54
(“Sharq tongi” gazetasi). O‘qiganda ma’nodagi noziklik go‘yo
sezilmayotgandek
tuyulsa ham, bu o‘rinda
qadam qo‘ymoq
iborasini
qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘lar edi. Chunki
qadam qo‘ymoq
da
harakatni endi boshlash ma’nosi mavjud,
qadam tashlamoq
esa
harakatdagi bu chegarani ko‘rsata olmaydi.
Mana bu
Meni yangi ishga
yo‘rgaklagan hamqishloqlarim, shuningdek, ustoz Ma’rifat Rofiyevalar
foydali maslahat va amaliy yordamlarini mendan ayamay, kasbni
o‘zlashtirib
olgunimcha madadkor bo‘lib turdilar
misolidagi
yo‘rgaklamoq
so‘zi umuman noto‘g‘ri qo‘llanilgan. U
o‘rgatmoq, jalb
qilmoq
ma’nolarini ham bera olmaydi,
ishga yo‘rgaklamoq
deb
ibora
tuzib ham bo‘lmaydi.
Ko‘p ma’noli so‘zlardagi ma’no nozikliklarini payqash ham nutq
jarayonida aniqlikka xizmat qiladi. Zulfiya ijodidan misol keltiramiz.
Shoira
simob
so‘zining quyidagi ma’no ottenkalarini farqlagan:
a) yaltiroqlik:
Simob
to‘lqinlari tutib osmonni,
Muttasil yomg‘irlar zeriktirsa ham;
b) tozalik, musaffolik:
Kuyni tinglab
simobday chashma
Jilvalanib qildi karashma
;
v) belgini kuchaytirish:
Oq simob rang
bulutday siljib
Biz tomonga kelar qo‘ylar galasi
kabi.
Ko‘p ma’noli so‘zlardagi ana shu nozikliklarni payqamaslik
fikrning noaniq, ba’zan noto‘g‘ri
ifodalanishiga olib kelishi
mumkin
1
.
Shahar bilan qishloq o‘rtasidagi tafovut tobora qisqarayotir
gapida
qisqarayotir
so‘zi maqsadni aniq ifoda eta olmaydi. Bu so‘z
uzunlik, miqdor va hajm o‘lchoviga aloqador,
tafovut
esa
mavhum
tushuncha, unga nisbatan
kamaymoq
so‘zini qo‘llash to‘g‘ri bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: