0.06
5.3.3. Qarğıdalı hibridlərinin molekulyar
markerlər əsasında qruplaşdırılması
Molekulyar markerlər əsasında hibridləri qruplaşdırmaq
üçün iki UPGMA, CLINK ( ən uzaq qonşular) üsulundan və
üç oxşar əmsaldan yəni Jakard, Dice və SM (sadə uyğunluq)
əmsalılarından istifadə etmək olar [274]. Klaster analizində müx-
təlif alqoritmin fəaliyyətini tədqiq etmək məqsədilə çeşidli me-
yarlardan istifadə edilə bilər.
Onların arasında ən əlverişli in-
deks kofentik korrelyasiya indeksidir. Bu tədqiqatda da klaster uy-
ğunluğu keyfiyyətini və ən yaxşı qruplaşdırma üsulunu seçmək
üçün kofentik korrelyasiya indeksindən istifadə edilmişdir.
Kofentik korrelyasiya əmsalı göstərdi ki, klaster anali-
zinin CLINK metodu Jakard oxşarlığı əmasalı əsasında olan
269
alqoritm, hibridlərin qruplaşdırılmasında daha münasibdır. Baş-
qa sözlə, bu indeks göstərir ki, giriş matrisinin informasiyasının
9l.5%-i dendroqramaya köçürülmüşdür (Cədvəl 5.13).
Cədvəl 5.13
Müxtəlif oxşarlıq əmsalları əsasında yerinə yetirilən
klaster analizi üçün kofentik korrelyasiya əmsalı
Analiz
oxşarlıq
əmsalı
metodu
Dice
Jakard
SM
UPGMA
0.802
0.854
0.845
CLINK
0.895
0.915
0.671
SM -sadə uyğunluq
Bu araşdırmada
2
n
formulundan istifadə etməklə, klas-
ter sayı 4-ə, dendroqramda ən uzaq nöqtədə dendroqramın
kəsilməsi üsulu ilə klaster sayı 3-ə bərabər olmuşdur. Bundan
əlavə münasib klaster sayını müəyyənləşdirmək üçün 3 və ya
4 klaster arasında diskriminant funksiyasının analizindən isti-
fadə edilmişdir. Bu analizin nəticələri münasib klaster sayını 3
klaster ilə göstərir (Cədvəl 5.14).
5.9-ci şəkildə hibridlərin qruplaşma dendroqramı mole-
kulyar markerlər əsasında verilmişdir. 22-ci vahid məsafəsin-
də dendroqramı kəsməklə üç klaster yaranmışdır ki, birinci
klaster 5, 13, 2, 9, 4, 12, 17, 1, 6, 10, 3, 11, l8, 21, l4, 16, 19,
22, 21, 8, 15, 7, ikinci klaster 34, 38, 31, 37, 2, 23, 28 və
üçüncü klaster isə 30, 33, 35, 25, 29, 32, 27, 26, 36 nömrəli
hibridlərdən ibarətdir.
Birinci klaster 22 hibriddən təşkil olmuş və 5 yarımqrupu
əhatə edir. Bu klasterin birinci yarımqrupu 5, 13, 2, 9, 4, 12,
270
17, 6, 10 və 3 nömrəli hibridlərdən təşkil olunmuş, bu yarım-
qrup hibridlərin ata valideynləri bir-birinə oxşardır. Bu səbəb-
dən onların bir-birinin kənarında yerləşməsi nəsil baxımdan
daha məntiqlidir. Bu qrupun ikinci yarımqrupu 11, l8 və 21
nömrəli hibridləridən ibarət olub, birinci iki hibridin ata vali-
deynləri bir-birinə oxşardır. Üçüncu yarımqrupun ( l4 və 16
hibridləri) ata valideynləri də bir-birinə bənzəyirlər.
Cədvəl 5.14
Molekulyar markerlər vasitəsilə eldə edilən dendroqram
qruplarının sayını müəyyənləşdirmək üçün diskriminant
funksiyasının analizi
Qrupun
sayı
Eigenvalues
(Məxsusi
qiymət)
Kanonikl
korrelyasiya
Vilks
lambada
Ehtimal
səviyyə
2
423.039
0.999
0.002
1.02E-10
3
217.957
0.998
0.005
1.43E-18
4
195.564
0.997
0.005
7.88E-09
5
10.833
0.957
0.085
0.043155
Dördüncü yarımqrup 21, 19 və 22-ci hibridlərindən ibarətdir.
Bunların hər üçünün ata valideynləri bir-birinə oxşardır. Be-
şincü yarımqrup 8, 15 və 7-ci hibridlərdən ibarətdir. Bunların
da ata valideynləri bir-birinə oxşardır. Lakin bu yarımqrupun
ata valideyni bu klasterdə olan bir çox hibridlərin ata vali-
deynlərindən fərqlənir. Bu qrupda 22 hibriddən l9-nun ata va-
lideynləri bir-birinə bənzərdir.
İkinci klaster 7 hibriddən ibarətir. Bu klasteri iki yarım-
qrupa bölmək olar. Birinci yarımqrupda 37, 38, 31 və 34 nöm-
rəli hibridlər yerləşmişdir. 37 (SC 700) və 38 (SC 704) -cü
hibridlərin bir yarımqrupda yerləşdirilməsi, molekulyar ba-
271
xımdan genotiplərin müxtəlifliyinin tədqiqində ən münasib
üsul olmasını göstərir. Çünki, bu iki hibridin ana valideyninin
bir-birilə yaxun qohumluğu vardır. İkinci yarımqrupun hibrid-
lərinin (23, 20, 28-ci hibridlərin) də ata valideynləri bir-birinə
oxşardır.
Üçüncü klaster 9 hibriddən (30, 33, 35, 25, 29, 32, 27, 26 və
36 nömrəli hibridlər) təşkil olunmuşdur. Bunları üç yarımqrupda
yerləşdirmək olar. Onların hamısının ata valideynləri oxşardır.
Tədqiq edilən 38 hibrid arasında yalnız dörd hibrid (22, 19, 21,
24) nəsil oxşarlığı baxımından gözlənilən qruplarda yerləşmə-
mişdir. Ümumiyyətlə, bu molekulyar analizin yardımı ilə, hib-
ridlər arasında olan oxşarlıq və fərqliliklər dəqiq təyin edilmiş və
onlar müstəqil qruplarda yerləşdirilmişdir.
B.W. Legesse və həmkarları (2007), F.C. Reif və həmkarları
(2003), J.S.C. Smith və həmkarları (1997), M.L. Senior və
həmkarları (1998) qeyd etmişlər ki, qruplaşdırma molekulyar
markerləri ilə nəsil informasiyaları arasında uyğunluq vardır [247,
325, 347, 369]. Bizim tədqiqatdan da oxşar nəticələr əldə edil-
mişdir. Ona görə də, molekulyar marker üsulu genetik müxtəlif-
liyinin qiymətləndirilməsində ən etibarlı vasitə sayılır və seleksiya
proqramında ondan uğurla istifadə etmək olar. Beyene, Y. və
həmkarlari, J.S.C. Smith. və həmkarları, M.B. Pabendona və
həmkarları, S. Zamarud və həmkarları, Q.L. Yao və həmkarları da
qarğıdalı genotiplərinin qruplaşdırılmasında mikrosatellet marker-
lərindən istifadə etmişlər [132, 306, 369, 416, 419]. Beləliklə, bu
tədqiqatın nəticələri göstərir ki, mikrosatellet markerlər müxtəlif
qarğıdalı hibridlərinin ayrılması və tanınması üçün ən münasib
markerlər hesab edilir. Bu markerlərdən təkcə qarğıdalı hibrid-
lərinin qruplaşdırılmasında deyil, həmçinin biotik və abiotik
streslərə davamlılığın təyin edilməsində və müxtəlif genlərin
tanınmasında da istifadə oluna bilər.
Dostları ilə paylaş: |