Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ GƏNCƏ DÖVLƏt unġversġtetġ

 
253 
№49. (39-cu şəkil) 
|AB| = 12 m 
tg 
B
O
ˆ
A
= 0,05 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 39. 
 
 
tg AÔB =
  OA
AB
 
 |OA| = 
m
 
240
0,05
12
tgα
H
B
O
tgA
AB




   
 
 
 
№50.    
 
?
AB
d
7
1
2
α
0




 
Beşmərtəbəli evin hündürlüyünü təxminən h = 15 metr qəbul 
etmək olar. Onda 
m
 
375
25
15
0,04
15
0,0399
15
17
tg2
15
tgα
h
AB
d
'
0








 
№51. Məlumdur ki,ortabab adamın boyu 1,7 m-dir. Onda 
D = 
m
 
340
5
1000
1,7


 
Müşahidə nöqtəsindən əsgərə qədər olan məsafə 340 m-dir. 
 
O
 
B
 
H
 
A
 

---

 
254 
№52. ∆AOB ~ ∆A
1
OB
1 
1
1
1
OA
OA
B
A
AB

; 
1
1
1
OA
OA
B
A
AB


 
40-cı  şəkildən  göründüyü  kimi,  sahildə 
1
1
1
B
A
,
OA
 və 
OA  məsafələrini  ölçərək  (1)  ifadəsindən  AB  məsafəsini,  yəni  o 
biri sahilə yaxın yerləşən düşmən obyektinə qədər məsafəni tapmaq 
olar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Şəkil 40. 
 
№53. Karabində lülə kanalının uzunluğu Kalaşnikov avtoma-
tının  lüləsindən  uzundur.  Ona  görə  atəş  zamanı  patronun  yanma 
kamerasında əmələ gələn yüksək təzyiqli qaz karabində gülləyə nis-
bətən çox müddətə təsir göstərir. Bu təsirin nəticəsində də karabində 
güllənin başlanğıc sürəti böyük olur. 
№54.  İnsanın  müəyyən  orqanlarını  sıradan  çıxarmaq  və  ya 
öldürmək üçün güllənin kinetik enerjisi 8 kqQm-dən (və ya 78,5c) 
az olmamalıdır. Bu halda xüsusi geyim vasitələri (güllədən müdafiə 
vasitələri) nəzərə alınmır. 
№55. Kalaşnikov avtomatından atılan güllə 1 km-də dayanan 
düşmən əsgərini öldürə bilər. Çünki bu güllə 1500 metrlik məsafədə 
öz öldürücü təsirini saxlayır. 
№56. Məlumdur ki, 150 m-ə qədər məsafədən atılan avtomat 
gülləsi taxta maneənin 30-40 sm-nə qədər gedə bilir. Demək, güllə 
40 sm qalınlıqlı taxta maneəni keçə bilmir, keçsə də artıq öz kinetik 
B 
O 
A
1 
B
1 
A 
Çay 

---

 
255 
enerjisini əslində tam itirmiş olur. Ona görə də 40 sm qalınlıqlı taxta 
maneənin  arxasında  gizlənərək  avtomat  gülləsindən  qorunmaq 
mümkündür. 
№57.  Məlumdur  ki,  müxtəlif  növ  güllələr  var:  Zirehdeşən-
yandırıcı və polad başlıqlı güllələr. Zirehdeşən-yandırıcı güllə 7 mm 
qalınlıqlı  polad  lövhəyə  300  m-lik  məsafədən  30
0
-li  bucaq  altında 
atıldıqda lövhənin 50%-ni deşir (İbtidai hərbi hazırlıq dərsliyi, 1982, 
səh.123).  Demək,  həmin  gülə  3,5  mm  (7  mm-in  yarısı)  qalınlıqlı 
polad lövhəni deşə biləcək. Əgər güllə 200 m-lik məsafədən atılarsa, 
onda həmin lövhənin (7 mm-lik) 90%-ni deşər. 12-15 sm qalınlıqlı 
kərpic  divarı  100  m-dən  həm  zirehdeşən-yandırıcı,  həm  də  polad 
başlıqlı güllə deşir. 
25-30  sm-lik  qalınlıqlı  preslənmiş  torpaq  maneəni  500  m-ə 
qədər məsafədən atılan hər iki növ güllə deşir. 
№58.  Əvvəlcə  əsgərin  6  dəqiqəyə  neçə  addım  ata  bilmək 
ehtimalını tapaq: 
110 ∙ 6 = 660; 120 ∙ 6 = 720 
Əsgər  660-dan  720-yə  qədər  addım  ata  bilər.  Hər  addımın 
uzunluğu 70-80 cm-dır. Addımın orta uzunluğunu müəyyənləşdirək. 
sm
 
75
2
80
70


 
Əsgərin 6 dəqiqədəki addımlarının orta sayını tapaq: 
690
2
720
680


 addım 
Kazarmadan qərargaha qədər olan məsafə təxminən 
75 ∙ 690 = 51750 sm = 518 m 
olacaqdır. 
№59.  Adi  yerişlə əsgərin hər addımının uzunluğu 70-80 sm-
dir. Orta addımın uzunluğu isə 75 sm (
sm
75
2
80
70


) olmalıdır. 
450 m = 450∙100 sm = 45000 sm 
45000:75 = 600 addım 

---

 
256 
1 dəqiqədə əsgərin adi yerişlə addımlarının orta sayı 
115
2
120
110


-dir 
600:115 = 5,21 ≈ 5 dəq. 
Əsgər adi yerişlə bu qədər məsafəni təxminən 5 dəqiqəyə qət edər. 
№60. Yüyürən (qaçan) əsgərin normal orta sürətini tapaq: 
(165+180):2 = 172,5 addım 
Demək əsgərin normal orta sürəti dəqiqədə 172,5 addımdır. 
172,5∙85 = 14662,5 sm ≈ 147 m 
172,5∙90 = 15525 sm ≈ 155 m 
Yüyürən zaman əsgərin normal sürəti dəqiqədə 147-155m-dir. 
Şərtə görə, əsgər səngərdən piyadaların döyüş maşınına qədər 5 dəq. 
30 san. qaçmışdır. 
5 dəq.30 san. = 5,5 dəq.; 147∙5,5 = 808,5 m; 
155∙5,5 = 852,5 m 
Demək,  səngərdən  PDM-na  qədər  olan  məsafə  808,5-852,5  metr 
arasındadır. Yaxud, orta hesabla 
830,5
2
852,5
808,5


 m-dir. 
Əsgərin normal sürəti isə 
151
5
,
5
5
,
830

 m/dəq-dir. 
№61. Bilirik ki, qaçaraq hərəkət zamanı əsgərin orta sürəti 1 
dəqiqədə 147-155 m-dir (Çalışma 60). 
300:147 = 2,04 ≈ 2 dəq.; 
300:155 = 1,93 ≈ 2 dəq. 
Demək,  əsgərlər  təxminən  2  dəqiqədən  sonra  tanka  çata 
bilərlər. 
№62. Güllənin kütləsi m olsun. Onda avtomatın kütləsi M = 
200 m olar. 
?
W
W
k.g.
k.av.

 
2
200mV
2
MV
W
2
2
2
2
k.av.


;  
2
mV
W
2
1
k.av.

 

---