113
hissəsini bolqarlara, digər hissəsini ermənilərə vermək istəyirlər. Trakiyadakı
hadisələr də qorxuludur. Türklərin İstanbuldan tam qovulub çıxarılmasından
danışılır. Fransızlar, yunanlar, ingilislər hər tərəfdən Türkiyəni dövrəyə alıblar.
Türkiyəyə kömək lazımdır! Amma necə? Yaranmış vəziyyətdən Rusiya bicliklə
istifadə edir. Qırmızı bayrağını qaldırıb ki, guya Türkiyəyə köməyə gedir. Bu
hiyləgərlikdir. O bilir ki, Azərbaycanlılar heç zaman qardaş Türkiyənin xilasından
köməyini əsirgəməz, lazım gəlsə canını qurban verər. Öz işğalçı ordusunu Bakıya
salıb, Azərbaycanı əsarətə almaq üçün gözəl imkan düşüb əlinə. İndi öz
Azərbaycanlı bolşeviklərinin köməyi ilə Bakıda yanlış təbliğat yayır və adamları
milli hökumətə qarşı qaldırmaq istəyir. Türkiyədə milli Azərbaycan hökumətindən
narazılıqlar başlanmışdı. Əsl həqiqəti bilməyən türklər gileylənirdilər ki, bəs
Azərbaycan hökuməti niyə bizə köməyə gələn ordunu öz ərazisindən buraxmır?
Budur, Türkiyə hökumətindən etiraz teleqramı gəlib:
«Azərbaycan hökumətinin ən təhlükəli zamanlarında bir çox qan bahasına
qurtaran və ona mövcudiyyət verən Osmanlı və Anadolu türk ağabəyləri hər
tərəfdə düşmənlə pəncələşərkən düşmənlərimiz əleyhinə əzim bir hərbə girən
bolşevik ordularının önünə Azərbaycanın bir səd olması və ya bitərəf qalıb laqeyd
dayanması bütün aləmi-islamın səbəbi izmihlalı olacaq və azərbaycanlılar
əbədiyyən ləkələnəcək və zatən özünə də bu dünyada hakkı həyat qalmayacaqdır.
Bu gün Anadolunun xilası üçün bolşevik ordularıyla əl-ələ verərək hərəkəttən
başqa bir çarəmiz qalmamışdır. Türkü və islamı əbədiyyən yaşatmaq bu fürsəti
qaib etməklə olacaqdır. Azərbaycanın şərəfli bir iş yapacağı və yaxud üç yüz əlli
milyon islamın həyat və namusunu boynuna alacağı dəqiqələri yaşıyoruz.
Bolşeviklərlə müttəfiqən hərəkətiniz və bu surətlə Anadolu türkləriylə birləşməyə
çalışmanızı ümid ediyor və intizardayız.
Kolordu komandanı:
KAZIM QARABƏKİR»
Vəziyyətdən çıxış yolu görünmürdü. Hər yandan qara buludlar çökürdü
Azərbaycanın üstünə.
Məmməd Əmin Rəsulzadə həyəcan içində çırpınır və xalqı hər tərəfdən
dövrəyə almış bu zülmət pərdəsini yırtıb demək istəyirdi: siz həqiqəti bilmirsiniz.
Həqiqətdən uzaqda, çox uzaqda dayanmısınız. Həqiqəti bilmək istəyirsinizsə, onda
üzünüzü Leninə tutub bircə dəfə soruşun. Soruşun ki, əgər bu qoşun Türkiyəyə
köməyə gedirsə, bəs onda niyə Bakıya girir? Türkiyəyə gedən yol ki, Bakıdan
keçmir.
Amma Məmməd Əmin Rəsudzadənin dediyi bu həqiqəti nə türklər qəbul
edirdi, nə də Bakının özündəki bəzi qüvvələr. Azərbaycanlı bolşeviklər isə xalqın
zəif damarından yapışıb bu məkrli planı həyata keçirirdilər.
Fikirli və dilxor vəziyyətdə evə gəldi. Sifəti qaralıb qorxulu hala düşmüşdü.
Ümbülbanu xanım həyat yoldaşını bu vəziyyətdə görəndə ciddi hadisə baş
verdiyini anladı.
114
İçərisindən ağrılar qopur, ürəyini sızladırdı. Sevimli qızları Lətifə ilə Xalidə
mehribanlıqla atalarını qucaqladılar. Həmişə övladlarının belə mehribanlığından
rahatlıq tapsa da, indi hissiz, hərəkətsiz idi. Lətifə də, Xalidə də atalarının bu
vəziyyətinə təəccüblənən kimi oldular. Ataları həmişəki adama oxşamırdı.
Sevimli qızları belə düşünməkdə haqlı idilər. Həqiqətən də o, həmişəki
adama oxşamırdı. Ürəyi qan ağlayırdı. Ataları xalqının əldən getməkdə olan
azadlığının ağrısına tutulmuşdu.
Yaxınlaşıb beşikdə sakit-sakit yatan oğlu Rəsula baxdı. Körpə dünyanın
bütün qeylü-qalından xəbərsiz halda beşikdə yatırdı. Sevimli oğlunun üzündə xoş
bir təbəssüm vardı. Əyilib astadan oğlunun üzündən öpdü. Və yazıq körpə heç ayıq
da olsa bilməyəcəkdi ki, bu, mehriban atasının son öpüşləridir və o, az sonra ata
məhəbbətinə, ata öpüşünə həmişəlik həsrət qalacaqdı.
Bir ağrı. Heç Məmməd Əmin Rəsulzadə də bilməyəcəkdi ki, bir gün
gələcək, indi mehribanlıqla bağrına basdığı sevimli oğlu onun adı ilə qətlə
yetiriləcək. İnanmazdı ki, günlərin birində oğlu böyüyüb on doqquz yaşına
çatanda, boylu-buxunlu, yaraşıqlı bir igid görkəmində olanda «bolşevik qatillər»
onu yatdığı yerdə həbs edəcək, qaranlıq zindana salacaqdılar. Qaranlıq zindanda
min bir işgəncələr verəndən sonra, «sən müsavat hökumətinin başçısının oğlusan,
xalq düşmənisən» deyib güllələyəcəkdilər. O dəhşətli sorğu-sual zamanında isə
Rəsul qorxmadan, çəkinmədən özünü qətiyyətli aparıb ötkəm də cavablar
verəcəkdi. Rəsulun bu qorxmazlığını görənlər ürəklərində fikirləşəcəkdilər:
«Qoçun oğlu qoç olar». Hadisənin şahidi olanlar ürəklərində fikirləşdiklərini yalnız
əlli üç il keçəndən sonra, qorxu-hürkünün tam çəkildiyinə inanıb mənə
danışacaqdılar.
..Məmməd Əmin Rəsulzadə isə oğlunun belə cəsarətindən xəbərsiz halda
dünyaya göz yumacaqdı.
Vətənin başı üstündə qara buludlar dolaşırdı. Vətəni xilas etmək lazım idi.
Amma necə? Hansı yolla?
Tələsirdi. Nəsib bəy Yusifbəylinin mənzilinə tələsirdi. Saat doqquzda bütün
partiya liderləri orda toplaşıb vəziyyəti müzakirə edəcəkdilər.
Aprelin 27-si idi. 26-sı gecəsində XI ordu artıq Azərbaycan hüdudlarını
keçmişdi.
Saat doqquzda partiya liderləri Nəsib bəyin evinə toplaşdılar. Müxtəlif
fikirlər irəli sürüldü. Şəfi bəy Rüstəmbəyli isə deyirdi: gəlin hökuməti Gəncəyə
köçürək və oradan bolşeviklərə qarşı mübarizə aparaq. Şəfi bəyin təklifi qəbul
olunmadı. Belə qənaətə gəldilər ki, ən yaxşısı Bakıda qalıb hökuməti qan
tökmədən bolşeviklərə verməkdir. Ciddi fikir ayrılığını görüb partiya liderləri belə
razılaşdılar:
Cümhuriyyətin
taleyini
parlamentin
çıxaracağı
qərarla
müəyyənləşdirmək lazımdır.
Aprelin 27-də saat 12-də parlamentin son iclası oldu.
Dostları ilə paylaş: |