kim üçündür? Bunu mənası nədir? Bəlkə bu populyarlıq xatirinə
deyilən sözdür?
Əgər biz “layihəni” maddi və mənəvi sistemimizin
məqsədyönlü dəyişdirilməsi kimi dərk ediriksə, onda “layihələrin
idarə edilməsi” bu dəyişikliklərin idarə edilməsi kimi dərk
olunmalıdır. Hər hansı bir nəticəyə gəlmək xatirinə yox, məhz
dəyişikliklərin
uğurla idarə olunması nəzərdə tutulur. Layihələrin
uğurla başa çatması onun düzgün idarə edilməsindən asılıdır.
Layihələrin idarə edilməsi insanlardan mədəniyyət, bacarıq
və istedad tələb edir. Layihələri idarə edən şəxslərin kompetensiyalı
(bilik+təcrübə+şəxsi keyfiyyət) olması onun uğurla başa çatmasına
zəmanət verir.
Layihələri idarə etmək elə de asan məsələ deyildir. Heç bir
kənar təsiredici qüvvələrdən asılı olmayaraq bütün layihələr idarə
olunmalıdır. Layihələri idarə edirik ki, onlar dayanıqlı olsunlar.
Əgər layihələr dayanıqlıq vəziyyətindən çıxarsa, onda biz
idarəetməni itirmiş oluruq və onu dayanıqlı vəzi)^ətə
gətirmək üçün
çoxlu vaxt və vəsait tələb olunur.
Layihələri insanlar öz bilk və bacanqlan əsasında həyata
keçirirlər. Layihənin hər fazasında müxtəlif peşə sahibi olan insanlar
işə cəlb olunurlar.
Bunu üçün layihəni rəhbər başda olmaqla onun
komandası həyata keçirməlidir.
Bununla yanaşı layihə müvəqqəti xarakter daşıdığı üçün
müəyyən müddətə mütəxəssislər işə cəlb olunmalıdır. Onlann
vəzifələri və funksiyaları aydmiaşdınimalıdır. Ona görə də
layihələrdə insan ehtiyatlarının idarə edilməsi zəruriyyəti meydana
çıxır.
Layihə yerinə yetirilərkən hər bir işin nəticəsi yoxlanılmalı və
məhsulun keyfiyyətinə nəzarət olmalıdır. Bu səbəbdən mütəmadi
olaraq
monitorinq keçirilməlidir.
13
Nəzarət mexanizmi o zaman səmərəli olur ki, layihə
iştirakçılan öz funksiyalanm yaxşı dərk etmiş olsunlar,
planlaşdırsınlar və koordinə etsinlər. Layihə iştirakçılan bir-birindən
asılı
olduqlan üçün əlaqələrin idarə edilməsinə ehtiyac duyulur.
İnsanlarm və əlaqələrin mövcudluğu layihələrin uğurlu
olması demək deyildir. Layihələrdə qeyri müəyyən vəziyyətlərin
müşahidə olunması obyektiv faktorlarla, müəyyən risk ehtimalınm
olması ilə bağlıdır. Peşəkar menecer antirisk tədbirlərini
planlaşdırmalı və risk ehtimalmı minimuma endirməlidir. Bunu
üçün layihələrdə
riskin idarə edilməsinə xüsusi yer verilir.
İstənilən layihə “nəyisə dəyişmək’’ ideyasından başlayır.
İnsanın fəaliyyət göstərdiyi istənilən sahədə - elmdə, incəsənətdə,
istehsalatda, məişətdə və s. ətraf mühitimizi dəyişmək ideyası
mövcuddur. Bu dəyişiklik qlobal dəyişüdiklərdən başlayaraq
zavodlarda yenidənqurma və daha sonra məişət əşya- lannı alınması
sahəsinə kimi əhatə edə bilər. Bu səbəbdən deyilir ki,
layihələr
dünyasının sərhədi yoxdur. Sadəcə olaraq onlar yalnız
kateqoriyalara bölünürlər: tədqiqat layihəsi, istehsalat ilə bağlı
layihə, təhsil, səhiyyə, informasiya texnologiyaları, maliyyə,
mədəniyyət və investisiya fəaliyyəti ilə bağlı layihə.
Layihələr müəyyən mühitdə “dünyaya gəlirlər”. Ev, paltar,
yaşayış, münasibətlər, yeməklər insanlar üçün mühit yaratdığı kimi
ətraf mühit də layihəni müxtəlif ideyalar, alətlər, ehtiyatlar,
problemlərin həlli üsullan və başqa parametrlər ilə qidalandıraraq
layihənin mühitini formalaşdınr.
Alimlərin və tanınmış ekspertlərin fikrinə əsasən, adətən
layihənin mühiti onun “dünyaya gəlməsinə” maneə olur. Bu
maneələr çox vaxt insan faktorları ilə bağlıdır. Layihə rəhbər-
14
löilnin işo düzgün yanaşmaması, onlann layihə menecmenti
HltluiNindo biliklərinin məhdud olması layihələrin uğursuzluğa
«lüçar olmasının başlıca səbəbləridir.
Bu səbəbdən xarakterizə olunmuş müxtəlif parametrləri İiltüo
etməklə biz layihələri idarə edirik və məqsədimizə nail oluruq.
Məsələn, bizim misalda ad gününün keçirilməsi üçün ım/ordo
tutulan vəsaitə əsasən qonaqlann sayını, şənlik məra- alminin
keçirildiyi yeri və sairə digər parametrləri idarə elməklə
müəyyənləşdiririk.
Layihələrin həcmindən asılı olaraq onun üçün müvafiq
İdArəotmə sistemləri seçilir və ya yenisi yaradılır. Elə layihələr
mövcuddur ki, onlar yüzlərlə, minlərlə parametrlərlə xarakte- riro
olunur. Bütün bu parametləri nəzərə alaraq
layihəni idarə clmok bir,
iki insamn imkanlan daxilində deyildir. Belə Irtyiholori idarə etmək
üçün yeni informasiya texnolo- ylynlarmdan istifadə etməklə bir
neçə qrup mütəxəssislər işə lolb olunurlar, layihə ofisi yaradılır.
Bütün bu mürəkkəbliyi mi/oro alan dünya şöhrətli alim Lerman qeyd
etmişdir:
»İstənilən texniki problemi həll etmək olar, sadəcə olaraq
hunun üçün pul və vaxt lazımdır. Bu səbəbdən hər hansı bir işi wrinə
yetirmək üçün ya pul çatmır, ya da ki, vax:t».
Yalnız bu üç parametr: vaxt, büdcə və keyfiyyət rəhbər- lomı
həmişə diqqət mərkəzində olmalıdır. Layihəni vaxtında
bllirməyqndə onun icra müddəti uzanır, icra müddəti uzan- ılujca
ona çəkilən xərc artır. Layihələrin idarə edilməsi zamanı mohz bu üç
parametrlərin paylaşdırılması elə olmalıdır ki, hər luııiNi bir layihə
vaxtında, keyfiyyətli və büdcə müqabilində ycriııo yetirilsin.
Təqdim olunan kitab bu kimi məsələlərdən bəhs edir və
Ntıkkiz fəsildən ibarətdir:
15