Азярбайъан Республикасынын
Yüklə 1,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bütün türkl ərin tərcümanı
- Adas Yakubaskas (Yakub oğlu)
- Prof.dr. Tuncer Gül ənsoy
- Abid Tahirli 64 Krım mədəniyyət xadimi, yazıçı, publisist, tədqiqatçı Osman Nuri
- Doç.dok. Giray Saynur Bozqurt
- Bütün türkl ərin tərcümanı 65 Prof.dr. M ustafa Kafalı
- Prof.dr. Mehmet Saray
• Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 63 ~ t ərəfindən əngəllənməsəydi, elə təxmin edirik ki, bu gün uğurla n əticələnəcəkdi. Türk milləti üçün xeyirli olan hər işin, nədənsə daxili v ə xarici bədxahları olmuşdur, bundan sonra da olacaqdır. Bizim borcumuz, İsmayıl Qaspiralı əzmi və səbrini göstərərək bu oyunun qurucularını elmin və ağlın yardımı ilə bitərəf etməkdir». («İsmayıl Qaspiralı» əsərindən). Adas Yakubaskas (Yakub oğlu): «İsmayıl Qaspiralı Polşa v ə Litvadakı tatarların həyatı ilə çox maraqlanmışdır». (Ağməscid, mart 1991, İ.Qaspiralının yubileyi münasibəti ilə keçirilən toplantıdakı çıxışından). Prof.dr. Tuncer Gül ənsoy: «…İ.Qaspiralı yalnız Krım türkünün deyil, bütün dünya türkl ərinin səadəti və əbədi qurtuluşu üçün çalışmışdır. …İsmayıl Qaspiralı hələ sağ ikən çox gənc olan Mustafa Kamalın onun fikirlərindən yararlanmadığını söyləmək olmaz. Atatürkün g ənc Türkiyə Cümhuriyyətinin təməlini qoyarkən irəli sürdüyü «dil v ə tarix tezislərinin» əsasında İ.Qaspiralı fikirlərindən yararlandığı aşkar görünür. Bu mövzu mütləq elmi araşdırmaya möhtacdır. Bundan başqa Atatürkə ilham qaynağı olan Ziya Göyalpın da «türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək» düşüncəsi v ə eyni adlı əsərinin də Qaspiralı fikirlərindən qidalandığı inkaredilm əzdir. Bu problemin də müqayisəli şəkildə araşdırılması aktualdır». («İsmayıl Qaspiralı və Anadolu türklüyü» m əqaləsindən). • Abid Tahirli ~ 64 ~ Krım mədəniyyət xadimi, yazıçı, publisist, tədqiqatçı Osman Nuri- Asan Aqçoqraqlı: «Sözündən, fikrindən dönmək bilm əyən Qaspiralı qəzet buraxmaq üçün çarələr axtarırdı. Çarə tapıldı. 1882-ci il ərzində «Tonğuç», «Şəfəq», «Qəmər», «Günəş», «Yıldız» kimi 12 risalə çıxardı. Təbii ki, bu risalələrin adları müxt əlif olsa da, içi jurnal və ya qəzet olduğundan şübhə etməyən əski Rusiya senzur idarəsi bunlara mane olurdu. Qaspiralı ona badalaq vuran düşmənin ta ürəyinə, mərkəzinə (Peterburq nəzərdə tutulur – T.A.) getdi. N ə necə də olsa da, rus və tatarca olmaq şərti il ə «Tərcüman» adlı həftəlik bir qəzet çıxarmağa ruxsət aldı». («Qart mü əllim və yazıçılarımızdan İsmayıl Qaspiralı» əsərindən (1925). İ.Qaspiralının nəvəsi İnci Ertəm: «İsmayıl Qaspiralının n əvələrindən biri olmağıma rəğmən qənaətimcə əsil nəvələri onun «Dild ə, fikirdə, işdə birlik» əməlini mənimsəyib bu yolda yorulmadan ç alışanlardır. Onlar necə də xoşbəxtdirlər». (Ağməscid, mart 1991. İ.Qaspiralının yubileyinə həsr olunmuş toplantıdakı çıxışından). Doç.dok. Giray Saynur Bozqurt: «Qaspiralı Rusiya imperiyasındakı türklər arasında birliyin simvolu və onların mümtaz şəxsiyyəti olduğu kimi ümumtürk-müsəlman hərəkatı fəaliyyəti ilə m əşğul olan türk ziyalılarının əksəriyyəti də ya onun tələbələri, yaxud onun sisteminin yetişdirmələri idi». («Qaspiralı və Rusiya müs əlmanlarının kimlik mücadiləsi» doktorluq işindən). • Bütün türkl ərin tərcümanı ~ 65 ~ Prof.dr. M ustafa Kafalı: «…Krımda doğulub Krımda vəfat ed ən və Krımda dəfn olunan İsmayıl Qaspiralı Türkiyə də daxil olmaqla bütün türk dünyasında ən çox tanınan və bilinən kimsə olmaq v əsfini qorumaqdadır. Onun bu ölçüdə tanınması və bilinm əsinin ən böyük səbəbi yəqin ki, çoxşaxəli fəaliyyəti ilə bağlıdır. Çünki İsmayıl Qaspiralı düşünən bir kimsə olduğu qədər, bir m əfkurə adamı, məfkurə adamı olduğu qədər öndər bir maarifçi, maarifçi olduğu qədər idealist, idealist olduğu qədər qəzetçi və naşirdir. Bütün bunların üstündə bir dava adamı və həyatı boyunca yorulmadan inancı yolunda mücadilə verən kimsədir. Bütün bu keyfiyy ətləri özündə birləşdirmiş İ.Qaspiralı istər öz nəslinin, istər özünd ən sonra gələn bir çox dəyərli insanın fövqündə duran, tanınan bir insan kimi təzahür etməkdədir». («İsmayıl Qaspiralının naşirliyi və qəzetçiliyi» məqaləsindən). Prof.dr. Mehmet Saray: «Qaspiralı İsmayıl bəyin türkcənin bütün türk dünyasının istifadə edə biləcəyi dil halına gəlməsi üçün verdiyi bu s əssiz və əsil mücadilə son dərəcə uğurlu olmuşdur. Belə ki, «T ərcüman» qəzetində istifadə etdiyi sadə türkcə qəzetin yayıldığı hər yerdə, xüsusilə Kazanda, Şərqi və Qərbi Türkistanda, Az ərbaycanda, Balkanlarda, Osmanlı Türkiyəsində yaşayan bütün türkl ər tərəfindən anlaşılan bir dil halına gəlmişdir. Ziya Göyalp «Türkçülüyün əsasları» adlı əsərində bu mövzuda yazır: «T ərcüman» qəzetini Şimal türkləri olduğu qədər Şərq türkləri ilə Q ərb türkləri də anlardı. Bütün türklərin eyni dildə birləşmələrinin mümkün olduğuna bu qəzetin vücudu canlı bir dəlildir». …Bu gün… gerç əkləşməsini çox arzu etdiyimiz dil və m ədəni birlik ideyasının həyata keçməsi üçün, Qaspiralının ruhunun Yüklə 1,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|