Asos va qo‘shimchalar imlosi
33. Qo‘shimcha qo‘shilishi bilan so‘z oxiridagi unli o‘zgaradi:
1)
a
unlisi bilan tugagan fe’llarga
-v, -q, -qi
qo‘shimchasi
qo‘shilganda
a
unlisi
o
aytiladi va shunday yoziladi:
sayla — saylov,
sina — sinov, aya — ayovsiz; so‘ra — so‘roq, bo‘ya — bo‘yoq; o‘yna —
o‘ynoqi, sayra — sayroqi
kabi;
2)
i
unlisi bilan tugagan ko‘pchilik fe’llarga
-v, -q
qo‘shimchasi
qo‘shilganda bu unli
u
aytiladi va shunday yoziladi:
o‘qi — o‘quvchi,
qazi — qazuvchi, sovi — sovuq
kabi. Lekin
i
unlisi bilan tugagan ayrim
fe’llarga
-q
qo‘shimchasi qo‘shilganda bu unli
i
aytiladi va shunday
yoziladi:
og‘ri — og‘riq, qavi — qaviq
kabi.
Eslatma:
1) undosh bilan tugagan barcha fe’llarga
-uv
qo‘shiladi:
ol — oluv,
yoz — yozuv
kabi;
2) undosh bilan tugab, tarkibida
u
unlisi bor fe’lga
-uq
qo‘shiladi:
uz — uzuq, yut — yutuq
kabi. Lekin
uyushiq, burushiq, uchuriq
(shuningdek,
bulduriq
) kabi so‘zlarning uchinchi bo‘g‘inida
i
aytiladi va
shunday yoziladi.
34.
k, q
undoshi bilan tugagan ko‘p bo‘g‘inli so‘zlarga, shuningdek,
bek, yo‘q
kabi ayrim bir bo‘g‘inli so‘zlarga egalik qo‘shimchasi
85
qo‘shilganda
k
undoshi
g
undoshiga,
q
undoshi
g‘
undoshiga aylanadi
va shunday yoziladi:
tilak — tilaging, yurak — yuragim, kubok —
kubogi, bek — begi; tayoq — tayog‘i, qoshiq — qoshig‘i, yaxshiroq —
yaxshirog‘i, yo‘q — yo‘g‘i
kabi. Lekin ko‘p bo‘g‘inli o‘zlashma
so‘zlarga, bir bo‘g‘inli ko‘pchilik so‘zlarga egalik qo‘shimchasi
qo‘shilganda
k, q
tovushi aslicha aytiladi va yoziladi:
ishtirok —
ishtiroki, ocherk — ocherki, erk — erki, huquq — huquqim, ravnaq —
ravnaqi, yuq — yuqi
kabi.
35. Quyidagi qo‘shimchalar qo‘shilishi bilan so‘zning tarkibida
tovush tushadi yoki ortadi:
1)
o‘rin, qorin, burun, o‘g‘il, bo‘yin, ko‘ngil
kabi ba’zi so‘zlarga
egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda,
qayir, ayir
kabi fe’llarga nisbat
shaklini yasovchi
Dostları ilə paylaş: |