Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan

MÜHAZİRƏ 20.

Avtomobillərin çərçivələri
Çərçivə avtomobilin aqreqatlarının ve kuzasının bərkidildiyi əsasdir. Çərçivə iki uzununa ve bir neçə eninə tirdən ibarətdir. Tirlər poladdan ştamplanır və kəsiyi П – vari olur. Çərçivənin ayrı-ayrı hissələri pərçimlə yaxud qaynaq vasitəsilə birləşdirilir. Çərçivənin davamlığını və sərtliyini artırmaq üçün bucaqlıqlarda bırkidilir. Qanadları, bərkidilən yerini (pillələri), yanacaq bakını, ressorları və başqa detalları bərkitmək ücün çərçivənin kronşteynləri olur.
Çərçivənin ön tərəfində iki yedək qarmağı, arxa tərəfində yedək tərtibatı qoyulur. Minik avtomobilllərində çərçivə vəzifesini kuzanın əsası yerinə yetirir. Bu cür kuzaya aparan kuza deyilir. Aparan kuza bərkidilmə yerlerində üstlüklərlə möhkəmləndirilir. Mühərrikin bərkidilməsi üçün kuzanın ön tərəfində qısa çərçivə düzəldilir.
Qabaq ox ikitavrlı tirdən və tirin uclarında ox milləri (şkvorenlər) ilə şarnirli bərkidilmiş döndərici sapfalardan ibarətdir. Donmeni asanlasdirmaq ucun tir ile sapfanin alt qulaqciqlari arasinda dayaq yatagi qoyulur. Ox mili ( şkvoren) oxun desiyinde qaykali stopor civisi ile berkidilir. Sapfalarin qulaqciqlarina tunc oymaqlar preslenir. Sapfa bu oymaqlarda ox mili (şkvoren) etrafinda ufqi mustefide dolanir. Sapfalarda teker toplari berkidilir.
Avtomobilin asan idare edilmesi ucun milleri iceri ve geriye teref mailli olur. Skvorenler mailli olduguna gore avtomobilin hereketi zamani tekerler duzxetli herekete uygun gelen veziyyet almaga calisir. Qabaq tekerleri dondermek ucun lazim olan gucu azaltmaq, sukan mexanizminde tekanlari zeifletmek ve teker topunun xarici yatagini hereket zamani tekerlere tesir eden quvveden azad etmek ucun tekerler 1 faize qeder ceplikle qurulur. Ceplik sapfalarin mailliyi ile yaradilir.

Şək. 1. Avtomobilin çərçivəsi

Avtomobilin hereketi zamani qabaq tekerleri dondererken onlarin surusmesinin qarsisini almaq ucun tekerler ele qurulur ki, qabaqdki cenberler arasindaki mesafe oxun arxasindaki mesafesinden az olur. Buna tekerlerin yaxinligi deyilir. Tekerlerin yaxinligi qabaq tekerlerin qabaginda ve arxasinda cenberler arasindaki mesafe ferqine

esasen mueyyen edilir. Tekerlerin yaxinliginin kemiyyeti ZİL – 130 avtomobilinde 5-8 mm, QAZ-53 A-da 1,5 – 3 mm, QAZ -24 ―Volqa ― avtomobilinde 1,5 – 3 mm-dir. ZİL -
130 ve QAZ -53A yuk avtomobillerinde tekerlerin yaxinligini kondelen sukan dartqisinin uzunlugunu deyismekle ,QAZ -24 ―Volqa‖ avtomobilinde ise yan dartqilarin her birinin uzunlugunu deyismekle nizamlanir. Dartqilarin uzunlugunu ucluqlari burub baglamaq, yaxud acmaqla deyisdirirler.
Yuk avtomobillerinde tekerlerin cepliyi ve skvorenlerin maillik bucaqlari nizamlanmir. Bu, qabaq oxun konstruksiyasinda nezere alinmisdir. QAZ -24 ―Volqa‖ avtomobilinde tekerlerin cepliyi ve ox milinin uzununa mailliyi yuxari linglerin oxunun bolt ve qaykalari altinda olan tenzimleme araqatlarinin sayini deyismekle nizama salinir.
Avtomobillərdə arxa ox vəzifəsini yarımoxların örtükləri ilə birlikdə baş ötürmənin karteri yerinə yetirir. Yük avtomobillərinin arxa təkər topları yarımox örtüklərinin uclarında diyircəkli konusvari yataqlar üzərində qurulur. Təkər toplarının xarici yataqlarını stopor şaybası olan qaykalar saxlayır.