Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

İşgüzar ünsiyyətin əsas formaları

İşgüzar ünsiyyət ünsiyyətin elə bir növüdür ki, burada qarşılıqlı əlaqələr hansısa söhbətin həllini nəzərdə tutur. Bu prosesdə tərəfdaşların hər birinin statusu müəyyən olunur. Tərəfdaşlar öz hərəkətlərinə nəzarət etməli, davranış taktikası barədə düşünməli, son nəticəni proqnozlaşdırmalı və işgüzar ünsiyyət etikasına riayət etməlidir.
İşgüzar ünsiyyətin əsas formaları:

• 
  işgüzar söhbət;
  
• 
  işgüzar danışıqlar;
  
• 
  mübahisə;
  
• 
  diskussiya;
  
• 
  polemika;
  
• 
  işgüzar müşavirə;
  
• 
  kütlə qarşısında çıxış;
  
• 
  telefon danışıqları;
  
• 
  işgüzar məktublaşma
  

İşgüzar ünsiyyətin məcburi elementləri vardır.Onlara aiddir :

• 
  tək məqsəd;
  
• 
  fərdləri birlikdə işləməyə təşviq edən motivlər birliyi;
  
• 
  iştirakçıların qarşılıqlı əlaqəsi;
  
• 
  vahid məkanın və vaxtın olması;
  
• 
  vahid fəaliyyət prosesinin ayrı-ayrı funksiyalara bölünməsi və onların iştirakçılar arasında bölüşdürülməsi;
  
• 
  fərdi hərəkətlərin əlaqələndirilməsi, onları idarə etmək ehtiyacı.
  

İşgüzar ünsiyyətdə ən çox yayılmış əlaqə metodu işgüzar söhbətdir. İşgüzar söhbətdə aydın və mənalı məqsədlər, intuitiv səbəblər, motivlər dəyişir. Bu cür ünsiyyətin məqsədi müəyyən bir mövzuda məlumat mübadiləsi etməkdir. Bu zaman hər hansı bir söhbət üçün tipikdir: irad, sual və cavab, fikir və qiymətləndirmə mübadiləsi.
İşgüzar söhbət aşağıdakı elementləri əhatə edir:

• 
  müraciət;
  
• 
  sorğu (sual, məlumat üçün sorğu və ya vəziyyətin təsviri);
  
• 
  cavab (məlumatın təqdim edilməsi və ya vəziyyətin təsviri);
  
• 
  hərəkətlərin əlaqələndirilməsi (qarşılıqlı əlaqə);
  
• 
  gözlənilən nəticə (birgə tədbirlər, razılaşmalar, qərarlar).
  

Bir qayda olaraq, işgüzar söhbətlər əvvəlcədən planlaşdırılır. Hazırlıq prosesində söhbətin mövzusu, müəyyənləşdirilir. Söhbətlər apararkən müxtəlif sənədlər və materiallar tez-tez istifadə olunur, onlar da əvvəlcədən hazırlanmalıdır. Söhbətin hazırlanması zamanı aşağıdakılara xüsusi diqqət yetirilməlidir:

• 
  həmsöhbətə verilməli olan suallar üzərində düşünmək;
  
• 
  istədiyiniz son nəticəni müəyyənləşdirmək;
  
• 
  söhbətin cədvəlini və yerini müəyyənləşdirmək;
  
• 
  strategiyasını və taktikasını müəyyənləşdirmək.
  

İşgüzar söhbət ümumiyyətlə beş mərhələdən ibarətdir:

1. 
   söhbətin başlanğıcı;
   
2. 
   məlumat ötürülməsi;
   
3. 
   mübahisə;
   
4. 
   həmsöhbətin dəlillərinin təkzib edilməsi;
   
5. 
   qərar vermə.
   

Söhbətin çox vacib bir hissəsi onun başlanğıcıdır. Söhbətin başlanğıcı işgüzar ünsiyyət tərəfdaşları arasında "körpü" rolunu oynayır. Söhbətin birinci mərhələsinin özünəməxsus vəzifələri var. Həmin vəzifələr aşağıdakılardır:

• 
  həmsöhbətlə əlaqə qurmaq;
  
• 
  söhbət üçün xoş bir atmosfer yaratmaq;
  
• 
  müsahibə mövzusuna diqqət çəkmək;
  
• 
  söhbətə marağ oyatmaq;
  
• 
  təşəbbüsün yaradılması (lazım gələrsə).
  

•