Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
54
Ekonometrik qiymətləndirmələr klaster təhlili əsasında müəyyən edilmiş hər bir
ölkə qrupu üzrə ayrılıqda aparılacaqdır. Bu da, hər bir ölkə qrupunda hansı sub-
indeksin daha əhəmiyyətli olduğunu müəyyən etməyə imkan verəcəkdir.
Qiymətləndirmələr
Müştərək komponent təhlili əsasında 100-ə qədər ölkə üzrə 4 sub-indeks
hesablanmışdır. Sub-indekslərin hesablanması zamanı aşağıdakı cədvəldəki
göstəricilər statistik prosedur vasitəsi ilə standartlaşdırılmış və istifadə edilmişdir:
Qiymətləndirmələr nəticəsində indekslər Şəkil 1-dəki kimi müəyyən edilmişdir.
Növbəti mərhələdə isə 4 sub-indeks əsasında “nağdsız odənişlərə hazırlıq” indeksi
hesablanmışdır. Eyni zamanda, sub-indekslərin hesablanmasına daxil edilmiş
göstəricilərdən istifadə edərək klaster təhlili həyata keçirilmiş və ölkələr ödəniş
sistemlərinin inkişaf səviyyəsindəki oxşarlığa görə 4 qrupa bölünmüşdür (cədvəl 1).
Ş
Ə
KIL
2.
N
AĞDSIZ ÖDƏNIŞLƏ
RIN INKIŞAF AMILLƏRI ÜZRƏ INDEKSLƏR
Ölkələrin qruplara ayrılması inkişaf səviyyəsindən asılı olaraq ödəniş sistemlərinin
müxtəlif aspektlərinin iqtisadi artıma necə təsir etdiyini müəyyən etməyə imkan
-4
-2
0
2
4
F
in
la
n
d
iy
a
B
ir
lə
şm
iş
K
ra
ll
ıq
İr
la
n
d
iy
a
K
a
n
a
d
a
İz
ra
e
l
İs
p
a
n
iy
a
L
it
v
a
K
o
st
a
R
ik
a
T
ü
rk
iy
ə
P
a
n
a
m
a
M
a
c
a
rı
st
a
n
F
il
ip
p
in
M
e
k
si
k
a
B
o
lq
a
ri
y
a
Y
a
m
a
y
k
a
S
en
e
q
a
l
K
o
lu
m
b
iy
a
K
e
n
y
a
M
o
ld
o
v
a
A
rg
e
n
ti
n
a
M
a
li
M
a
d
a
q
as
k
a
r
M
a
la
v
i
N
e
p
a
l
Tətbiqə meyillilik indeksi
-4
-2
0
2
4
N
e
d
e
rl
a
n
d
A
v
st
ra
li
y
a
E
st
o
n
iy
a
L
ü
k
se
m
b
u
rq
İr
la
n
d
iy
a
B
Ə
Ə
M
a
lt
a
Ç
ili
Q
a
za
x
ıs
ta
n
X
o
rv
a
ti
y
a
S
a
lv
a
d
o
r
R
u
m
ın
iy
a
A
rg
e
n
ti
n
a
T
ri
n
.
v
ə
T
o
b
M
o
ld
o
v
a
M
o
z
a
m
b
ik
E
k
v
a
d
o
r
Q
v
a
te
m
a
la
B
a
n
q
la
d
e
ş
H
o
n
d
u
ra
s
Z
im
b
a
b
v
e
L
es
o
to
B
u
rk
in
a
F
a
so
B
en
in
Təklif və istfadə
indeksi
-4
-2
0
2
4
F
in
la
n
d
iy
a
Y
en
i Z
e
lla
n
d
iy
a
M
a
la
y
zi
y
a
İz
ra
el
B
Ə
Ə
F
ra
n
sa
L
a
tv
ia
T
ü
rk
iy
ə
Ş
ri
L
a
n
k
a
L
it
v
a
X
o
rv
a
ti
y
a
Y
a
m
a
y
k
a
İo
rd
a
n
iy
a
M
a
ca
rı
st
a
n
M
ek
si
k
a
R
u
si
y
a
M
ər
a
k
eş
L
iv
a
n
T
u
n
is
U
q
a
n
d
a
N
ig
er
iy
a
A
rg
e
n
ti
n
a
S
y
e
rr
a
L
e
o
n
e
B
u
rk
in
a
F
a
so
İ
nfrastruktur indeksi
-4
-2
0
2
4
F
in
la
n
d
iy
a
B
ir
lə
şm
iş
K
ra
ll
ıq
A
B
Ş
B
el
çi
k
a
E
st
o
n
iy
a
Ç
il
i
M
a
v
ri
k
i
L
it
v
a
P
a
n
a
m
a
İo
rd
a
n
iy
a
U
ru
q
v
a
y
Ç
in
M
e
k
si
k
a
S
en
e
q
a
l
K
o
lu
m
b
iy
a
M
ə
ra
k
e
ş
Q
a
z
a
x
ıs
ta
n
Q
v
a
te
m
a
la
B
u
rk
in
a
F
a
so
M
a
li
R
u
si
y
a
M
o
z
a
m
b
ik
U
k
ra
y
n
a
A
rg
e
n
ti
n
a
İnstitusional mühit indeksi