Az?Rbaycan
Yüklə 6,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Can gülüm mərasimi **
- Səməni halvası
- Çömçə xatun
- Xıdır Nəbi
110 güldürməyə çalışır. Min – bir hoqqadan sonra xanı güldürüb taxtdan yendirir, aparıb suya basırlar.
Ilin axır çərşənbəsində subay oğlan – qız bir məhləyə toplaşır. Baxıçı arvad ortaya bir dilək tası qoyur. Hərə tasın içinə bir əşya atır. Tasın yanında balaca bir uşaq oturur. Baxıçı arvad bayatı deyir:
Xırda yarın dəstəsi, Oldum yarın xəstəsi Yarım gəlir uzaqdan, Əlində gül dəstəsi. Uşaq tasdan bir əşya çıxarır. Baxıçı qadın aşağıdakı bayatı – nəqarəti deyir:
Can gülüm oldu gəl – gəl, Gülləri soldu gəl – gəl, Tələsmə dəli könlüm, Dediyin oldu gəl – gəl.
Əşya sahibi gəlib əşyasını alanda hamı bir ağızdan: "can gülüm can – can" deyir. Mərasim bu qaydada davam edir. Hər bayatıdan sonra yuxarıdakı bayatı nəqarət deyilir: Qızıl üzük bir badam, Qızlar içində yadam. Qəfəsdə bülbül kimi Gah küsülü, gah şadam.
Qızıl üzüyün qaşı, Nişana qoydum daşı, Dost tutma, dost tutaram
111 Yanar ürəyin başı.
Ağ at, minərəm səni Yorğa minərəm səni. Məni yara yetirsən Qardaş bilərəm səni.
Corabım doğanaqdı, Yar qalada qonaqdı. Gedəndə küsdürmüşəm Gələndə bedamaqdı.
Bu yolun o üzləri Bitibdi nərgizləri. Oğlan qızın dərdindən Itirib öküzləri.
Qardaş, atı səhdimi, Nal mıxını töhdümi. Bacın qərib ölkədə, Baçın fikir çəhdimi?
Arxalığın bir üzdü, Bir astardı, bir üzdü. Üzün qoy üzüm üstə Görən desin, bir üzdü.
Ilaxır çərşənbədə səməni pişirməh üçün bööyh tabaxlara buğda töküp isladallar. Buğda göyərər, pişələri bir–birinə qarışar. Sora onu parça–parça doğruyup əzəllər. Onun ağ rəhli pişələrini çıxarıp qablara yığallar, sora da ona bir qədər su
112 axıdıb, ocaxda bööyh mis qazannarda qaynadallar. Pişənə yaxın bunun rəngi qızarar. Onun içinə qabıxlı qoz–фındıx tökəllər. Qonum–qonşu arvaddar hərə bir xonça düzəldib aparar, allah qəbul eləsin!—deyip həyətə düzəllər. Səməni qazannarının üsdünə darax, sancax, bir kasa da su qoyallar. Qazanın üsdünə örtüh (qırmızı) salar, örtüyün üstünə sürmə, güzgü, darax qoyallar. Deyəllər ki, Xızır peyqumbər gəlib bunnarla özünü bəziyəcəh, sora da barmağını səməni halvasına batıracax, bunnan sora halvanın rəngi qızaracax, özü şirinnəşəcəh. Səməni qazannarının ağzı açılan zaman qız– gəlinnər beləcə oxuyar:
Səməniyə saldım badam,
Ətraфımı aldı adam.
Qoymullar bir barmax dadam.
Səməni, siranə gəldim.
Səməni, bezana gəldim,
Qaynadım qazana gəldim.
Uzana – uzana gəldim.
Ərimnən izin alıb
Bəzənə – bəzənə gəldim
Səməni, saxla məni.
Ildə göyərdərəm səni.
Səməni Xızır üçündü.
Qaymağı qızım üçündü.
Yazın ilk günnərində
Dadı damax üçündü.
* * * Buğdanı qəşəhcənə yuyursan, tökürsən belə böyüh ləyənə, onu qoyursan qalır göyərir, göyərənnən sonra qəşəh yelan açırsan, bir də bir qəşəh taxta qoyursan, toxmağ ilə
113 döyürsən, suyun sıxırsan, tökürsən qazana, bir də qazandan qaytarıb tökürsən, sıxırsan, onu da bir gecə səhərə qədər pişirirsən, qıp–qırmızı götürürsən, özün də yeyirsən, qonşuya da versən.
Yağış yağmıyanda, quraxlıx olanda Çömçəxatun çömçəni götürüp aparar qonşuya. Qonşu çömçüyə su tökər, o da suyu atır göyə, başlıyır oxumağa. Xıdır Nəbi Naxçıvanda ən çox sevilən bayramlardan biri də Xıdır Nəbi bayramıdır. Hər il fevral ayının təxminən ikinci həftəsinin ilk cümə axşamı qeyd olunur. O zamana qədər ilk iki cümə axşamı xanların və bəylərin bayramı hesab olunur. Xıdırın gəlişi münasibətilə yerli camaat qovud və qovurğa hazırlayar, oğlanlar evlərə torba ataralr. Üydülmüş qovudu bayram axşamı gecəsi çöldə teştin içində saxlayardılar. Rəvayətə görə, dan üzü açılanda Xıdır Nəbi atı ilə gəlib bütün evlərədə qoyulmuş qovudlara xeyir– duasını veririmiş. Mən bir neçə dəfə nənəmin üzündə sevinc görmüşəm. O, çox məmnun bir tərzdə deyərdi ki, gecə qurban olduğum gəlib, atının nalı qovudun üstündə açıq–aydın görünürdü. Şübhəsiz ki, biz bunun nə demək olduğunu o qədər də başa düşmürdük və qovudun gülab tökülmüş şərbətlə ovulmasını, lavaş dürməyi
kimi sinilərə yığılmasını gözləyərdik. Bayram günü isə mütləq qovurğa qovrular ki, onun da içinə ailənin vəziyyətinə görə cəviz, fındıq, badam, küncüt, çətənə, buğda, yemiş və qarpız tumu, kişmiş əlavə edərdilər. Yəni qovurğasız ev olmazdı. Yası düşən və bu səbəbdən bayram edə bilməyənə qohum–əqraba, qonşular pay göndərərdilər. Baxmayaraq ki, hər evdə bu mərasim mütləq qeyd olunur. Bununla belə oğlanlar əllərinə dəyənək və torba Yüklə 6,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|