7
“Şəklül-qita”- müstəvi sferik triqonometriyadan bəhs
edir. 1891-ci ildə İstanbulda ərəb və fransız dillərində nəşr
olunmuşdur.
“Təzkireyi-Nəsriyyə” – Ptolomeyin geosentrik sistemi
daxilində planetlərin hərəkət nəzəriyyəsinə və onun
təshihinə aiddir:
“Ədəb-ül mütəllimin”- şagirdlərin davranışı haqqında
əsərdir.
“Təhrir əl-Məcəsti” -planetlərin hərəkət nəzəriyyə-
sinə həsr olunub.
“Əxlaqi-Nasir” - tərbiyə , əxlaq, pedaqogikaya aiddir.
1236-cı ildə yazılmışdır.
“Ədəbül-Mütəllimin”- şagirdlərin davranışı haqqında
əsərdir.
Digər elm sahələrinə dair də bir çox əsərləri
mövcuddur. Əsərləri Türkiyə, İran, Hindistan, Misir
kitabxanalarında saxlanılır.
Əl-Bakuvi Əbdürrəşid Saleh İbn-Nuri (1360-1430)
Həyat və yaradıcılığı: XIV əsrin ikinci yarısında yaşamışdır.
Azərbaycan coğrafiyaşünası, tarixçi. Qahirədə vəfat etmişdir.
Əsərlərində Azərbaycanın təbiəti, faydalı qazıntıları, tarixi
abidələri, etnoqrafiyası, iqtisadiyyatı və s. haqqında məlumat
vermişdir.
Əsərləri:
“Abidələr”in
xülasəsi
və
qüdrətli
hökmdarın
möcuzələri” –(1403-cü il)
1789-cu ildə fransız şərqşünası De Gin “Abidələr”in xülasəsi
və qüdrətli hökmdarın möcüzələri” əsərini fransız dilinə
çevirmiş və Parisdə çap etdirmişdir.
8
Nəsimi (Seyid Əli) – (1369-1417)
Həyat və yaradıcılığı: İlk təhsilini Şamaxıda almışdır.
Hürufiliyin banisi Nəiminin şagirdi olmuşdur. Lirik şairdir.
Ana dilində yaranan fəlsəfi qəzəlin banisidir. Əsərləri rus,
ingilis, fransız, ərəb, fars dillərində çap edilmişdir.
Əsərləri:
Seçilmiş əsərləri – (1962-ci il)
Seçilmiş əsərləri –(1973- cü il) “Məndə sığar iki
cahan”- (1973-cü il). Rübailər. Türk, ingilis, fransız dillərində
çap olunub.
Xətai Şah İsmayıl (1487-1524)
Həyat və yaradıcılığı: Səfəvilər dövlətinin banisi olmuşdur.
1501-ci ildə Təbrizdə özünü şah elan etdi. ” Xətai” təxəllüsü
ilə yazıb yaratmışdır. Əsərləri Yaxın Şərqin bir sıra
ölkələrində yayılmışdır. Azəbaycan, fars və ərəb dillərində
yazmışdır.
Əsərləri:
“Dəhnamə”
“Nəsihətnamə”
Füzuli (Məhəmməd Süleyman oğlu) - (1498-1556)
Həyat və yaradıcılığı. Azərbaycan şairi, mütəfəkkiri.
Kərbəla şəhərində anadan olmuşdur. İlk təhsilini Kərbəlada
almışdır. Məntiq, tibb, nücum, riyazi və humanitar elmləri,
xüsusən də dini-fəlsəfi cərəyanları yaxından öyrənmişdir.
Uzun müddət müəllimlik etmişdir. Əsərlərində ailə
tərbiyəsini geniş işıqlandırmışdır.
Əsərləri:
“Leyli və Məcnun (1537)
“Yeddi cam”
“Səhhət və Mərəz”
9
Qövsi Təbrizi (Əlican İsmayıl oğlu ) - (1568-1640)
Həyat və yaradıcılığı: Təbriz şəhərində anadan olmuşdur.
XVll əsr Azərbaycan şairi İsfahanda təhsil almışdır. Ədəbi
irsindən divanının 2 nüsxəsi məlumdur. I nüsxə Britaniyada
II nüsxə Gürcüstan dövlət muzeyində saxlanılır. Çoxlu
qəzəllər məsnəvilər müəllifidir. Bir çox şairlərə, xüsusilə,
Füzuliyə nəzirələr yazmışdır.
Saib Təbrizi (Mirzə Məhəmmədəli Əbdürrəhim oğlu) -
(1601-1676)
Həyat və yaradıcılığı: Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. 6
il Hindistanda yaşamış, Şah Cahanın saray şairi olmuşdur .
1975-ci ildə özbək şairi H. Süleymanov Hindistan Lakxnau
kitabxanasında şairin əlyazmalarını aşkar etmişdir.
Əsərləri:
“ Qəndəharnamə”
“Mahmud və Ayaz”
“Səfineyi- Saib”
Vidadi Molla Vəli - (1707-1809).
Həyat və yaradıcılığı: Qazax r-nun I Şıxlı kəndində anadan
olmuşdur. Poylu kəndində təhsil alıb, bu kənddə mirzəlik və
məktəbdarlıq etmişdir. M.P.Vaqifin müəllimi olmuşdur.
Əsərləri:
“Müsibətnamə”
“Belə qalmaz”
“Dəli könül gəl əylənmə qürbətdə”
“Xəstə düşdüm, gələn yoxdur üstümə” və s.
Vaqif Molla Pənah - (1717- 1797)
Həyat və yaradıcılığı: Qazax r-nun Salahlı kəndində anadan
olmuşdur. Azərbaycan şairi, dövlət xadimi , mədrəsədə təhsil
almış, fars və ərəb dillərini öyrənmişdir. Memarlıq və
10
astranomiya ilə məşğul olmuşdur. 1769-cu ildə Qarabağ
xanının vəziri olmuşdur. Qəzəl, müxəmməs, müstəzad və s.
formalarda əsərlər yazmışdır. 1797-ci ildə Ağa Məhəmməd
Şah Qacarın qoşunu Şuşanı tutarkən Vaqifi ölümə məhkum
etmişdir.
Əsərləri:
“Açıqbaşda əgər olsa bir dilbər”
“Bir zaman havada qanad saxlayın”
“Kür qırağının əcəb seyrəngahı var”
“Bayram oldu , heç bilmirəm neyləyim”
“Bax” qəzəli.
Şerlərinin bir qismi ilk dəfə M.Y. Nersesovun tərtib etdiyi “
Məcmueyi-divani-Vaqif və digər müasirin” kitabında
toplanmışdır.
Zakir Qasım bəy (Qasım bəy Əlibəy oğlu Cavanşir) -
1784-1856)
Həyat
və
yaradıcılığı:
Şuşada
anadan
olmuşdur.
Mollaxanada təhsil almış, ərəb və fars dillərini, həmçinin
klassik Şərq ədəbiyyatını öyrənmişdir. Tənqidi realizmin
nümayəndəsidir. Lirik şerlər, satiralar, mənzum hekayələr
müəllifidir.
Əsərləri:
“Ağlaram”, “Öyrənib”, “Gözlərin”,
“Həyasız dərviş”, “Əxlaqsız qazi”,
“Tülkü və şir”, “ Tülkü və qurd”,
“ İlan, dəvə, tısbağa”, “ Tısbağa, qarğa, kəsəyən,ahu” və s.
Vazeh Mirzə Şəfi (Şəfi Sadıq oğlu) – (1794-1852)
Həyat və yaradıcılığı: Gəncədə anadan olmuşdur.
Azərbaycan şairi, mütəfəkkir, maarifçi. İlk təhsilini
mədrəsədə almışdır. 1840-cı ildə Tiflisə köçmüş, qəza
məktəbində azərbaycan və fars dillərində dərs demişdir.
Dostları ilə paylaş: |