59
müsbət münasibətini formalaşdırmaqdır. Məsələn, bankın regional peoblemlərin həll
edilməsinə yardımçı olması əlverişli ictimai rəy yaradır və hakimiyyət strukturları ilə
yaxşı münasibətlərin yaradılmasını stimullaşdırır.
7. stehlakçılarla şəxsi kontaktlar. Bankların təklif etdiyi xidmətlər və onlardan
istifadə qaydaları haqqında informasiyanı tam şəkildə K V-də yayımlanan bir neçə
saniyəlik reklam müraciətləri vasitəsi ilə istehlakçılara çatdırmaq, demək olar ki,
mümkün deyildir. Burada müştərilərlə daima izahat işi aparmalı olan, bankların
göstərdikləri xidmətlərin məzmununu onlar izah etməli olan bank işçilərə əsas rol
oynamalıdırlar. Hər bir müştəri ilə şəxsi kontaktların yaradılması çətin olduğu halda
auditoriya ilə kontaktın yaradılmasının açıq qapı günləri kimi formasından istifadə
etmək olar. Bu tip tədbirlərdə istehlakçılara onları maraqlandıran məsələlər barədə
informasiya və izahatlar vermək mümkündür. Bundan başqa bankın təklif etdiyi
xidmətləri istehlakçılara ətraflı və bütün detalları ilə təsvir edən yaddaş dəftərçələri
göndərmək olar.
Bütün bu tədbirlər bir məqsədlə - bank məhsullarının satışının həcmini artırmaq
məqsədi ilə həyata keçirilir. Buna görə də ayrı-ayrı satış fəndlərinin istehlakçılara
təsirinin nəticəsi bankın bu fəndləri həyata keçirməsinə sərf etdiyi xərcləri nəzərə
almaqla təhlil edilməlidir. Auditoriyanın bu və ya digər stimula necə reaksiya verdi-
yini, bu stimulun satışın həcmini və bankın xərclərini necə artırdığını aydınlaşdırmaq
lazımdır. Məsələn, reklamı nəzərdən keçirək.
Ə
vvəllərdə qeyd edildiyi kimi, bankın bölmələrinin xərcləri, reklam xərcləri
ümumbank xərclərinə aid edilir və bu bölmələr arasında onların gəlirlərinin həcminə
proporsianal olaraq bölüşdürülür. Bu müddəa tan və bütöv institut kimi fəaliyyət
göstərən bankın reklamına da aiddir. Lakin konkret bölmənin realizə etdiyi konkret
bank xidmətinin reklam xərcləri isə həmin bölmənin xərclərinə aid edilməlidir.
Buna görədə reklamın effektliliyinə iki aspektdən yanaşmaq daha məqsədəuy-
ğ
undur:
1. Bütünlükdə bankın reklamının effektliliyi. Bu effektlilik öz əksini ayrıca rek-
lam edilməyən bank xidmətlərinin satışının həcminin artırılmasında tapır;
60
2. Konkret bir bank xidmətinin, məsələn, müəyyən növ əmanətlərin reklamının
effektliliyi. Bu effektlilik reklam edilən konkret xidmətin satışının həcminin artma-
sında ifadə olunur.
Reklamın yayımının müxtəlif üsullarının istehlakçılara təsirinin effektliliyini
qiymətləndirmək üçün yeni cəlb edilmiş istehlakçılardan aşağıdakı məzmunda anketi
doldurmağı xahiş etmişlər.
Siz bankın fəaliyyəti və onun təklif etdiyi xidmətlər haqqında məlumatları bu
mənbədən əldə etmisiniz:
a)
televiziyada yayımlanan reklam müraciətlərindən
b)
radioda yayımlanan reklam müraciətlərindən
c)
qazetlərdə verilən reklam elanlarından
d)
təklif edilən xidmətlərin məzmununu əks etdirən və evə göndərilmiş yaddaş
dəftərçələrindən
e)
iş yoldaşlarımdan, tanışlarımdan və başqalarından.
Anketdə qoyulmuş suallın cavablarını təhlil etməklə infomsiyanın yayımının
hansı üsulunun təsirinin daha güclü olduğunu müəyyənləşdirmək mümkündür.
Bütünlükdə bank üzrə reklam kampaniyasının effektliliyini reklam kampaniyası
keçirilənə qədər və reklam kampaniyası keçiriləndən sonra aşağıdakı göstəricilərin
həcmini müəyyən etmək mümkündür:
- müştərilərin hesablaşma və cari hesablarındakı vəsaitlərin orta qalığı;
- hesablaşma-kassa xidmətindən əldə edilən gəlirlər;
- bankın borc qiymətli kağızlarının satışının orta həcmi;
- əhalinin əmanətlərinin orta həcmi;
- müəssisə və təşkilatların depozitlərinin orta həcmi;
- bankın resurs bazasının artırılması ilə əlaqədar aktiv əməliyyatlardan əldə
edilən gəlirlərin həcmi;
- sair satışlardan aldə edilən gəlirlər.
Bu göstəricilərin seçilməsi belə bir məntiqə əsaslanır ki, bir qayda olaraq, bank
ə
vvəlcə özünün müştərilərindən sərbast pul vəsaitlərinə ərizələr toplayır və onların
61
cəlb edilməsi məsələsini həll edir. Bankın əsas vəzifəsi zəruri müddətə və zəruri
həcmdə resurs cəlb etməkdir. Reklam kampaniyası, bir qayda olaraq,aktiv əməliyyat-
larının həyata keçirilməsini təmin etmək üçün yeni əmanətlərin və digər bank məh-
sullarının realizasiyasını təmin etmək üçün yeni əmanətçilərin cəlb edilməsi məqsədi
ilə həyata keçirilir.
ndi bankın və onun ayrı-ayrı xidmətlərinin reklamının effektliliyinin qiymətlən-
dirilməsi məsələsini nəzərdən keçirək. Bu məsələdə bizə bankın bölmələrinin büdcə-
sinin tərtib edilməsi sistemi yardımcı ola bilər. Bu sistemə əsaslanmaqla biz reklama
xərc çəkməklə bankın bölmələrinin hansı həcmdə əlavə gəlirlər əldə etdiyini müəy-
yənləşdirə bilərik.
Yarım il ərzində bankın reklam xərcləri 600 min man. (bankın bütün xərclərinin
6%-i).
Aparılmış sorğu nəticəsində məlum olmuşdur ki, yeni əmanətçilərin və
kreditorların 50%-i reklam müraciətlərindən əldə etdikləri məlumatlar əsasında
bankda vəsait yerləşdirmişlər. Həm də yarım il ərzində müştərilərin hesablarındakı
vəsait qalığı təxminən 3%, müəssisələrin depozitləri 10%, əhalinin əmanətlərinin
həcmi 17%, bankın borc qiymətli kağızlarının satışının həcmi 4,5% və cəlb edilmiş
banklararası kreditlərin həcmi 15% artmışdır.
Aşağıdakı cədvəldə yeni əmanətçilər cəlb edilənə kimi və cəlb edildikdən sonra
cəlb edilmiş və yerləşdirilməsinin həcmini xarakterizə edən məlumatlar verilmişdir
(cədvəl 2.9).
Cədvəl 2.9
Yeni əmanətçilər cəlb edilənə kimi və cəlb ediləndən sonra cəlb edilmiş və
yerləşdirilmiş resursların həcmi (min man.)
darələr
Yeni əmanətçilər cəlb edilənə
kimi passivlərin həcmi
Yeni əmanətçilər cəlb edildik-
dən sonra passivlərin həcmi
Fərq
Hesablaşma-kassa
xidməti
87197
89819
2622
Depozit əməliyyatları
3027
3389
362
Depozitlər
2173
2390
217
Ə
manətlər
854
999
145
Qiymətli kağızlar
26792
27998
1206
Dilinq əməliyyatları
71250
81937
10687