- 86 -
sosyal rolüne de vurgu yapmakta, tüketicileri çevre kirlili inin ve geneti i de i tirilmi
gıdaların tehlikelerine kar ı uyarmaktadır (Radstrom, 2011: 94, Nilson, et. 2011: 374)
2. CITTASLOW
talyanca Cittá ( ehir) ve ngilizce slow (sakin / yava ) kelimelerinden olu an Cittáslow,
“sakin ehir” anlamına gelmektedir. Temelinde bulunan slow food “yava yemek” zaman içerisinde
hızla yaygınla ıp anlamla arak sadece beslenmede de il, ya am, seyahat, e itim, okuma, para ve
birçok alanlarda tüketim konusunda ortak bir “yava lık” felsefesinden beslenen bir akım haline
gelmi tir. Küreselle menin ehirlerin dokusunu, ya am tarzını, standartla tırmasını ve yerel
özellikleri ortadan kaldırmasını engellemek için ortaya çıkmı üyelik esasına dayanan kentler
birli idir (Knox ve Mayer, 2009: 43, Radstrom, 2011: 91).
ehirlerdeki ya am kalitesini artırmak ve tek düzele meyi önlemek, yöresel, bölgesel ve
kültürel farkındalıklar olu turmak ve ehir ve çevresinin özgün de erlerinin vurgulanması
hareketin temel amaçları arasındadır. Dı etkenlere kar ı yerel dinamikleri harekete geçirme ön
plandadır. Yani klon ehirler (clone towns) yerine yerel (home towns) ehirlerin devamının
sa lamasına çalı ılmaktadır. Çünkü yerel dinamikler ekonomik, kültürel ve sosyal açıdan daha
sürdürülebilir ve daha uzun ömürlüdür ( Mayer ve Knox, 2005). Bunun yanında turizm
mekânsal farklılıkların yarattı ı bir olgudur ve mekânsal farklılıkları yansıtacak görsel
malzemenin turizmin ele alınmasındaki rolü büyüktür (Özgüç, 2007).
2.1 Cittaslow’un Dünyadaki Geli imi
“Sakin ehir Hareketi’nin temeli 1999 da talya’nın Toscana bölgesinde bulunan Greve in
Chianti ehrinde, 30 kadar Yava Yiyecek ehri’nin katılımıyla atıldı. Dört kurucu ehir de ba arılı
turizm destinasyonu olmakla birlikte, hızlı dünya tarafından ezilme tehdidi altındaydılar.
Turizmdeki ba arıları sonucu ehir merkezindeki araç trafi i artmı , fast food restoranları
artarak daha çok turist çekmeye ba lamı lar ve reklam tabelaları artarak, ı ık kirlili ine yol
açmaktaydı. Yapılmak istenen bu ehirleri “sakinle tirmekti”(Cittaslow Association, 2013;
Mutdo an, 2010: 3).
Sakin ehir Hareketi’nin ilk bildirgesinde, küreselle menin insanlar arasındaki ileti imi,
kayna mayı ve de i imi kolayla tırmasına kar ılık, farklılıkların törpülenerek, tek bir model insan
olu turmaya do ru gitti i ve sonunda sıradanlı ın hâkim olaca ı bir düzenin yaratılaca ı
konusunda endi eler bulundu u dile getirilmi ti. Bu endi elerin giderilmesi, yerel de erlere sahip
çıkılması, bu de erlerin korunması ve geli tirilmesi amacıyla Sakin ehirler kavramı çerçevesinde
bir a olu turuldu. Nisan 2013’te güncellenen listeye göre dünyanın farklı bölgelerinde yer alan 27
ülkeden, 176 ehir uluslararası cittaslow a ının üyesi bulunmaktadır (Cittaslow Association, 2013).
2.2 Cittaslow Olmanın Kriterleri
Sürdürülebilir turizmin; ekonomik süreklilik, verimli kaynak kullanımı, istihdam
kalitesi, (ekonomik boyutu), sosyal e itlik, yerel kontrol, toplumsal ve yerel refah, ziyaretçi
memnuniyeti, kültürel zenginlik, (sosyal boyutu) ve çevresel saflık, biyolojik çe itlilik, fiziki
bütünlük (çevresel boyutu) olmak üzere 12 temel amacı bulunmaktadır. Cittaslow olmak için
birli in belirledi i, çevre politikaları (11 adet), altyapı politikaları (13 adet), kentsel ya am
kalitesini artırıcı teknolojiler ve araçlar (9 adet), yerli üretimin korunması (11 adet),
misafirperverlik (5 adet), farkındalık (3 adet), slow food Faaliyetlerine ve projelerine destek (7
adet) olmak üzere toplam 59 kriter ile temelde sürdürülebilir turizmin hedeflerine hizmet
etmektedir (Cittaslow Association, 2013).
Birli e alınmak için bir ehir kendisinin yapaca ı ön de erlendirmede kriterlerin en az
%50’sini yerine getirmelidir. Bir sonraki a amada ulusal Cittaslow otoritesine ba vurusunu
yapabilir. Buradan alınacak onayın ardından merkezi talya’nın Orvieto kentinde bulunan
Uluslararası Sakin ehirler Birli ine ba vuru iletilir ve e er aday ehir, gerekli kriterleri yerine
getirir ve kar ılayaca ına dair somut adımlar ve planlar sunmayı ba arabilirse sakin ehir
olmaya hak kazanır. Her ehir dört yıl sonra yeni bir denetleme için ba vurabilir. Bu ehirlerin
- 87 -
logosu olan salyangozu (do anın en yava ve en korunaklı canlısı) kullanabilmeye hak kazanan
merkezler, düzenli olarak denetimden geçirilir (Cittaslow Türkiye, 2013).
Sakin ehir olabilme kuralları arasında en belirleyici olanları, nüfusun 50.000’i geçmemi
olması. Do al ve tarihi doku ve de çevrenin koruna bilirli i, kültürel ve sosyal geleneklerin
ya atılabilmesi ve buna uygun ya am biçimlerinin varlı ı da temel ölçütlerden bir bölümüdür.
Cittaslow olarak kabul edilmek için ehirler, organik tarımın desteklenmesi, kültürel
de erlerin korunması, yöresel ürünlerin pazarlanması gibi, sürdürülebilir bir ehir ve bölgesel
kalkınmaya hizmet eden özgün bir sıra tedbirler almak zorundadırlar. Sürdürülebilir enerji
kullanımıyla yerelde ve yerel halkın üretimiyle sa lıklı gıdaların üretilip-tüketilmesi, kent
merkezlerine ta ıt trafi inin sokulmaması ve büyük alı veri ma azalarının-markalarının kent
merkezlerinde yer almaması ve üretimde bulunmaması ko ulu da bir di er önemli husustur
(Cittaslow Türkiye, 2013; Ekinci, 2014: 181).
2.3. Türkiye’de Cittaslow
Benzer bir tarzda ülkemizde de, fast foodun geleneksel yemek kültürleri üzerindeki
çılgınlı ına dikkat çekmek ve fast food zihniyetinin toplum ve ya am üzerindeki olumsuz
etkilerine bir tepki olarak 1999’da daha çok internet tabanlı bir örgütlenme “sefertası hareketi”
ba latıldı. Ba langıçta Slow Food hareketi örnek alındı. Halka açık olarak yapılan ilk toplantıda, bir
vatanda ın önerisi üzerine "sefertası" ad ve sembol olarak benimsendi. Özellikle 2000 yılından
sonra düzenlenen etkinliklerle adından söz ettirmeye ba layan sefertası hareketi paneller,
geleneksel sokak yemekleri, festivaller ve lezzet panayırları düzenleyerek kısa zamanda
harekete destek olan ki i ve kurulu ların sayısını artırdı. 2007’de zmir’den ba ka Bursa, Ordu ve
Sakarya’da bölge temsilcilikleri ile yurt çapında örgütlenmeye ba landı. Kültürel çe itlili i,
mutfaktan ba layıp hayatın her alanında savunmayı amaçlayan hareket, ta ımayı ve hareketlili i
sembolize eden “sefertası"nı kullanmı tır (Marciano, 2011).
Türkiye’de Cittaslow hareketi Seferihisar’ın 28 Kasım 2009’da Cittaslow olmasıyla
resmi olarak kurulmu tur. Yava ehir hareketinin Türkiye’de yaygınla ması için yapılan
çalı malar sonucunda 24 Haziran 2011’de Akyaka, Yenipazar, Gökçeada ve Taraklı kentleri
Polonya’da düzenlenen Cittaslow Uluslararası Kongresinde, Cittaslow olarak ilan edilmi ve
Türkiye’de Cittaslow Ulusal A ı kurulmu tur(Cittaslow Türkiye, 2013).
3. SAK N EHR PER EMBE’NIN GENEL ÖZELL KLER
Per embe gelenek ve göreneklerine ba lı oldu u kadar geli meleri çok yakından takip
eden yeniliklere açık bir ilçedir. Kentlerin kendi özelliklerini ve yapılarını koruyup, yerel ürün,
sanat ve yemeklerine sahip çıkarak do aya zarar vermeden sürdürülebilir turizm ilkeleriyle
geli ebilece ini savunan Cittaslow a ına 161. Sakin ehir olarak 2 Kasım 2012’de resmen
katılmı tır. Böylece Türkiye'den zmir'in Seferihisar, Mu la'nın Akyaka, Aydın'ın Yenipazar,
Çanakkale'nin Gökçeada, Isparta'nın Yalvaç, Kırklareli'nin Vize, Sakarya'nın Taraklı ve son
olarak Urfa'nı’ Halfeti ilçeleri sahip oldu u de erlerin gelece e ta ınabilmesi anlamına gelen
sakin ehir unvanını ta ımaktadırlar. Bu kentlerin Cittaslow olması yöredeki yemeklerin,
ürünlerin, zanaatların, mimari yapının ve do anın korunarak kalkınması anlamına gelmektedir.
3.1. Per embe’nin Konumu ve Do al Özellikleri
Orta Karadeniz Bölümü’nde 224 km²’lik yüzölçümüne sahip olan Per embe lçesi’nin
güneybatısında Altınordu (Merkez) ve Ulubey, kuzeybatısında ise Fatsa ilçeleri ile yer
almaktadır. Do usunda ise kıyısında uzandı ı Karadeniz bulunmaktadır ( ekil 1).