86
ibn Məs`əbn müavləsinə
1
yazıb, gecə hə min kəndə gedəcək, Tərxanı ö ldürməyi,
yaxud əsir a lıb onun yanına göndərməy i ə mr etdi. Ona görə də türk Tərxanın
yanına yollanıb, gecəyarısı qəflətən ona hücum etdi və onu öldürdü. Sonra onun
baĢını AfĢinə göndərdi.
222 [836/37]-ci il. Hə min ilin hadisələri
Bu ildə Mö`təsim Cəfər ibn Dinar ə l-Xəyyatı
2
əlavə qoĢunla AfĢinə
kö məyə göndərdi. Sonra o, Cəfərin ardınca xərclik və ordunun maaĢını vermək
üçün 30 milyon dinar pulla Ġtaxı
3
yola saldı.
Bu ildə A fĢinin döyüĢçü baĢçıları ilə Babəkin Azin adlı s ərkərdəsi
arasında vuruĢma oldu.
AfĢin Əbu Sə idin dəstə baĢçılarından ikisini –Zəfər ibn Ə`la əs-Sədi və
Hüseyn ibn Xalid əl-Mədaini b ir bölük atlı və dağlılarla göndərdi. Onlar gecə
ikən Kalanruddan
4
hərəkət edib, tək atlının çətin liklə keçə bildiyi da rısqal
dərəyə enən kimi getdilər. Adamla rın ço xu atlıları yedəkləyib bir-birini ardınca
dalbadal gedird ilə r, çünki AfĢin ə mr et miĢdi ki, iĢıq lanan kimi Rud ər-Rudda
5
çatsınlar. Dağ lılar p iyada sırası ilə keçd ilər çünki, süvarilərin hərəkəti üçün
imkan yo x id i. Onlar dağa dırmaĢdılar və [ə mr edildiy i kimi] iĢıqlaĢanadək
Rud-əd Ruda çatdılar. Bundan sonra o, (Zə fər) onunla süvarilərə ə mr etdi ki,
yaxınlaĢsınlar, atdan enib paltarlarını soyusunlar. Onlar hamısı atdan enib çayı
keçdilər, dağlılar onlarla birgə dağa çıxd ılar. On lar orada Azin in ailəsin i və
oğlanların ın bir neçəsini ələ keçirib, onlarla b irlikdə qayıtdılar.
Ailəsinin xəbəri Azinə çatdığı üçün AfĢin ehtiyat etməyə baĢladı ki,
piyada qoĢun geyi qayıdıb dərəyə girərkən onların qarĢısını kəsə bilərlər. Ona
1
Mavlə- erkən xilafət dövründə azad edilmiĢ və əvvəlki ağasının himayəsində ola qul və ya
əsir, həmçinin ərəblərin fəht etdiyi torpaqlardakı əhalidən islamı qəbul edən və hər hansı ərəbin
himayəsinə keçən Ģəxs.
2
Cəfər-əl Xəttat- Mö`təsimin sərəkərdələrindən biri. Yəminin 838/9-cü ildə və 845/6 –cı
ildən etibarən hakimi, ―xəyyata‖ ərəbcə ―dərzi‖ deməkdir.
3
Ġtax (ərəbcə ― aĢpaz‖), aĢpaz qul kimi Mö`t əsimə 814/5-ci ildə hədiyyə edilmiĢdi. Sonralar
Mö`təsimin tanınmıĢ sərkərdələrindən biri olub, Samirədə saray qaravolunun komandanı rütbəsinə
çatmĢdı. Mö`təsimin ölümünə həsr etdiyi adamları, öz evində öldürülürdü. Xəlifə Mütəvəkkilin (847-
862) əmri ilə 849/5o-ci ildə öldürüldü.
4
Kalanrud-(farsa ―Böyük çay‖)-Azərbaycanda, Bəzzin yaxınlığından keçən çay.
5
Rud ər-Rud (Davud ər-Rud-Bərzəndən 6 fərsəx, Bəzzdən 1 fərsəx məsafədə ola yer;
burada Salançay boyunca ərəb qoĢunlarınn üçüncü səngəri yerləĢirdi. Birinci səngər Bərzəndən 2
səngər aralıdakı Sadarabda (Sumbur çayı sahilində), ikinci səngər isə buradan daha 2 fərsəx
məsafədəki ZəhrəqaĢda (qarasu çay boyunda) idi.
87
görə də, dağlılara əmr etdi ki, ö zləri ilə bayraq götürüb Zəfər ibn əl-Ə`la və
onun adamlarına görünə bilən ən hündür dağın zirvəsində dayansınlar, əgər
təhlükə törədə biləcə k kimsəni görsələr bayraqları açsınlar, buna gör də dağlılar
gecəni dağların baĢında keç ird ilə r.
Ġbn Ə`la və Hüseyn ibn Xalid, Azinin əsir a lın mıĢ ailəsi ilə geri qayıdan
vaxt, dərənin girəcəyindəki yol ağ zında Azinin piyada qoĢunu yamacla en ird i.
Onlar (ərəb lər) dərəyə girənəcən döyüĢ baĢlandı. Hər iki tərəfdən ço xlu tələfat
oldu, lakin onlar b ir neçə qadını xilas etdilər.
AfĢinin yerləĢdird iyi dağlılar onları gördülə r, A zin dərəni onların üzünə
bağlamamaq üçün iki dəstə göndərdi. Dağ lılar bayraqlara iĢarə verdikdə AfĢin
Müzəffər ibn Kəyzəri ö z adamlarından ibarət bölüklə göndərdi və atlılar irəli
çapdılar. Müzəffərin ardınca Əbu Səid i göndərdi, onların arxasınca isə
Bu xaradatı
1
irə li verdi. Sonra onlar ha mısı üz-üzə gəldilər. A zinin dərən in üst
tərəfindəki piyadaları onla rı gördükdə aĢağı enib öz dəstləri ilə birləĢdilə r. Zə fər
ibn Ə`la və Hüseyn ibn Xalid və onun adamları qaçdılar. Birinci döyüĢdə ölən
oldu, sonra heç kim öldürülməd i.
Bu ildən Babəkin Ģəhəri Bəzz a lındı. Müs əlmanlar ora da xil o ldular və
222-c i il ra ma zan ayının 20
2
-sində cümə günü onu dağıtdılar.
Bu hadisə haqqı nda məl umat, o necə ol muĢ dur
və bunun sə bə bi
Deyirlər ki, A fĢin Ka lanrudu tərk edərə k Bə zzə dorğru irə lilə məy i
qərara alıb, qabaqlar əyləndiy i yerələ rə tərəf yavaĢ-yavaĢ hərəkətə baĢladı, la kin
ilk yürüĢ zamanı keçdiyi yo lla deyil, baĢqa yollara gedirdi. O, 4 fərsəx
irə rliləyib, Rud ə r-Ruda enən dərədə düĢərgə saldı. O, səngər qazdırmadı, la kin
tikanlı kollar
3
arasında düĢərgə qurdu. Mö`təsim ona yazmıĢdır ki, o, adamların ı
bölüklərə ayırsın ki, onlar at üstündə, qaravolda gecələr edildiyi kimi, o yerdən
gündüz də keçib gedə bilsinlər. Əsgərlərin bəziləri düĢərgədə qalmad ı, bəziləri
isə onu gecə həmlə lərindən qorumaq üçün düĢ ərgədən bir fə rsə x ara lıda gecə-
gündüz at belində qaravol çəkməlidirlər. XoĢagəlməz bir hadisə baĢ vərərsə,
onda [süvarilər] döyüĢ vəziyyətində, piyadalar isə düĢərgədə olsunlar...
AfĢin Rud ə r-Ruddan kənarda əyləndi. O, dağlılara ə mr etdi ki, zirvəsi
təbii istehkam ola dağla ra qalxs ınlar və dağların zirvələ rində piyadala rın
yerləĢməsi üçün yer seçsinlər. Buna uyğun olaraq, onlar [ köhnə] istehka m
1
Buxaraxudat Mö`təsimin tanınmıĢ sərkərdəsi idi. Mə`mun da xidmət etmiĢdi.
Transokeaniyadakı qoĢunların baĢçısı olub. Onun adı məlum deyil, yalnız titulu qalmıĢdır.
―Buxaraxudat‖, yəni ―Buxaranın hakimi‖.
2
26 avqust 837-ci li bazar günü.
3
Mö`təsim AfĢinə min xalvar dəmir tikan göndərmiĢdir. (bax: Səid Nəfisi.Babək, s. 109)
Dostları ilə paylaş: |