162
Müxtəlif arxitektonikaya malik buğda genotiplərinin yarpaqlarında fotosintez intensivliyinin (mq CO
2
/dm
2
·saat) dinamikası
№
Sortların adı
Fenofazalar
Sünbülləmə
Çiçəkləmə
Dənin formalaşması
Süd yetişkənliyi
Mum
yetişkənliyi
1
Qiymətli 2/17
6
10,7
5,8
2,2
2,2
7
23,2
23,8
21,5
20,5
8,4
8
25,3
27,2
26,3
22,0
12,0
2
2
nd
FAWWON №97
6
11,8
6,2
3,8
2,3
7
23,2
23,8
21,8
21,2
9,4
8
23,8
26,2
25,2
23,9
13,1
3
Qırmızı gül 1
6
11,3
7,0
4,2
2,8
7
22,3
22,4
21,9
18,5
9,0
8
24,0
26,4
24,8
21,2
12,3
4
Tale 38
6
12,1
7,1
4,6
3,1
7
23,0
23,8
23,1
17,1
9,4
8
25,3
27,3
26,8
21,2
13,4
5
4
th
FEFWSN №50
6
9,6
5,8
3,7
2,1
7
20,2
20,8
20,3
17,3
8,2
8
22,2
22,8
22,2
19,8
11,8
6
Əzəmətli 95
6
12,2
7,4
4,7
3,8
7
24,2
24,6
23,2
21,4
9,6
8
25,8
28,1
27,3
22,2
13,5
163
ƏDƏBİYYAT
1. Wiesner J.Dep.Jichtgenuss der Pflanzen.- Yeipzig. 1907
2. Kasanaga H., Monsi M.. On the light transmission of leaves, and its meaning for the
production of matter in plant communities. Sap. J. Bot., 1954 vol 14.p.304-324.
3. Monsi M., Saeki T., Über den Yichtfaktor in der Pflanzengesellschaften und seine
Bedeutung für die Stoffproduktion. – Sap. J. Bot., 1953 vol. 14, p.22-52.
4 .Saeki T. İnterrelationships butween leaf amount, light, distribution and total
photosynthesis ina plant community. – Bot. Mag., 1960 vol. 73. №860, p.53-63.
5 . Saeki T. Distribution of radiont energy and CO
2
in terrestrial communitins. – İn:
Photosynthesis and productiebiility in different environments. İBP. Clmbridge Univ,
Press, 197 vol. 3.p.297-322.
6 . Тооминг Х., Росс Ю. К. Ослабление интегральной радиации различными посевами
кукурузы. – В кн.: Вопросы радиационного режима растительного покрова.
Тарту. Изд. ИФААН ЭССР. 1965 с. 65-72.
7. Тооминг Х., Росс Ю. К. Радиационный режим посева кукурузы по ярусом и
описывающие его приближенные формулы. – В кн.: Иссл. По физике атмосферы.
Тарту, Изд. ИФА. АИ. ЕССР., 1965 С. 65-72.
8 . Абашина Е. Б. Квопросу о методике наблюдения и расчета ослабления и
поглощения интегральной радиации посевами ячменя. – Труды ИЭМ, вып. 4, .
1968 с. 86-90.
9. Алиев Дж.А. Идеальная пшеница. Вест с-х. Науки, Баку. 1982. №5. С.3-19
10 . Ничипорович А.А. Фотосинтетическая деятельность растений и пути повышения
их продуктивности. Теоретические основы фотосинтетической продуктивности.-
М.: Наука,– 1972 С. 511-527.
11. Алиев
Д.А. Фотосинтетическая деятельность, минеральное питание и
продуктивность растений. Баку: Элм, 1974 .335 с.
12 . Charles-Edwards DA . Annals of Botany 1978 .42, 717-731.
13. Кумаков В.А. Структура фотосинтетического потенциала различных сортов
яровой пшеницы // Сельскохозяйственная биология. 196 -№3.
И. Г. Ибрагимова
ИНТЕНСИВНОСТЬ ФОТОСИНТЕЗА РАЗЛИЧНЫХ ПО
AРХИТЕКТОНИКЕ СОРТОВ ПШЕНИЦЫ
Научно- Исследовательский Институт Земледелия
В статье использованы образцы, в основном из набора местных сортов, а также из
числа интродуцированных - из CIMMYT и ICARDA.
В данной работе определена динамика интенсивности фотосинтеза в течение
вегетации у генотипов пшеницы с различной архитектоникой.
У сорта Азаматли-95 с вертикальными листьями, интенсивность фотосинтеза в
течение вегетации оказалась выше, чем у других исследуемых сортов.
Ключевае слова: пшеница, растение, сорт, интенсивность фотосинтеза
164
İ.G.İbrahimova
PHOTOSYNTHESIS INTENSITY OF VARIOUS ARCHİTECTONİCS
WHEAT VARIETIES
Research Institute of Crop Husbandry
In article are used
local varieties and variety samples introduced from CIMMYT and
ICARDA. In the given work is determined dynamics of photosynthesis intensity during
vegetation at wheat genotypes with various architectonics .
At Azamatly-95 with vertical leaves, photosynthesis intensity during vegetation was
high, than at other investi gated varieties.
Key words: wheat, plant, variety, photosynthes intensity
UOT 634.8;581.1
ÜZÜM BİTKİSİNİN EKSTREMAL ŞƏRAİTDƏ ADAPTİV İMKANLARI
T.N.HÜSEYNOVA
b.ü.f.d.
AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu, Azadlıq prosp.155, AZ1106,Bakı
Tədqiqat işində institutun kolleksiyasında toplanmış üzüm nümunələrinin fizioloji
göstərici əsasında quraqlığa davamlılığı öyrənilmişdir. Öyrənilən nümunələrin quraqlıq stresi
şəraitində adaptiv imkanları aşkara çıxarılmış və bunun əsasında stresə davamlılıq dərəcələri
qiymətləndirilmişdir.
Açar sözlər: üzüm, davamlılıq, quraqlıq, xlorofil (a+b), (a/b), stress depresiya dərəcəsi
Hazırda əhalinin ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı problemlərinin həlli yollarından biri də
meyvə bitkilərinin artırılması və inkişaf etdirilməsidir. Bu bitki kolleksiyalarını genişləndirərək,
intensiv təsərrüfat tələblərinə cavab verə biləcək yeni məhsuldar, ətraf mühitin ekstremal
amillərinə davamlı sort və formaların yaradılması çox vacibdir. Seçilmiş ən yaxşı genetik
mənbələri isə ətraf mühitin qiymətli əlamət və xüsusiyyət donorları kimi istifadə etmək
lazımdır. Bu işlərin həyata keçirilməsi bitkilərin məhsuldarlığı, təsərrüfat əhəmiyyətli əsas
əlamətləri, ətraf mühitin stres faktorlarına davamlılığı ətraflı öyrənilmədən mümkün deyil.
Azərbaycan MEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutunda meyvə bitkilərinin, o cümlədən
üzümün sort və yabanı nümunələrinin toplanması, artırılması, genetik fondun biomüxtəlifliyinin
qorunub saxlanması ilə əlaqədar geniş trədqiqat işləri aparılır. Toplanmış üzüm kolleksiyasının
təsərrüfat göstəriciləri öyrənilir, onların biotik və abiotik stres amillərə davamlılığı təyin
edilərək qiymətləndirilir [1]. Stres amillərin mövcud olduğu bir şəraitdə bitkilərdən yüksək
məhsuldarlığın əldə edilməsi ancaq stresə davamlı bitki sort və formalarından istifadə etməklə
mümkündür.
Məlumdur ki, ətraf mühitin quraqlıq, duzluluq, yüksək hərarət kimi qeyri əlverişli
ekstremal amilləri bitkilərin böyümə və inkişafına mənfi təsir edir və onların məhsuldarlığını
kəskin şəkildə azaldır. Quraqlıq planetin qlobal, ciddi problemi olub ətraf mühitin ən şox rast
gəlinən ekstremal amillərindəndir və k/t bitkilərinin məhsuldarlığının potensialını
məhdudlaşdıraraq bitkinin bütün həyat fəaliyyətinə təsir göstərir. Bu mürəkkəb prosesin
aydınlaşdırılmasında metabolizmin ayrı-ayrı zəncirlərinin, hüceyrənin su saxlama qabiliyyətinin
inkişafında ayrı-ayrı strukturların rolunun öyrənilməsi əhəmiyyətlidir. Məlumdur ki, stres zamanı
fotosintetik aparatın dəyişilməsinin əsas səbəbi xloroplastların membran sistemində baş verən
Dostları ilə paylaş: |