Bağırov Əlisalam başlanğICDAN başlanğica və ya ruhun keçDİYİ yol
Yüklə 2,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
160 çox yerlərdə tək-tək və ya qrup halında insanların söylədiklərinə görə bizə məlum olmayan ən müxtəlif aparatlarda insana oxşar və ya oxşar olmayan formalarda ağıllı varlıqların müşahidə olunması qeyd olunub. Belə fikirlərə əsasən söyləmək olar ki, insandan daha ağıllı varlıqların olması da mümkündür. Bir maraqlı fakt var ki, tə- kamül prosesinin daha yüksək mərhələlərinə qalxdıqca, varlıqların quruluşu mükəmməlləşir və buna müqabil də öz düşündüklərini hə- yata keçirmək imkanı genişlənir. Deməli, buradan belə nəticə çıxır ki, haradasa daha ağıllı olmaq üçün daha mükəmməl quruluşa ma- lik olmaq ən əsas şərtdir. Bu isə o deməkdir ki, daha mükəmməl qu- ruluşla daha çox həyat təcrübəsi əldə etmək mümkündür. Daha çox həyat təcrübəsi əldə edən varlıq isə təbiidir ki, daha ağıllı olacaq- dır. Daha ağıllı varlıq kimi həyat sürmək isə irsən, adətin xarakterə çevrilməsi nəticəsində daha ağıllı nəsil yaratmaqla bərabər, daha yeni mükəmməl forma yaratmaq deməkdir. Öz növbəsində, daha mükəmməl quruluşun imkanları genişlənir və təkamülə doğru bö- yük bir proses gedir. Hər hansı bir varlığın mövcudluğunda harada- sa bir xüsusilik var. Bu xüsusilik ümumilikdən fərdiliyə keçdikcə, daha çox fərqlilikdən daha az fərqliliyə keçən bir hal şəklində olur. Məsələn, heyvanla insan arasında daha çox fərq var, lakin insanla insan arasında artıq fərq kiçilib. Heyvanla insan arasında xarakterik xüsusiyyətlər nə qədər kəskin fərqlənirsə, insanla insan arasındakı fərq o səviyyəni heç vaxt ötüb keçə bilməz. Çünki insanların ya- ranmasında iştirakçı olan səbəblərin daha çox ümumiliyi onların bir-birindən seçilməsinin daha az xüsusiliyinə zəmindir. Lakin hey- vanla insanın yaranmasında iştirakçı olan səbəblərin birlikdə daha az ümumiliyi onların yaranmasında və heyvanla insanın bir-birin- dən fərqlənməsində daha çox xüsusiliyin olmasına zəmindir. Bu ar- tıq qruplara bölünmək deməkdir. Lakin zaman daim dəyişdiyindən hər an üçün bütün kainat yalnız xüsusi bir hal yaşayır. Yəni əslində bütün kainat varlıq kimi mövcud olduğu üçün yaşayır. Yaşayan hər bir varlığın da hər bir an üçün xüsusi bir hal yaşantısı olur. Bütün varlıqlar kainatın ayrı-ayrı kiçik mövcudluğu olduğun- dan, deməli, kainatın ümumi hal yaşantısı haradasa ayrı-ayrı möv- 161 cud varlıqların da müəyyən hal yaşantısına öz səbəblər qrupu ilə tə- sir edir. Haradasa müxtəlif səbəblər qrupunun yaratdığı ən müxtəlif səbəblərdən təsirlənmiş hər hansı bir mövcud varlıq da hər an üçün bu ümumi səbəblər qrupunun təsirindən yaranan bir hal yaşaya-ya- şaya özü də ən müxtəlif səbəblər yaradaraq ümumi kainatın ha- lına təsir edir. Deməli, haradasa ümumi kainatın vahid halı onun ayrı-ayrı üzvlərinin birlikdə yaşanan hal yaşantısının birliyidir və haradasa kainatın ayrı-ayrı üzvlərinin hal yaşantısı kainatın ümumi hal yaşantısının məhsuludur. Bunlar bir-biri ilə qırılmaz vəhdət təş- kil edən iki qoşa prosesdir. Deməli, haradasa kainatın vahid bir hal yaşantısı varsa, bu, ən böyük səbəb olmalıdır və bu vahid hal yaşan- tısı həm də çoxlu sayda kiçik varlıqların hal yaşantılarının yaratdığı ümumi hal yaşantılarının cəmi ilə vahidləşirsə, deməli, haradasa mövcudluğun müəyyən əhatə dairəsinə malik sonu var. Buradan belə bir nəticə də çıxır ki, kainatın ümumi hal yaşantısı haradasa materiyanın bizə məlum olan və olmayan hal yaşantılarının ümumi cəmini təşkil edir. Burası da bizə məlumdur ki, ümumi kainatda gedən proseslər nizamlı, məqsədli və təkamülə doğrudur və kai- natın təkamülə doğru inkişafındakı kiçik səbəblər qrupunun hər an üçün yaşanan halı haradasa kainatın ən böyük səbəbinin yaşanan halıdır və bu səbəbin məhsuludur. Ən böyük səbəb ən ali varlıq ol- duğundan deməli, ən ali varlıq bütün kainatın halını yaşayır və onu bu yaşantıdan alınan hala uyğun daha rahatlıq vəziyyətinə uyğun- laşdırır. Daha rahat hal yaşantısına doğru gediş isə təkamülə doğ- ru gediş deməkdir. Deməli, ən ali varlıq ümumi kainatı təkamülə doğru aparan ən böyük səbəbdir, yəni ən ali varlıq ən ali idarəe- dicidir. Bir şeyi də qeyd etmək lazımdır ki, həyatda hər bir varlıq öz düşdüyü şəraitdə özü üçün ən əlverişli rahatlıq halına can atır. Lakin burada bir şeyi də nəzərdən qaçırmaq olmaz, təkamül prose- sinə doğru hərəkət etdikcə hər bir canlı öz daha rahat halını təmin etməklə yanaşı, daha uzunmüddətli yaşamağını da təmin etməyə çalışır. Bu ayrı-ayrı fərdlər arasında baş verən və varlığın həyatı boyu apardığı mübarizədən doğan bir haldır. Lakin ümumiyyətlə götürdükdə, təkamül prosesində daha böyük səbəbdən digər daha 162 böyük səbəbə keçdikcə varlığın öz varlığını daha uzun müddətə qorumaq məsələsi də təmin olunur. İnsan şüurlu varlıqlar içərisində ən çox sınağa çəkilənlərdən biridir ki, bu da onun gələcək müqəd- dəratını təyin edir. Həm də insan öz səviyyəsinə görə şüurlu varlıq- lar içərisində özünəməxsus yer tutur. Ey insan, öz yaxşı əməllərinlə bu sınaq meydanından üzü ağ çıx. Ən ali idarəedənə ancaq yaxşı əməl sahibləri qovuşmağa müyəssər olar. Ən ali varlığın ədalət qa- nunları bu qovuşuğa aparan ən doğru yoldur. Ey insan, ən ali varlı varlığın ədalət qanunlarına riayət et. Şüur insanın insanlığını yerinə yetirmək üçün verilən yeganə vasitədir. Şüur elə bir vasitədir ki, o, yalnız müəyyən quruluşa malik varlıqda olur. Varlıqlarda düşüncəli fəaliyyəti müəyyən nisbətlərdə hiss etmək olar, lakin normal insan düşüncəsindəki həddi işlətdiyimiz şüur ifadəsinə aid etmək daha münasibdir. Konkret söyləmək olmaz ki, şüur yalnız insana məx- sus bir vasitədir. Belə demək mümkündür ki, insandan bir qədər sadə və insandan son dərəcə mürəkkəb varlıqların da şüura malik olmaq imkanı var. Lakin şüurun ilk başlanğıcını insanda ona görə görürük ki, insanda öz hərəkətlərinə cavabdehlik hissi hər halda daha çox hiss olunur, bu, həm də məsuliyyətdir. Bu da insanın qu- ruluşunun şüurlu olmaq imkanlılığındadır. İnsan təkamülün elə bir mərhələsindədir ki, hissiyyatla ağıl onun varlığında təxminən bərabər imkanlarla qarşılaşır və ilkin olaraq insanın hissiyyatı ilə ağlı arasındakı mübarizənin məhsulu olan iradə yaranır. İnsan daha böyük səbəbdən digər daha böyük səbəbə keçidin son pillələrin- dədir. Bir maraqlı fakt var ki, bunu bütün insanlar bilməlidir, in- san təkamülün elə mərhələsindədir ki, o materiyanın bir növündən digərinə keçmək imkanına malikdir. Daha böyük səbəbdən digər daha böyük səbəbə gedən yolda insan və təkamülün insandan üstün bir neçə varlığı belə bir imkana malikdir. İnsanda hissiyyatla ağıl təxminən bərabərlik təşkil etdiyindən, təkamülün bu prosesindəki sınaq insan üçün xüsusilə çətindir. İnsan bütün ömrü boyu gördüyü işlərdə öz ağlından yaxşı məqsədlər üçün istifadə edib hissiyyatı bir qədər üstələyə bilsə, o, materiyanın təkamül prosesində onun digər üstün növünə keçmək imkanını özündə saxlayar. Yaxşı əməl- Yüklə 2,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|