124.4.
Bundan başqa, qoşmada, əgər hüquqi şəxs bu barədə xəbərdar edilmişdirsə, hüquqi
şəxsdə iştirak payının mövcudluğu göstərilir; bu zaman payın kimə mənsub olduğu və
hüquqi şəxsin göstərilən kapitalının dörddə bir hissəsindən çox olub-olmadığı və ya bir
neçə şəxsin pay iştirakı olub-olmadığı göstərilir. Bundan başqa, ölkədə yerləşən iqtisadi
cəhətdən bağlı hüquqi şəxslərlə hüquqi və işgüzar əlaqələr, habelə bu hüquqi şəxslərdə
aparılan və hüquqi şəxsin vəziyyətinə mühüm təsir göstərə bilən ticarət əməliyyatları
göstərilir.
124.5. Qoşma vicdanlı və icraçı hesabat prinsiplərinə uyğun gəlməlidir. Əgər ağlabatan
kommersiya hesabına görə müfəssəl məlumatın göstərilməsi hüquqi şəxsə və ya iqtisadi
cəhətdən bağlı hüquqi şəxsə mühüm zərər vura bilərsə, bu məlumat həmin zərərin vurula
biləcəyinin ehtimal olunduğu dərəcədə göstərilməyə bilər. Əgər məlumatlar təsərrüfat
fəaliyyəti sirrinin qorunması haqqında göstərişlərə əsasən açıqlanmırsa, qoşmada onların
göstərilməli olduğu bənddə qeyd edilir ki, bu bəndin məlumatlarına müdafiə haqqında
qeyd-şərt tətbiq edilmişdir.
124.6. Qoşmada hüquqi şəxsin işlərinin idarə olunmasına cavabdeh olan bütün şəxslərin
və müşahidə orqanlarının bütün üzvlərinin, habelə təsərrüfat ilində və ya daha sonra
çıxmış bütün şəxslərin soyadları və azı bir tam adı göstərilir. Hüquqi şəxsin işlərinin idarə
edilməsinə cavabdeh olan şəxslərin daxil olduğu orqanının sədri və müşahidə orqanının
sədri özləri kimi göstərilir.
Maddə 125. İşlərin vəziyyəti haqqında hesabat
Həcmləri bu Məcəllənin 122.1-ci maddəsində göstərilənlərdən yüksək olan hüquqi
şəxslər işlərin vəziyyəti haqqında hesabat tərtib etməlidirlər. Hesabatda ən azı illik
hesabatın tərtib edildiyi ana qədər hüquqi şəxsin işlərinin gedişi və əmlak vəziyyəti əks
etdirilməli, həm də elə əks etdirilməlidir ki, faktik vəziyyətə uyğun mənzərə əldə
olunsun. İşlərin vəziyyəti haqqında hesabatda təsərrüfat ilinin sonunadək həyata
keçirilmiş xüsusi əhəmiyyətli əməliyyatlar üzərində dayanılmalı, habelə hüquqi şəxsin
cari ildə və imkan daxilində növbəti təsərrüfat ilində ehtimal edilən inkişafı
göstərilməlidir.
Maddə 126. Audit
126.1. Bu Məcəllə ilə tələb edilən hallarda və ümumiyyətlə, həcmləri 122.1-ci maddədə
göstərilənlərdən yüksək olan hər bir hüquqi şəxsin, qoşma da daxil olmaqla, illik balansı
auditor tərəfindən yoxlanılmalıdır. Auditor yoxlamanın nəticələri haqqında yazılı hesabat
tərtib etməlidir. Hesabatda mühasibat uçotunun, illik balansın və qoşmanın qanuni
göstərişlərə uyğun gəlib-gəlmədiyi və hüquqi şəxsin qanuni təmsilçilərinin auditor
tərəfindən tələb olunan izahatları və təsdiqləyici sənədləri təqdim edib-etmədikləri xüsusi
qeyd olunmalıdır. Auditor hesabatı imzalayıb hüquqi şəxsin işlərinin idarə edilməsinə
cavabdeh olan şəxslərə təqdim etməlidir.
126.2. Əgər yoxlamanın yekun nəticəsinə görə heç bir irad yoxdursa, auditor bunu belə
bir qeydlə təsdiq etməlidir: «Qulluq borcumla əlaqədar apardığım (apardığımız) yoxlama
ilə müəyyənləşdirilmişdir ki, mühasibat uçotu və illik balans qanuni göstərişlərə və
nizamnamənin müddəalarına uyğundur. Lazımi mühasibat uçotu baxımından illik balans
hüquqi şəxsin əmlak, maliyyə vəziyyətinin və gəlirliyinin faktik münasibətlərə uyğun
olan mənzərəsini yaradır». Əgər əlavə qeydlər edilməsi zəruridirsə, onda yoxlamanın
məzmunu və təsdiqləyici qeydin mənası haqqında yanlış təəssürata yol verməmək üçün
təsdiqləyici qeyd tamamlanır. Əgər iradlar vardırsa, auditor ya təsdiqləyici qeydi ixtisar
edir, ya da ondan imtina edir.
126.3. Yoxlama aparılmadıqda illik balans qəbul edilmir. Əgər hüquqi şəxsin işlərinin
idarə edilməsinə cavabdeh olan şəxslər yoxlama haqqında hesabat onlara təqdim
edildikdən sonra illik balansı və ya qoşmanı dəyişdirərlərsə, onda auditor illik balansı və
qoşmanı, dəyişiklik bunu tələb edirsə, yoxlamalıdır. Auditor təsdiq haqqında öz qeydini
və ya təsdiqləmədən imtina haqqında qeydini imzalayaraq olduğu yeri və tarixi göstərir.
Təsdiqləmə haqqında qeyd və ya təsdiqləmədən imtina haqqında qeyd də yoxlama
haqqında hesabata daxil edilir.
126.4. İllik balansın auditorunu hüquqi şəxsin üzvlərinin yığıncağı seçir. Auditor müvafiq
surətdə yoxlamalı olduğu təsərrüfat ilinin sonunadək seçilir. Seçkidən dərhal sonra
hüquqi şəxsin işlərinin idarə edilməsinə cavabdeh olan şəxslər auditora yoxlama tapşırığı
verməlidirlər.
126.5. Azərbaycan Respublikasında auditor fəaliyyəti ilə məşğul olmağa icazə almış
müstəqil auditorlar və auditor təşkilatları auditor ola bilərlər. Birbaşa, dolayısı ilə və ya
özgə əmlakının idarəçiləri kimi hüquqi şəxsdə payları olan və ya hüquqi şəxsin
kitablarının tərtibi və ya yoxlanmalı olan illik balansının tutulması zamanı öz
yoxlamasının çərçivəsindən kənara çıxan fəaliyyətdə iştirak etmiş şəxslər hüquqi şəxsin
auditoru ola bilməzlər.
126.6. Auditor, onun assistentləri və təftiş firmasının yoxlamada iştirak edən təmsilçiləri
auditi vicdanla və qərəzsiz aparmalı və sirri saxlamalıdırlar. Onlar iş zamanı özlərinə
bəlli olan təsərrüfat fəaliyyəti sirrindən istifadə edə bilməzlər. Bilərəkdən və ya
ehtiyatsızlıq üzündən öz vəzifələrini pozanlar bununla əlaqədar yaranan zərərin əvəzini
hüquqi şəxsə ödəməyə borcludurlar.
Maddə 127. Hüquqi şəxslərin sənədlərinin saxlanılması
127.1. On il ərzində aşağıdakı sənədlər ayrılıqda saxlanılır:
127.1.1. təsərrüfat kitabları, inventar siyahıları, ilkin balanslar, yekun balansları, o
cümlədən işlərin vəziyyəti haqqında hesabatlar; bu göstərilənlərə onların başa
düşülməsi üçün zəruri olan bütün iş sərəncamları da aiddir;
127.1.2. daxil olmuş təsərrüfat yazışması və göndərilmiş təsərrüfat yazışmasının
surətləri;