Mərkəzi Bank və İqtisadiyyat – N2, 2014
55
vermişdir. Belə ki, “instrumental dəyişənlər metodu” vasitəsi ilə hər bir subindeks
ilə iqtisadi artım arasında əlaqə qiymətləndirilmişdir. Burada 2012-ci ildə ölkələr
üzrə ÜDM-in artım tempi asılı dəyişən kimi, institusional mühit indeksi, ifrastruktur
indeksi, təklif və istifadə indeksi, tətbiqə meyillik indeksi və adambaşına ÜDM isə
izahedici dəyişən kimi istifadə edilmişdir. İnstrumental dəyişən qismində
innovasiya indeksi qiymətləndirməyə daxil edilmişdir. Qeyd edək ki,
qiymətləndirmələr zamanı bütün dəyişənlər standartlaşdırılmışdır.
Cədvəl 2-də görünür ki, I və IV qrup ölkələrdə nağdsız ödənişlərin inkişaf
indeksləri ilə iqtisadi artım arasında əlaqə satistik cəhətdən əhəmiyyətli deyil. II
qrup ölkələrdə isə yalnız institusional amil indeksi üzrə əmsal əhəmiyyətlidir və
müsbətdir. Bu da nağdsız ödənişlərin inkişafını şərtləndirən istitusional amillərin
iqtisadi inkişafa artırıcı təsir etdiyini göstərir. III qrup ölkələrdə isə artıq
institusional mühitlə yanaşı infrastruktur və tətbiqə meyillik indekslərinin də
əmsalları əhəmiyyətli çıxmışdır. Buradan nəticə çıxarmaq olar ki, nağdsız
ödənişlərin iqtisadi artımı dəstəkləməsi üçün ilk növbədə institusional mühit
təkmilləşdirilməli, infrastruktur qurulmalı və ödəniş sahəsində yeniliklərin tətbiqi
stimullaşdırılmalıdır. Növbəti inkişaf mərhələsində (II qrup) isə institusional mühit
yaradılmış infrastrukturdan istifadəni və tətbiqə meyilliyi artırmaq üçün fon kimi
çıxış etməlidir.
C
Ə
DVƏL
1.
K
LASTER TƏHL
İ
L
İ
ƏSASINDA ÖLKƏ QRUPLARI
Sıra
nömrəsi
I qrup
Nağdsız ödənişlər
yüksək inkişaf etmiş
ölkələr
II qrup
Nağdsız ödənişlərə
keçid mərhələsində
olan ölkələr
III qrup
Nağdsız ödənişlər üzrə
inkişaf etməkdə olan
ölkələr
IV qrup
Nağdsız ödənişlər üzrə
başlanğıc mərhələdə olan
ölkələr
Ölkə
İndeks Ölkə
İndeks Ölkə
İndeks Ölkə
İndeks
1
Finlandiya
4.41
Qatar
2.64
Malayziya
1.86
Qvatemala
-0.67
2
Niderland
3.86
BƏƏ
2.31
Bəhreyn
1.42
Rusiya
-0.72
3
ABŞ
3.75
Malta
1.91
Cənubi Afrika
0.81
Dominkan Resp
-0.82
4
Birləşmiş
Krallıq
3.62
Çili
1.56
Mavriki
0.75
Livan
-0.94
5
Danimarka
3.60
İspaniya
1.48
Panama
0.62
Ukrayna
-1.15
6
Avstraliya
3.60
Kipr
1.35
Türkiyə
0.47
Paraqvay
-1.26
7
Yeni
Zellandiya
3.60
Litva
1.22
Braziliya
0.32
Honduras
-1.28
8
Lüksemburq
3.50
Oman
1.18
Taylan
0.18
Pakistan
-1.36
9
Kanada
3.46
Polşa
0.92
İordaniya
0.03
Uqanda
-1.46
10
Almaniya
3.32
Sloveniya
0.78
Çernoqoriya
0.02
Banqladeş
-1.65
11
Avstriya
2.93
Macarıstan
0.64
Meksika
0.02
Nigeriya
-1.66
12
Belçika
2.82
Kosta Rika
0.43
Kolumbiya
0.01
Nikaraqua
-1.80
13
Fransa
2.79
İtaliya
0.43
Hindistan
-0.07
Nepal
-1.96