Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVL

 
187
iki  dövlətin  mənafelərini  təmin  edir,  eləcə  də  bütün  regionda 
sabitliyin qorunması, sosial-iqtisadi tərəqqi və inteqrasiya üçün 
ə
lverişli  şəraitin  yaradılmasına  təsir  göstərən  mühüm  amil  ro-
lunu  oynayır.  kitərəfli  əlaqələrin  bugünkü  səviyyəyə  yük-
səlməsi  isə  Azərbaycan  Respublikasının  müstəqillik  dövründə 
Türkiyə ilə əlaqələrin inkişafına yönəlmiş ardıcıl, məqsədyönlü 
xarici  siyasəti  ilə  bilavasitə  bağlıdır.  Çoxşaxəli  xarici  siyasət 
kursu yeridən Azərbaycan Respublikası bu günə qədər Avropa 
strukturları ilə hərtərəfli  inteqrasiya xəttini fəal surətdə həyata 
keçirsə  də,  qardaş  Türkiyə  ilə  qarşılıqlı  münasibətlərin  inki-
ş
afına ciddi diqqət yetirmiş, strateji tərəfdaşlığın yaranıb dərin-
ləşməsinə nail olmuşdur.  
 
2. Azərbaycan Respublikasının  
Orta Asiyanın türk dövlətləri ilə əlaqələri 
                                                                              
Azərbaycan  Respublikasının  xarici  siyasətində  Orta 
Asiyanın  türk  dövlətləri  ilə  münasibətlər  də  mühüm  yer  tutur. 
Azərbaycanın  Orta  Asiyanın  türk  dövlətləri  ilə  bir-birlərinin 
müstəqilliklərini 1991-ci ildən tanımalarına və diplomatik əla-
qələr  yaratmalarına baxmayaraq qarşılıqlı münasibətlərin inki-
ş
afı yalnız 90-cı illərin ortalarından başlanır. Bu da təsadüfi ol-
mayıb, yeni yaranmış dövlətlərin özlərinin xarici siyasət fəaliy-
yətlərində yol verdikləri subyektiv səhvlərin nəticəsi idi. Lakin 
Orta Asiyanın türk dövlətləri  arasında əlaqələrin qurulması və 
inkişaf etdirilməsi yeni müstəqillik qazanmış dövlətlərin xarici 
siyasət  fəaliyyətinin  tərkib  hissələrindən  biri  kimi  müəyyən-
ləşdirildi.  
Ümumiyyətlə,  Azərbaycan  Orta  Asiyanın  türk  xalqları  ilə 
tarixən  mövcud  olmuş  əlaqələrlə  bağlı  idi.  Tarixin  müəyyən 
mərhələlərində  müxtəlif  xarakterli  olmuş  bu  əlaqələr  bey-
nəlxalq hüquq normalarına uyğun, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq 
ə
sasında  yenidən  qurulur.  Azərbaycanın  Orta  Asiyanın  dörd 

---

 
188
türk dövləti ilə münasibətlər saxlaması və inkişaf etdirməsi bir 
sıra amillərlə şərtlənir.  
Qazaxıstanla  müstəqil  dövlətlər  səviyyəsində  tanınma 
1991-ci  il  dekabrın  21-də  baş  vermiş,  1992-ci  ilin  avqustunda 
dövlətlərarası  diplomatik  əlaqələr  qurulmuşdur.  Qazaxıstanın 
Azərbaycanda 1993-cü ilin oktyabrında və Azərbaycanın Qaza-
xıstanda  1997-ci  ilin  aprelində  səfirlikləri  fəaliyyətə  baş-
lamışdır.  
Orta  Asiyada  Azərbaycanın  ən  yaxın  müttəfiqi  və  strateji 
tərəfdaşı  rolunda  Qazaxıstan  Respublikası  çıxış  edir.  Hər  iki 
ölkə həm Xəzərin hüquqi statusu, həm də enerji daşıyıcılarının 
hasilatına  xarici  kapitalın  cəlb  edilməsi  və  dünya  bazarlarına 
çıxarılması  məsələsində  eyni  və  ya  oxşar  mövqedən  çıxış 
edərək, bir-birinin maraqlarını qarşılıqlı təmin edir.  
1991-ci  il  sentyabrın  30-da  A.Mütəllibovun  Qazaxıstana 
rəsmi  səfəri  gedişində  bağlanan  “Dostluq,  əməkdaşlıq  və 
mehriban  qonşuluq  haqqında  müqavilə”  on  il  müddətinə  bağ-
lanmış və uzadılacağı nəzərdə tutulmuşdur. Müqavilədə Azər-
baycan  və  Qazaxıstanın  mövcud  sərhədlər  daxilində  bir-bir-
lərinin  suverenliyini,  ərazi  bütövlüyünü  qəbul  etdiyi,  qarşılıqlı 
münasibətlərdə  bir-birlərinin  daxili  işlərinə  qarışmamaq 
prinsipini  rəhbər  tutacaqları  bildirilirdi.  Eyni  zamanda  tərəflər 
kollektiv  təhlükəsizlik  sisteminin  tələblərini,  o  cümlədən 
özlərinin sülhü daha da möhkəmləndirmək səylərini nəzərə al-
maqla  müdafiə  və  təhlükəsizlik  sahəsində  əməkdaşlıqlarının 
zəruriliyini vacib sayırdılar. Tərəflər eyni zamanda digər sahə-
lərdə  də  qarşılıqlı  münasibətlərin  inkişaf  etdirilməsi  üçün 
ortaya  çıxacaq  fikir  ayrılıqlarını  və  mübahisəli  məsələləri 
yalnız siyasi vasitələrlə, məsləhətləşmələr və birbaşa danışıqlar 
yolu ilə həll edəcəklərini öhdələrinə götürdüklərini bildirirdilər. 
Bu  müqavilə  1996-cı  ilə  qədər,  yəni  ikitərəfli  qarşılıqlı 
ə
laqələrin  intensiv  inkişafının  başlanmasınadək  dövlətlərarası 
münasibətləri tənzimləyən başlıca sənəd sayılır.  

---

 
189
Prezidient N.Nazarbayevin Azərbaycan Respublikasına 1996-
cı ilin sentyabrında ilk rəsmi səfəri ilə iki dövlətin münasibətlə-
rində  yeni  mərhələ  başladı.  Görüşlərin  yekunu  kimi,  dövlət-
lərarası münasibətlərin hüquqi-normativ bazasını təşkil edən 13 
sənəd  imzalandı.  Səfər  zamanı  bildirildi  ki,  Azərbaycanla 
Qazaxıstan  arasında  əlaqələrin  inkişafı  üçün  geniş  imkanlar 
mövcuddur. Həm bölgədə, həm də beynəlxalq təşkilatlarda bir 
çox  məsələlərdə  hər  iki  dövlətin  mövqeyi  üst-üstə  düşür. 
Azərbaycanla Qazaxıstan bir-birilə normal siyasi münasibətlərə 
və  faydalı  iqtisadi  əməkdaşlığa  böyük  önəm  verirlər.  1996-cı 
ilin  mayın  13-də  Qazaxıstan  da  Transqafqaz  nəqliyyat  dəhlizi 
haqqında Sərəxsdə imzalanmış sazişə qoşulub. 
Azərbaycan  Respublikasının  prezidenti  Heydər  Əliyev 
1997-ci  ilin  iyun  ayının  10-11-də  Qazaxıstanda  rəsmi  səfərdə 
oldu.  Danışıqlarda  dövlətlər  arasında  ticarət  iqtisadi 
münasibətlərinin,  xüsusən  nəqliyyat  kommunikasiyaları  və 
neft-qaz  sahələrində  əlaqələrin  inkişaf  etdirilməsi  haqqında 
bəyannamə,  neftin  beynəlxalq  bazarlara  nəqlində  əməkdaşlıq 
haqqında  memorandum  imzalandı.  Prezident  Heydər  Əliyev 
1998-ci  ilin  mayında  Qazaxıstanın  yeni  paytaxtının  təqdimatı 
mərasimində  iştirakı  çərçivəsində  qazax  həmkarı  ilə  müəyyən 
məsləhətləş-mələr apardı. 
Ermanistanın  Azərbaycana  təcavüzünə,  Dağlıq  Qarabağ 
probleminə  münasibətdə  də  Qazaxıstan  Azərbaycanın  ərazi 
bütövlüyünü və bölünməzliyini müdafiə etdiyini bildirib. Qaza-
xıstan Rusiya ilə birlikdə 1991-1993-cü illərdə iki dəfə müna-
qişənin  aradan  qaldırılması  işində  tərəflər  arasında  vasitəçilik 
etmişdir.  Xəzər  dənizinin  statusu  ilə  bağlı  Qazaxıstanın  möv-
qeyi Azərbaycanla üst-üstə düşür. 
Bu gün məhz Azərbaycan, Rusiya və Qazaxıstanın Xəzərin 
dibinin  bölünməsinə  dair  imzaladığı  ikitərəfli  sazişlər,  prob-
lemin həlli istiqamətində əsas amilə çevrilib. 2004-cü ilin mart 
ayında Qazaxıstana rəsmi səfəri zamanı Azərbaycan prezidenti 
lham  Əliyev  Xəzərin  statusu  məsələsinin  həllində  Bakı, 

---