Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси
47
nnovasiyalı inkişafın reallaşdırılması ilə bağlı əsas çətinlik yeni tex-
nologiyaların istehsala cəlb edilməsi planının yerinə yetirilməsi prosesinin
maliyyə təminatında olur. Yeni texnologiyaların mənimsənilməsinə vax-
tında, lazımi miqdarda investisiya qoyuluşunun başlıca səbəbi resursların
bölgüsündə prioritetliyin düzgün müəyyən edilməsi ilə izah olunur.
Müəssisənin innovasiyalı inkişafı ilə yanaşı, həmçinin operativ is-
tehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin də effektiv aparılması zəruridir. Bu isə öz növ-
bəsində əsas və dövriyyə kapitalının formalaşması, xüsusi və borc vəsait-
lərindən istifadə ilə əlaqədardır. Müəssisənin innovasiyalı inkişafının bəzi
anlarında müəssisə üçün iqtisadi situasiya əlverişli olmaya və müəyyən
itkilərə səbəb ola bilər.
nnovasiya aktivliyinin təhlili gedişində cari iqtisadi resursların qiy-
mətləndirilməsindən aydın ola bilər ki, yeni texnologiyaların effektiv real-
laşdırılması üçün müəssisənin kifayət qədər imkanı vardır. Ancaq o aşa-
ğ
ıdakı suallara cavab vermir:
- nnovasiyanın işlənilməsinə və mənimsənilməsinə ayrılan vəsait gə-
ləcəkdə müəssisənin ödəmək qabliyyətinə pis təsir göstərməyəcəkdirmi?
- Müəssisənin malik olduğu qısamüddətli resurslar gələcək uzunmüd-
dətli xərclərə nə dərəcədə uyğundur?
- Müəssisə carı istehsal və uzunmüddətli innovasiya fəaliyyətini
effektiv maliyyələşdirə biləcəkmi?
qtisadi nəzəriyyədə və təsərrüfat praktikasında bu məsələlərin
həlli üçün iqtisadi subyektin təsərrüfat prosesinin təmin edilməsi qabiliyyə-
tini xarakterizə edən müəssisənin maliyyə dayanıqlığının qiymətləndirilməsi
metodikası tətbiq edilir.
Müəssisənin maliyyə dayanıqlığının təhlilində əsas məqsədlərdən biri
ehtiyatların və xərclərin xüsusi və borc mənbələri hesabına təmin edilməsi
dərəcəsinin, həmçinin xüsusi və borc vəsaitləri arasında nisbətin müəyyən-
ləşdirilməsidir. Belə təhlil müəssisənin maliyyə hesabatının materialları əsa-
sında aparılır. Bu təhlil metodikasının tətbiqi ehtiyatların formalaşdırılması
üçün vəsaitin uyğun gəlib-gəlməməsini aşkara çıxarmağa imkan verir və
müəssisə öz istehsal xərclərini ödəmək qabiliyyətinə malikdirmi - sualına
cavab verir: Maliyyə təhlili nəzəriyyəsində müxtəlıf növ mənbələri tam əks
etdirmək üçün aşağıdakı göstəricilərin hesablanılması nəzərdə tutulur:
-xüsusi dövriyyə vəsaitlərinin miqdarı;
-ehtiyatların və xərclərin formalaşması üçün xüsusi dövriyyə vəsaitləri
və uzunmüddətli borc mənbələrinin miqdarı;
-ehtiyatların və xərclərin formalaşması üçün əsas vəsait mənbələrinin
ümumi miqdarı.
Mənbələrin miqdarını xarakterizə edən bu göstəricilərin əsasında, is-
tehsal-təsərrüfat fəaliyyəti üçün ehtiyatlar və xərclər formalaşdırılır, ehti-
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси
48
yatları və xərcləri ödəmək üçün vəsaitlərin kifayət qədər olması qiy-
mətləndirilir.
stehsal-təsərrüfat fəaliyyətini təmin etmək, mövcud və tələb edilən
vəsaitlərin uyğunluğunun qiymətləndirilməsi məsələsini həll etmək üçün
təhlil olunan xərclərin tərkibinə, həmçinin innovasiyalı tələbat daxil edilmə-
lidir, hansı ki, təsərrüfat dövriyyəsinə yeni texnologiyaları cəlb etmək üçün
lazımdır. Bu tələbat innovasiya layihələrinin qiymətləndirilməsi mərhələ-
sində hesablanır və nəzərə alınır.
nnovasiyalı potensialın qiymətləndirilməsi, hər şeydən əvvəl, inno-
vasiyanın inkişafı müəssisənin maliyyə dayanıqlığını təhlil etməyə imkan
verir. Eyni zamanda bu yanaşma cari istehsal ehtiyatları və müəssisənin
innovasiyalı inkişafındakı investisiya xərcləri arasında dinamik uzunluğu
müəyyənləşdirməyə kömək edir. Bu əsasda innovasiya potensialının tipinin
müəyyənləşdirilməsi müəssisənin maliyyə vəziyyəti mövqeyindən innova-
siyalı inkişafının seçilən istiqamətinin düzgünlüyünə nəzarət etməyə imkan
verir. Sözügedən metod innovasiyalı inkişaf strategiyasının müəyyənləş-
dirilməsində tamamlayıcı mərhələ sayılır.
Praktika göstərir ki, müəssisənin innovasiya potensialının qiymətlən-
dirilməsi metodu təkcə innovasiyalı inkişaf strategiyasının işlənib hazırlan-
ması üçün deyil, həm də digər məqsədlər üçün istifadə oluna bilər.
Müəssisənin innovasiya potensialının qiymətləndirilməsinin müsbət
nəticələrindən istifadə edilən yeni, yaxud yaxşılaşdırılmış texnologiyaların
seçilməsi prosesində tamamlayıcı mərhələyə xidmət edə bilər. Yalnız bun-
dan sonra seçilmiş innovasiyalı inkişaf strategiyasının reallaşdırılması mər-
hələsinə keçmək olar. Qeyd edilən startegiyanın effektiv yerinə yetirilməsi
üçün innovasiya layihəsi əsas ola bilər, hansı ki, gələcək tədbirlərin müd-
dətini, resursları və icraçıları özündə əks etdirir.
Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси
49
IV FƏ S L. B ZNES MƏ DƏ N YYƏ T
4.1. Biznes mə də niyyə tinin mahiyyə ti və ə hə miyyə ti
Biznes mədəniyyəti biznes fəaliyyətinin təşkilinin ayrılmaz hissəsi
olub ümumi mədəniyyət ünsürləri üzərində qurulur və xalqın mədəniyyəti
ilə sıx bağlıdır. Mədəniyyət ictimaiyyətin, yaradıcı qüvvələrin və insan qabi-
liyyətlərinin, insanların fəaliyyətlərinin təşkili formalarında və növlərində,
onların yaratdıqları maddi və mənəvi dəyərlərdə ifadə olunan inkişaf
səviyyəsidir.
“Biznes mədəniyyəti” anlayışının müxtəlif tərifləri mövcuddur.
V.D.Kozlov biznes mədəniyyətinin tam və geniş tərifini verir. Onun fik-
rincə, biznes mədəniyyəti “fəaliyyət, adət, ənənə, fərdi və qrup maraqlarının,
işçilərin davranış xüsusiyyətlərinin, rəhbərlik tərzinin və s. qayda və nor-
malarının formal və qeyri-formal sistemi”nin məcmusudur.
Biznes mədəniyyəti istehsal və kommersiya fəaliyyətinin elə təşkilini
nəzərdə tutur ki, biznesdə uğurlar işçilərin əmək və qazandıqları əməkhaq-
qından maksimum dərəcədə məmnun qaldıqları şəraitin yaradılması ilə uy-
ğ
unlaşsın.
Biznesin xarakterindən asılı olaraq mədəniyyətin aşağıdakı növləri
fərqləndirilir: ticarət mədəniyyəti, sərfəli sazişlər mədəniyyəti, investisiya
mədəniyyəti və inzibatçılıq mədəniyyəti.
Ticarət mədəniyyəti
sürətli əks əlaqə və nisbətən aşağı risklə xarak-
terizə olunur. Ticarət sferasının əməkdaşları kimi, çox vaxt cəsarətlə ekspe-
rimentlər aparan gənc insanlar çıxış edirlər. Bu insanlar təbiətcə insansevən,
böyük mənəvi tələbatları olmayan, zahirən cazibədar insanlardır. Onlar alı-
cılara müraciət edərkən məlum yumor payı ilə natiqlikdən bacarıqla istifadə
edirlər. Bir-biriləri ilə həvəslə ünsiyyət bağlamaq və fikir mübadiləsi
aparmaq, ticarət mədəniyyəti sferasını şəriklik hissi, kollektivçilik və yol-
daşlıq ruhu ilə dolu kommunikativ bir sahəyə çevirir. Ticarət mədəniyyə-
tinin effekti ondan ibarətdir ki, onun sayəsində çox şeyi sürətlə hərəkətə
gətirmək olar.
Sərfəli sazişlər mədəniyyəti (möhtəkirlik mədəniyyəti)
uğurlu (və ya
uğursuz) müəssisələrin orta və yüksək dərəcəli maliyyə riskli, sürətli əks
ə
laqəsilə xarakterizə olunur. Bu mədəniyyət tipinə qiymətli kağızlar, ödəniş
vasitələri, xammal və s. ilə uğurlu sazişlərin həyata keçirildiyi yerlərdə rast
gəlinir. Belə mədəniyyətin elementləri dəb, kosmetika, peşəkar idman,
reklam və riskli müəssisələrin maliyyələşdirilməsi sferasında özünü göstərir.
Sərfəli sazişlər sahəsinin əsas strategiyası ələ keçən şanslardan tez istifadə
olunmasıdır. Burada əməkdaşlar kimi gənc və ya mənəvi cəhətdən gənc
insanlar çıxış edirlər.
Dostları ilə paylaş: |