20.6. İnsan möcüzəsin qiymətləndirmək
Bir fıkirləş: insan abstrakt fıkirləşməyə başlayır, şüurlu olaraq
özü qarşısırıda məqsədlər qoyur, planlar qurur, sonradan onları
həyata keçirmək üçün işə başlayır. GÖzəl olan hər şeyi qiymet-
ləndirmək, musiqi duyumu, incəsənət sevgi, təhsil almaq istəyı,
ixtiraçılıq, yaradıcıhq təsəw ü rü ilə yaradılan iıisan bu nemətlarin
istifadəsindən sevinc və məmnunluq əldə edir. O problemlərə
asan tab gətirir və onları həll etmək üçün o əqli və fıziki imkanla-
nndan istıfadə edir. Xeyir və şəri ayırd etməyə imkan verən əx-
laq hissi, o səhv edəndə onu məzəmmət edən vicdana da insan
malikdir. O pay verəndə xoşbəxtlik tapır, sevəndə və sevüəııdə
isə sevinc hissi keçirir. Bütün bunlar həyat sevgisin artırır və hə-
yata məna verir.
XXI FƏSİL. İNFORMASİYA İQTİSADİYYATININ
ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ
21.1. İnformasiya iqtisadi fəaliyyət növüdür.
21.2. Iqtisadi informasiya üç.ün resurslar
21.3. Elektron hökumət
21.4. Informasiya iqtisadiyyatının prinsipləri
21.1. İnformasiya iqtisadi fəaliyyət növüdür.
❖ Özü-özlüyündə infomıasiya istehsalı-istehsalat sahosidir,
yəni iqtisadi fəaliyyət növüdür.
❖ İnformasiya istənilən iqtisadı sisterain fiındanıenttal re-
surslarından biri istehsal amili kimi çıxış edir.
❖ İnformasiya alqı-satqı obyektidir, yəni əm təə qismində çıxış
edir.
❖ İnformasiyanm müəyyən hissəsi cəmiyyətin bütün üzvlən
tərəfındən istifadə olunan ictimai nemət kimi çıxış edir.
❖ İnformasiya - qiymət və faydalılıq ilə yanaşı iqtisadi siste-
min optimal və tarazlı vəziyyətinin müəyyənləşdırilməsino
təsir edən bazar mexanizminın elementidir.
❖ İnformasiya müasir şəraitdə rəqabət mübarizəsində vacib
amillərdən birinə çevrilnıəkdədir.
<♦ İnformasiya işgüzar və hökumət dariələrinin qərar qəbul et-
mə və ictimai rəyin formalaşması proseslərində mühiim eh-
tiyat qismində çıxış edir.
İnformasiya iqtisadiyyatı özündə iki anlayışı birləşdirir.
1.
İnformasıya iqtısadiyyatı sivilizasiyasınm yaradtcı əmək və
ınfonnasiya nemətlərındən ibarət olan yeni mərhələsidir.
2.
İnformasiya ıqtisadıyyatı ınformasıya cəmiyyotıno məxsus
ıqtisadi nəzəriyyədir.
İnformasiya cəmiyyəti yeni cəmiyyət olub, son 30-40 ıli mü-
əyyən edir. Bu anlayışı elmə ıspan mənşəlı Amerika alimi Maııu-
el Kastels gətirmişdir.
İnformasiya cəmıyyəti əsasən aşağtdakı meyarları ə.sas götü-
rür:
❖ Texnoloji meyar;
❖ İqtisadi meyar;
❖ Əmək meyarı;
❖ Məkan meyarı;
❖ İstehlak meyan;
❖ Yaradıcı meyar;
M əhsul:
❖ İndustrial cəmiyytlordə məhsul maddi bir obyektdir,
❖ Lakin informasiya cəmiyyətində biz artıq məlumat daşıyı-
cısı olan, material formaya malik olmayan informasiya ilo
üzləşirik.
Əmək:
❖ İndustrial cəmiyyətdə əmək əsasən maddi nemətlər istehsal
edən məhsuldar əmək başa düşülür və burada yaradıcı omək
məhsuldar sayılmır.
❖ İnfonnasiya cəmiyyətində isə yaradıcı əmək hökumüranlıq
edir.
❖ Yaradıcı əmək ınformasiya cəmiyyətində əksinə məhsuldar
sayılır. Yaradıcı əməyi məhsuldar sayan və bunıı sübut cdən
ilk alim alman alimi Fridrix List olmuşdur.
Kapital
❖ İndustrial cəmiyyətdə maddiləşmiş kapıtal üstünlük toşkil
cdir: daşııımaz əmlak. Binalar, dəzgahlar və s.
❖ İnformasiya cəmiyyətındə isə intellektual kapital, təhsıl,
təcrübə və hətta sağlamlıq əsas götürülür.
Sərvət:
❖ İndustrial cəmiyyotdo sorvət insana məxsus olan Iakin on-
dan kənar olan sərvətlər başa düşülür: ınsana məxsus olan
fıziki kapıtal.
❖ Lakin informasiya cəmiyyətində sərvət insanın daxili po-
tensiah qəbul edilir. Əgər frzikı kapitalı itirmək mümkün-
dürsə, daxili potensial, yəni bilik, yaradıcı qabılıyyət ınsanın
özününküdür. Bir sözlə industrial cəmiyyətdə xarici sorvət-
dən, informasiya cəmiyyətində daxili sərvətdən danışılır.
Dəyər:
❖ İndustrial cəmiyyətdə dəyər onun bazarda qiyməti ilə ölçü-
lür. Burada əsas məqsod insanın maddi sərvotini artırnıaq-
dır.
❖ İnformasiya cəmiyyətində dəyər insamn ali fəaliyyolini to-
min etmək qabiliyyətıdir.
Tələbatlar.
❖ İndustrial iqtisadi cəmiyyətdə tələbat maddi mohsulların
məqsədli istifadəsi kimi başa düşülür. İnfomıasiya cəmiy-
yətində tələbat maddi və mənəvi cəhətdən dalıa ödənilməsi
kimi başa düşülür.
❖ İnformasiya məhsuluna olan tələbatın insanm ali fəaliyyəti-
no xidmət etməsidir. Məhsullara olan tələbat onlarm yaradı-
cı fəaliyyətinə verdiyi impulslarla müəyyən olunur.
Pul:
❖ İndustrial cəmiyyətdə pul rifah, təsərrüfat obycktlərinin əl-
də etdiyi pul ilə ölcülür.
❖ İnfomıasiya cəmiyyətində pul yalnız alqı-satqı vasitosidir,
insanların yaradıcı rifahını gücləndirmək üçün bir vasitədir.
İnsan modcli
❖ İndustrial comıyyət “iqtisadi insana'’ əsaslanır.
❖ İnformasiya cəmiyyəti isə daha çox yaradıcı insana əsasla-
nır.
21.2. İqtisadi informasiya üçün resurslar.
İnformasiya iqtısadiyyatının ümumi iqtısadi artıma təsir gücü -
❖ İstehlak,
❖ İnvestisıya,
♦> İmıovasiya
- fəaliyyətindən deyil, yeni informasıya texnologiyalarına cəlb
olunmuş resursların miqdanndan asılıdır.
❖ İnformasiya iqtisadiyyatında əsas resurs kimr.
- İnformasiya - kommunikasiya texnologiyaları (İKT) başa dü-
şülür.
❖ Məcmu investisiyada İKT aşağıdakı 4 aspektdə araşdmlır:
❖ İKT ləvazımatlan və proqram təminatma qoyulan investisi-
yalann ölcülməsi;
♦> İKT məhsullan və xidmətlərinin istehlakı və onlara investi-
siya qoyuluşu;
❖ Patent göstəriciləri;
❖ İKT bacanqlarının ölcülm əsi;
❖ İKT investisiya, xüsusən proqram təminatı üçün cari qiy-
mətlərin dəyərlənməsi;
❖ Nömrə indeksinin düsturunun seçilməsi;
❖ Real investisiyalarm azaldılması metodları və kcyfıyyotin
nizama sahnması;
♦♦♦ İKT investisiyalann əsas kateqoriyalanna;
♦> Ofıs və verilənlərin emalı maşmları;
❖ Dəqiqlik alətləri;
❖ Optik alətlər və fotoqrafıya ləvazimatları;
❖ Telekommunikasiya ləvazimatlan;
❖ Elektron ləvazimatlar;
♦> Proqram təminatı;
Yüklə Dostları ilə paylaş: |