265
14. Məndən bir iĢi görməyi xahiĢ edəndə daxilimdə etiraz hissi baĢ
qaldırmır;
15. Kimsə mənim fikrimə zidd fikir söyləyəndə mən heç zaman pərt
olmuram;
16. Uzaq yola çıxmazdan əvvəl özümlə nələri götürmək lazım olduğunu
həmiĢə diqqətlə düĢünürəm;
17. Olub ki, baĢqalarının uğurlarına həsəd aparmıĢam;
18. Bəzən mənə sualla müraciət edən adamlar məni qıcıqlandırırlar;
19. Bəzən insanların baĢına pis iĢ gələndə düĢünürəm ki, öz əməllərinin
cəzasını çəkirlər;
20. XoĢagəlməz Ģeyləri heç zaman təbəssümlə danıĢmamıĢam.
―Təqdirə canatma‖ motivasiyasının yekun göstəricisi bütün
cavabların toplanması ilə alınır. Yekun göstərici nə qədər yüksəkdirsə, təqdir
motivasiyası və deməli, insanın özünü baĢqalarının qarĢısında sosial
normalara tam uyğun gələn fərd kimi göstərməyə hazırlığı da o qədər
yüksəkdir. AĢağı göstəricilərə isə fərdin ənənəvi sosial normalara önəm
vermədiyini, yaxud özünə qarĢı həddən artıq tələbkar olduğunu göstərir.
Sorğunun nəticələrinin iĢləmək üçün açar:
Cavablar –
1, 2, 3, 4, 5, 8, 11, 14, 15, 16, 20 suallarına –―hə‖
6, 7, 9, 10, 12, 13, 17, 18, 19 suallarına-―yox‖.
M.ROKĠÇĠN “DƏYƏRLƏR ORĠYENTASĠYASI”
METODĠKASI
Dəyərlər oriyentasiyası sistemi Ģəxsiyyətin istiqamətlənmənin
məzmununu ifadə edir və onun dünyaya olan münasibətinin əsasını, insanın
dünyagörüĢünün, həyati fəallığının motivasiyasının özəyini, ―həyatın
fəlsəfəsini‖ təĢkil edir.
M.Rokiç
terminal (fərdi varlığının hansısa son məqsədi layiqdir ki,
ona can atım) və
instrumental (fərdin hər hansı bir hərəkəti və yaxud
mövqeyi, keyfiyyəti istənilən vəziyyətdə üstündür) dəyərlər siniflərini
fərqləndirir. Bu bölgü dəyərlər-məqsədlər və dəyərlər-vasitələr bölgüsünə
uyğun gəlir.
Sorğu iĢtirakçısına iki siyahı verilir, hər birində dəyərlər göstərilir.
Hər dəyərə ranq nömrəsi verilir, əgər dəyərlər kartoçkalara yazılıbsa, onda
ranqına uyğun olaraq həmin kartoçkalar əhəmiyyətinə uyğun olaraq
yerləĢdirilir.
Əvvəl terminal, sonra isə instrumental dəyərlər göstərilir.
Təlimat: indi Sizə üstündə dəyərin adı yazılan 18 kartoçka veriləcək.
Onları həyatda rəhbər tutduğunuz prinsiplərə uyğun olaraq düzün.
266
Hər bir dəyərin adı ayrı vərəqədə qeyd olunub. Diqqətlə onlara baxın,
və hansı daha qiymətlidirsə, onu birinci yerə qoyun. Sonra qiymətinətinə
görə ikinci olan dəyəri seçin və onu birincinin ardınca yerləĢdirin. Bu qayda
ilə bütün kartoçkaları yerləĢdirin .Ən əhəmiyyətlisi sona qalacaq və 18 –ci
yeri tutacaq.
Tələsmədən, düĢünərək iĢləyin. ĠĢ prosesi zamanı siz öz fikrinizi
dəyiĢsəniz, kartoçkaların yerlərini dəyiĢərək cavabları düzəldə bilərsiniz.
Son nəticə sizin həqiqi mövqeyinizi əks etdirməlidir.
STĠMULLAġDIRICI MATERĠAL
A siyahısı (terminal dəyərlər)
- fəal həyat (dolğun və emosional həyat)
- həyati müdriklik (həyat təcrübəsindən irəli gələn kamil mühakimə və
sağlam düĢüncə )
- sağlamlıq (fiziki və psixi)
- maraqlı iĢ
- təbiətin və incəsənətin gözəlliyi (təbiətdə və incəsənətdə olan
gözəlliklərdən mütəəssir olmaq)
- məhəbbət (sevdiyin insanla mənəvi və fiziki yaxınlıq)
- maddi cəhətdən təmin edilmiĢ həyat (maddi cətinliklərin yoxluğu)
- yaxĢı və sadiq dostların olması
- cəmiyyətin rəğbəti (ətrafdakıların ,kollektivin,iĢ yoldaĢlarının hörməti)
- dərk etmə (öz təhsilini, dünyagörüĢünü, umumi mədəniyyətini,intellektual
inkiĢafını geniĢləndirmək imkanı)
- məhsuldar həyat (öz imkanlarından, güc və qabiliyyətlərindən tam istifadə)
- inkiĢaf (öz üzərində çalıĢma, daim fiziki və mənəvi təkmilləĢmə)
- əyləncələr (xoĢ və yorucu olmayan vaxt keçirmə, öhdəçiliyin yoxluğu)
- azadlıq (müstəqillik, düĢüncə və hərəkətlərdə sərbəstlik)
- xoĢbəxt ailə həyatı
- baĢqalarının səadəti ( baĢqa insanların, bütün xalqın, bəĢəriyyətin
firavahlığı, inkiĢafı və təkmilləĢməsi)
- yaradıcılıq (yaradıcı fəaliyyət imkanı)
- özünə inam (mənəvi tarazlıq, daxili ziddiyyətlərin və tərəddüdlərin
yoxluğu).
B siyahısı (instrumental dəyərlər)
-səliqə (təmizkarlıq), əĢyaları sahmanlı saxlamaq bacarığı, iĢində
dürüstlük
- tərbiyə (yaxĢı davranıĢ),
- yüksək iddialar (həyata qarĢı yüksək tələblər və yüksək məqsədlər)
- gülərüzlük (yumor hissi)