436
ԤLAVԤ XI
STEPANNOS ORBELøANIN "SÜNøK TARøXø"
ԤSԤRøNDԤN
(XXXIII fԥsil, sԥh. 95-97)
Müsԥlman sԥrkԥrdԥsi Mruvan Sünik üstünԥ gedir. øranl
Baban bu ölkԥnin hökmdar Vasak n kürԥkԥni olur, Makenik
monast r n yand r r, Geqarkuni vilayԥtini, habelԥ Baqasakan qarԥt
edir.
Ermԥni tarixinin 176-c ili qurtaranda
1
dünyan viran qoyan
mԥlun Mruvan çoxlu müsԥlman qoúunu ilԥ Ermԥnistana soxuldu vԥ
ölkԥdԥ yaxú nԥ vard sa, ham s n böyük bir atԥú kimi mԥhv etdi.
Buna görԥ o, Avaranúan, yԥni da÷ d c ad ilԥ mԥúhur olmuúdur.
Böyük bir qarԥtdԥn sonra, o, Sünikԥ soxuldu vԥ istehkaml ùaqat
qalas nda dayand . O, gözԥl Sisakan ölkԥsini dԥ viran etmԥk istԥdi,
buna görԥ öz qoúununu Squk vilayԥtindԥ toplad .
Onda Sünik hakimi vԥ knyazlar baúç s Vasak tԥcili olaraq
yola düúdü vԥ iranl Baban çoxlu qoúunu ilԥ Azԥrbaycandan ça÷ rd .
[Baban] da Mruvan dԥhúԥtli mԥ÷lubiyyԥtԥ u÷ratd vԥ qaçma÷a
mԥcbur etdi.
Vasak hԥmin ildԥ öldü. Baban onun q z ilԥ evlԥndi vԥ o
gündԥn onun vilayԥtini idarԥ etmԥyԥ baúlad .
Bundan sonra Baqasakan vilayԥti daha Babana tabe olmad .
Onda Baban gԥlib albaniyal Ablasad n kömԥyi ilԥ Baqasakan
vilayԥtindԥ dԥhúԥtli q r÷ n törԥtdi, hԥtta qad nlar vԥ balaca uúaqlar
da q rd .
Sonrak ildԥ (828) Baban Geqarkuni vilayԥtinԥ getdi, 15 min
nԥfԥr ԥhalini q l ncdan keçirtdi, mԥúhur vԥ gözԥl Makenosas
1
437
monast r n qarԥt edib bütün ԥmlak n yand rd vԥ bütün tikililԥrini
y x b uçurtdu. Lakin rahiblԥr [onun gԥldiyini] qabaqcadan bilib iki
qrupa ayr ld lar. Bir qrup keúik Soqomonun baúç l ÷ ilԥ ùirak
vilayԥtinԥ, Zresk adlanan müqԥddԥs kilsԥyԥ getdi, o biri qrup
Albaniyaya gedib, Ners-Mirxa monast r nda yerlԥúdilԥr.
ԤLAVԤ XII
VARDAPERT VARDANIN “ÜMUMø TARøX"
ԤSԤRøNDԤN
(sԥh. 101)
Hԥmin günlԥrdԥ Ba÷daddan bir adam gԥldi ki, özü øranda
do÷ulmuú, ad da Bab[an] idi; o, ismaililԥri kԥskin mԥ÷lubiyyԥtlԥrԥ
u÷rad rd , çoxunu ԥsir apar rd , özünü isԥ ölmԥz adland r rd . Bir
vuruúmada o, ismaililԥrdԥn 30 min q rm úd . O, Geqarkuniyԥdԥk
irԥlilԥdi, böyüyü dԥ, kiçiyi dԥ q l ncdan keçirtdi.
Mԥmun öldükdԥn sonra hakimiyyԥti onun qardaú Ԥbu Saak
[Mötԥsim] öz ԥlinԥ ald , Apúini böyük bir qüvvԥ ilԥ Baban n üstünԥ
göndԥrdi. Apúin Ermԥnistana yola düúdü vԥ Baban n qoúununu
mԥ÷lubiyyԥtԥ u÷ratd . Sumbat o÷lu Sԥhl isԥ Baban ԥsir tutdu, buna
görԥ dԥ Apúindԥn min dԥfԥ min kúir gümüú, bir daha yüz min ald .
Baban n ԥllԥrini vԥ ayaqlar n kԥsdilԥr, özünü dԥ dirԥkdԥn asd lar.
ԤLAVԤ XIII
ԤHMԤD øBN ԤSԤM ԤL-KUFø, KøTAB ԤL-FÜTUH
Bak , 1981 (sԥh. 70-77). Ԥl-Afúinin hakim tԥyin olunmas .
Onun Babԥk ԥl-Xürrԥmi ilԥ müharibԥlԥri
438
[Müԥllif] deyir: Xԥlifԥ ԥl-Mötԥsimin iúlԥri sahmana gԥlԥn
kimi o, öz vergi toplayan mԥmurlar n bütün ölkԥlԥrԥ göndԥrdi. Sonra
o, ԥl-Afúini Azԥrbaycan vԥ Ԥrminiyyԥyԥ hakim tԥyin edib ԥmr etdi
ki, Babԥk ԥl-Xürrԥmi ilԥ müharibԥyԥ baúlas n.
Ԥl-Afúin öz qԥrargah n keçmiúdԥ Bԥrzԥnd adl úԥhԥr olan
yerdԥ sald rd . O, Bԥrzԥndi bԥrpa etdi vԥ onu yollar n birlԥúdiyi yerdԥ
istehkama çevirdi. Burada ԥl-Bԥzzdԥn, Mu÷andan, Ԥrdԥbildԥn vԥ
Vԥrsandan baúlanan dörd yol birlԥúirdi. o, burada ikԥn onun yan na
ԥsgԥrlԥr gԥldi vԥ o, Babԥk ԥl-Xürrԥmi ilԥ müharibԥni baúlama÷
qԥrara ald .
[Müԥllif] deyir: ԥl-Afúinin Babԥklԥ birinci döyüúü Ԥrdԥbil
úԥhԥrindԥn yeddi fԥrsԥng aral olan Ԥrúԥq adlanan yerdԥ baú
vermiúdi. Babԥk mԥ÷lub olub ԥl-Bԥzzԥ qaçm úd r.
Ԥl-Afúin Mԥhԥmmԥd ibn Süleyman ԥs-Sԥmԥrqԥndi adl úԥxsi
Arrana hakim tԥyin edib onu Bԥrdԥyԥ göndԥrdi. Özü isԥ Babԥklԥ
müharibԥni davam etdi. O, Babԥklԥ aras kԥsilmԥz döyüúlԥrdԥ idi.
Xԥlifԥ ԥl-Mötԥsim ona yazd ki, o, Babԥklԥ müharibԥdԥ daha da
mԥtin olsun vԥ onun (xԥlifԥnin) göstԥriúlԥrini almayana qԥdԥr
tԥlԥsmԥsin. [Müԥllif] deyir: ԥl-Afúin dԥ Babԥklԥ döyüúlԥri davam
etdirirdi.
Ԥl-Mötԥsim Ba÷dadda iki il qald , sonra isԥ 220 (835)-ci ildԥ
ԥl-Qԥtul adlanan yerԥ köçdü vԥ burada Samirԥ adl úԥhԥrin binas n n
qoyulmas na ԥmr etdi. ùԥhԥrin tikilmԥsi qurtaran kimi o, Samirԥyԥ
köçdü.
[Müԥllif] deyir: Bütün bu vaxt ԥrzindԥ ԥl-Afúin Babԥklԥ
müharibԥ edirdi. O, mԥtinlik göstԥrib Babԥki ԥl-Bԥzzԥ çԥkilmԥyԥ
mԥcbur etdirdi vԥ orada onu mühasirԥ etdi.
Babԥk görür ki, onun daha müharibԥ etmԥyԥ gücü yoxdur vԥ
20 nԥfԥr öz yax n adamlar ilԥ úԥhԥrdԥn qaç r. Babԥk onu tan mamaq
üçün paltar n dԥyiúir vԥ az bir vaxtdan sonra Gԥzԥc adl úԥhԥrԥ çat r.
[Müԥllif] deyir: Gԥzԥc ԥhli Babԥkԥ bax b onu tan mad lar,
hԥtta ona qarԥt mԥqsԥdilԥ hücum da etdilԥr. [Müԥllif] deyir: Babԥk
qarԥtçilԥrin üzԥrinԥ at l b onlar q rd . [Müԥllif] deyir: Hadisԥnin
sԥdas Sԥhl ibn Sumbat adl úԥhԥr hakiminin qula÷ na çatd . O öz
439
adamlar ilԥ hadisԥ yerinԥ gedir, Babԥki görԥn kimi onu tan y r vԥ
baúa düúür ki, Babԥk özünü tan tmaq istԥmir. Sԥhl Babԥkԥ itaԥt
göstԥrib ona qulluq etdi. Sԥhlin nԥzakԥtli rԥftar Babԥkin xoúuna gԥlir
vԥ Sԥhl onu öz qalas na gԥtirir. Sonra o, Babԥki úԥraba qonaq edir.
Babԥk içdi vԥ yedi. Babԥk mԥst olur vԥ Sԥhl ԥmr edir ki, onu
buxovlas nlar vԥ sa÷ ԥlini boynuna ba÷las nlar. Sonra o, Babԥki öz
xadimlԥrinԥ tapú r b onu ԥl-Afúinin yan na göndԥrir.
Ԥl-Afúin Babԥki görԥn kimi çox sevindi. Sonra o, Sԥhl ibn
Sumbata bir milyon dirhԥmlik hԥdiyyԥlԥr göndԥrdi.
[Müԥllif] deyir: xԥlifԥ ԥl-Mötԥsim Sԥhl ibn Sumbat n Babԥkin
baú na nԥ oyun gԥtirdiyini bilԥn kimi ona mirvari vԥ bahal qaúdaúla
bԥzԥnmiú q z l tac göndԥrir. Tac n qiymԥti 500 min dirhԥm idi.
Bundan baúqa xԥlifԥ Sԥhl ibn Sumbat bütün patriklԥrin baúç s
tԥyin etdi.
Sl
[Müԥllif] deyir: ԥl-Afúin Babԥklԥ birlikdԥ xԥlifԥnin yan na
getdi vԥ ԥl-Mötԥsimin ԥmrilԥ Babԥkin baú vuruldu.
Babԥk 201 (30.07.816-19.07.817)-ci ildԥ zühur edib.
Baúqa rԥvayԥt
Ԥl-Mötԥsim ԥl-Afúini ԥl-Cibԥl vilayԥtinԥ vali tԥyin edib, ona
Babԥklԥ müharibԥ etmԥyi ԥmr etdi. Bu ԥhvalat 220-ci ilin cumada
ay n n qurtarmas na iki gün qalm ú (28.05.835) olmuúdur. Ԥl-
Mötԥsim Ԥbu Sԥid Mԥhԥmmԥd ibn Yusifi Ԥrdԥbilԥ göndԥrib ona
Zԥncanla Ԥrdԥbil aras nda olan vԥ Babԥk tԥrԥf ndԥn da÷ lan qalalar
bԥrpa etmԥyi ԥmr etdi. Babԥk onun üzԥrinԥ bir süvari dԥstԥsi
göndԥrir, lakin Mԥhԥmmԥd ibn Yusif onu darmada÷ n edir. Bu,
Babԥk ordusunun birinci mԥ÷lubiyyԥti idi.
Ԥl-Afúin Bԥrzԥndԥ qoúun göndԥrir vԥ ԥrԥblԥr oran n qalalar n
al rlar. Mԥhԥmmԥd ibn Yusif Xuúúda yerlԥúib orda xԥndԥk qaz td r r.
Ԥl-Mötԥsim Böyük Bu÷a vasitԥsiylԥ ԥl-Afúinԥ pul göndԥrir. Babԥk
qԥrara gԥlir ki, ona hücum edib pullar n ԥldԥ etsin. Ԥl-Afúinlԥ
Babԥkin aras nda úiddԥtli döyüú baú verir vԥ Babԥk u÷ursuzluqla dala
çԥkilir. Babԥk istԥyirdi ki, onun ԥl-Afúinlԥ iúi uzun çԥksin vԥ o, ԥl-
Dostları ilə paylaş: |