Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Elm Mərkəzi
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ancaq inkişaf fazasından asılı olaraq yerüstü quru biokütlə məhsulunun ümumiyə nisbətən %- lə miqdarına baxsaq görərik nəzarət variantında toplanan quru biokütlə ümuminin 15,22%-ni təşkil etdiyi halda yüksək qida rejimində bu ümuminin 14,39%-ni təşkil etmişdir (qrafik 1). Sonrakı inkişaf fazalarında da qida rejimindən asılı olaraq payızlıq buğdanın yerüstü quru biokütlə məhsulunun toplanmasında maraqlı nəticələr alınmışdır. Belə ki, kollanmadan boruyaçıxmanın sonuna kimi 2 qida rejimi istisna olmaqla (N 90 P 60 K 60 və N 120 P 60 K 60 bu variantlarda quru biokütlə məhsulu ümumiyə nisbətən 27,35 və 29,70 sen/ha olmuşdur) bütün variantlarda 17,05-21,45 sentner arasında dəyişmişdir. Gübrəsiz (nəzarət) variantda hər hektarda quru biokütlə məhsulu 20,1 sentner olmuşdur. Göründüyü kimi nəzarət variantında hər hektarda toplanan quru biokütlə məhsulu N 90 P 60 K 60 və N 120 P 60 K 60 variantına nisbətən müvafiq olaraq 7,25 və 9,6 sentner və ya 30,07 və 47,76% az olmuşdur. Nəzarət variantında kollanmadan boruyaçıxmanın sonuna kimi toplanan yerüstü quru biokütlə məhsulu ümuminin 32,21% olduğu halda yuxarıda qeyd etdiyimiz gübrəli variantlarda bu göstərici təxminən 2 dəfə az (14,94-14,39%) olmuşdur (qrafik 1). Səbəbi bitkinin sonrakı inkişaf fazasında nəzarət variantında torpaqda qida maddələrinin çatışmaması ilə əlaqədardır. Belə ki, boruyaçıxmadan mum yetişməyə kimi N 1,5 P 1 K 1 və N 2 P 1 K 1 verilmiş variantlarda hər hektarda 58-60 sentner quru biokütlə toplandığı halda nəzarət variantında bu göstərici 30 sentner olmuşdur. Qobustanın BTS-nın nəmliklə təmin olunmamış açıq-şabalıdı torpaqlarında qida rejimindən asılı olaraq “Qobustan” yumşaq buğda sortunun müxtəlif inkişaf fazalarında yerüstü quru biokütlə məhsulunun qida normalarından asılı olaraq bir-birilərinə nisbətləri 2 saylı qrafikdə göstərilmişdir (burada variantların cəmi 100% qəbul edilərək hər bir variantı neçə % olduğu göstərilir). Tədqiqat nəticələrindən göründüyü kimi kollanma, boruyaçıxma, mum yetişmə və tamyetişmə fazalarında toplanan yerüstü quru maddənin miqdarı qida rejimindən asılı olaraq müxtəlif olmuşdur. Kollanma fazasının sonunda variantlar üzrə toplanan quru maddənin cəmini 100 qəbul etdikdə onun 7,94%-i nəzarət, 11,34%-i biohumus (ECO) variantlarının payına düşdüyü halda 15,28 və 15,44%-i isə N 90 P 60 K 60 və N 120 P 60 K 60 variantlarının payına düşür (bax qrafik 2 kollanmanın sonu). Bu qanunauyğunluq boruyaçıxma, mumyetişmə və tamyetişmə fazalarında da müşahidə olunur (qrafik 2). Məhsuldarlıq və məhsulun keyfiyyəti bitkinin boruyaçıxmanın sonu sünbülləmə fazasında ümumi yerüstü quru biokütlə məhsulundan, məhsulun tərkibində olan azotun miqdarından və torpaqda asan mənimsənilən qida maddələrinin miqdarından asılıdır. Tədqiqat nəticələri göstərdi ki, boruyaçıxmanın sonunda “Qobustan” yumşaq buğda sortunun yerüstü quru biokütlə məhsulu, biokütlədə azotun miqdarı və torpaqda asan mənimsənilən fosfor və kaliumun miqdarı gübrələrin norma və nisbətlərindən asılı olaraq çox müxtəlifdir. Kollanmadan mum yetişməyə Mum yetişmədən tam yetişməyə Kimi kimi Belə ki, boruyaçıxmanın sonunda qida rejimindən asılı olaraq yerüstü quru biokütlə məhsulu hər hektarda 48,8-57,7 sentner, yerüstü quru biokütlədə olan azotun miqdarı 37,5-81,7 kq, şum qatında (0-25 sm) asan mənimsənilən (mütəhərrik) P 2 O 5 1 kq torpaqda 26,9-43,5 mq, asan mənimsənilən (dəyişən) K 2 O isə 321-341 mq olmuşdur. Bir çox müəlliflərin fikrincə [1;6;8] dən məhsulunun əmələgəlməsi və dəndə zülalın miqdarının 70%-i sünbülləmə fazasındakı ümumi biokütlə məhsulundan, məhsulun tərkibində olan azotunun hesabına, 30%-i isə torpaqda asan mənimsənilən qida maddəsinin hesabına formalaşır. Bəzi müəlliflərin fikirincə [1;8] məhsuldarlıq və bir sentner məhsulunun əmələgəlməsinə qida sərfi torpaq tipindən mineral gübrələri norma və nisbətlərindən asılıdır. Kənd təsərrüfatında xüsusən dənli bitkilərlə aparılan tədqiqat işlərində əsas məqsəd məhsuldarlığın yüksəldilməsi, iqtisadi səmərəliliyin artırılması fermer təsərrüfatlarının bu sahəyə marağının yüksək olmasına nail olmaqdır. Bunun üçün düzgün aqrotexnikanın tətbiqi çox vacibdir. Bütün bunları nəzərə alaraq üzvi və mineral gübrələrin norma və nisbətlərinin məhsuldarlığa təsirini öyrəndik. Tədqiqat nəticələri göstərdi ki, hər hektardan yığılan dən məhsulu gübrələrin norma və nisbətlərindən asılı olaraq 30,55-52,50 sentner arasında dəyişir. Qida rejiminin payızlıq buğdanın inkişaf fazalarından asılı olaraq quru biokütlə məhsulunun toplanmasında və azotun mənimsənilməsində olan fərq məhsuldarlıqda da özünü göstərmişdir. Ümumiyyətlə gübrəsiz variantda hər hektardan 30,55 sentner, tək azot gübrəsi (N 60 ) verdikdə 39,21 sentner, tək biohumus (ECO) 1 ton/ha verdikdə 37,25 sentner dən məhsulu alındığı halda tam gübrə normalarında (N 90 P 60 K 60 ; N 120 P 60 K 60 ) bu göstərici müvafiq olaraq 51,75; 52,50 sentner olmuşdur. Gübrələrin norma və nisbətlərindən asılı olaraq dəndə zülalın miqdarı və hektardan zülal yığımıda müxtəlif olmuşdur. Ən yaxşı nəticə tam gübrə normasının tətbiqində alınmışdır. Belə ki, N 90 P 60 K 60 və N 120 P 60 K 60 qida rejimində dəndə zülalın miqdarı 13,51-13,62%, hektardan zülal yığımı isə 699,14-715,05 kq olmuşdur. ƏDƏBİYYAT 1. Гаджимамедов И.М. Влияние концентрированных удобрений на азотных обмен и урожайность озимой пщеницы Агрохимия. Издательство Москва, №1, 1975 г. ст. 12- 15. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|