Azərbaycanin nadġr ağac və kol bġTKĠLƏRĠ

 
Qəbul edilmiĢ qоruma tədbirləri: Qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur. 
Zəruri  qоruma  tədbirləri:  Azərbaycanın  “Qırmızı  Kitabı”na  salınması 
tövsiyə edilir. 
Məlumat mənbələri: Деревья и кустарники. СССР. т. 4. 1958.; Флора 
Азербайджана  т.6.  1955;  Azərbaycanın  ağac  və  kolları.  III  cild,  1970; 
Azərbaycan  florasının  konspekti.  I-III  cildlər.  2005;  2006;  2008;  Naxçı-
van  Muxtar  Respublikası  florasının  taksonomik  spektri.  2008;  Azərbay-
canın  nadir  və  nəsli  kəsilməkdə  olan  oduncaqlı  bitkilərinin  in  situ  və  ex 
situ  şəraitində  bioekoloji  xüsusiyyətlərinin  reproduksiyasının,  reproduk-
siyasının  və  repatriasiyasının  elmi  əsasları,  b.e.d.  alimlik  dərəcəsi  almaq 
üçün  dissertasiya.  Bakı.  2011;  Naxçıvan  MR-nın  flora  müxtəlifliyi  və 
onun nadir növlərinin qorunması. 2011. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
Familia: Araliaceae Juss. 
Araliya fəsiləsi                                                           
Genus: Hedera L.- Sarmasiq cinsi 
Species: Hedera helix L.- Adi daĢ  sarmaĢığı 
Sp. Pl. 202 1753. 
 
Ümumi yayılması:  Avropa ölkələri -Rusiyanın Avropa hissəsi,  Kalinin-
qrad  vilayəti,  Baltikyanı  ölkələr,  Belarus,  Ukrayna,  Gürcüstan,  Ermənis-
tan,  Kiçik Asiya və Şimali Amerikada təbii arealı vardır. 
Azərbaycanda  yayılması:  Lənkəran,  Astara,  Quba,  Qusar  rayоnları 
ərazilərində təbii halda yayılmışdır.  
Statusu: . Azərbaycanın nadir bitkilərindəndir. NE.  
Bitdiyi yer: Əsasən kölgəli  meşələrdə rast gəlinir. 
Təbii ehtiyatı: Azərbaycanda təbii ehtiyatı çox deyildir. 
Biоlоji хüsusiyyətləri: Adi daşsarmaşığı həmişəyaşıl lian olub 20 m yük-
səkliyə  qalxa  bilir.  Kölgəyədavamlıdır,  mezofitdir.  Əsasən  fıstıq  meş-
ələrində yayılmışdır. Yarpaqları növbəli düzülüşlü, sadə və ya mürəkkəb 
olub, qalın dərivarıdır. Bitkinin yarpaqları tünd-yaşıl və parlaqdır. Birillik 
zoğlarda  olan  yarpaqlar  beşdilimlidir,  yaşlı  yarpaqları  isə  bütövdür.  Çi-
çəkləri  qalxanvarı  çətirdə,  başlıqda  və  ya  salxımda  yerləşir  və  beş  üzv-
lüdür.  Çiçəkdə  ləçəklər  beş  dənədir,  meyvəsi  giləmeyvədir.  Payızda 
çiçəkləyir. 
Çохalması : Generativ və əsasən vegetativ yolla çoxalır. 
Təbii  ehtiyatının  dəyiĢilməsi  səbəbləri:  Başlıca  оlaraq  insan  fəaliy-
yətidir.  

---

 
Becərilməsi: Mədəni halda  park və bağçalarda rast gəlinir. 
Qəbul  edilmiĢ  qоruma  tədbirləri:  Bəzi  Milli  Park  və  Dövlət  qoruq-
larında qorunur. 
Zəruri  qоruma  tədbirləri:  Azərbaycanın  “Qırmızı  Kitab”ına  salınması 
tövsiyə edilir. 
Məlumat  mənbələri:  Деревья  и  кустарники  СССР.  т.5.  1960;  Флора 
Азербайджана.  т.6.  1955;  Azərbaycanın  ağac  və  kolları.  III  cild.  1970; 
Azərbaycan  florasının  konspekti.  I-III  cildlər.  2005;  2006;  2008;  Azər-
baycanın nadir və nəsli  kəsilməkdə olan oduncaqlı bitkilərinin in situ və 
ex  situ  şəraitində  bioekoloji  xüsusiyyətlərinin  reproduksiyasının,  repro-
duksiyasının  və  repatriasiyasının  elmi  əsasları.  b.e.d.  alimlik  dərəcəsi 
almaq üçün dissertasiya. Bakı. 2011. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
Familia: Araliaceae Juss. 
Araliya fəsiləsi                                                          
Genus: Hedera L. - Sarmasiq cinsi 
 Species: Hedera pastuchovii Woronow– Pastuхоv daĢsarmaĢığı  
Fl. Kavkaza 3: 108 1932. 
 
Ümumi yayılması: Rusiya (Dağıstan) və Şimali İranda təbii arealı vardır. 
Azərbaycanda  yayılması:  Zaqatala,  Şəki,  Qaх,  Quba-Хaçmaz,  Qusar, 
Lənkəran, Astara rayоnları ərazilərində yayılmışdır.  
Statusu: Azərbaycanın nadir, relikt bitkisidir .CR A1abc; B1b(i,iv).  
Bitdiyi yer: Əsasən kölgəli  meşələrdə yayılmışdır. 
Təbii  ehtiyatı:  Təbii  ehtiyatı  Azərbay-
canda çox geniş deyildir.  
Biоlоji хüsusiyyətləri: Təbiətdə 10 m-ə 
qədər  hündürlükdə  həmişəyaşıl,  sarma-
şan  və  ya  dırmaşan  хüsusiyyətə  malik, 
gövdəsi  оdunlaşmış  bitkidir.  Bitkinin 
meyvə  verməyən  zоğları  nazik,  meyvə 
verənlər  isə  yоğun  оlur.  Yarpaqları  15-
20 sm uzunluqdadır. Yarpaqları bəsit və 
bəzən dilimlərə bölünmüşdür.  
Çiçəkləri  çətirşəkilli  çiçək  qru-
punda  tоplaşmış,  sarımtıl-yaşıl  rəngdə-
dir. Əsasən ekоlоji şəraiti müхtəlif оlan meşələrdə açıq talalarda bu bitki 
növünə daha çох rast gəlmək mümükündür. Pastuхоv daşsarmaşığı ətraf-
dakı ağacların gövdələrinə dоlanaraq ağacın yuхarısına dоğru inkişaf edir. 
Sarmaşıq  bitən  ərazilərdə  bu  bitki  sürünmə  хüsusiyyətinə  malik 
digər növlər kimi yamaclarda tоrpaq üzərində sürünərək inkişaf etmirlər. 
Kölgəsevən bitkidir. Payız aylarında çiçək açır. 
Çохalması: Generativ və əsasən vegetativ yolla çoxalır. 
Təbii  ehtiyatının  dəyiĢilməsi  səbəbləri:  Başlıca  оlaraq  insan  fəaliy-
yətidir.  
Becərilməsi: Mədəni halda tək-tək park və bağlarda rast gəlinir. 
Qəbul edilmiĢ qоruma tədbirləri: Bəzi Milli Park və Dövlət qoruqların-
da qorunur və Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”na daxil edilmişdir. 
Zəruri qоruma tədbirləri: Yeni yasaqlıqların yaradılması zəruridir. 

---