Bahtiyar cemile

 

 

 

 

- 88 -

 

ekil 1: Per embe Lokasyon Haritası 

Per embe  lçesi  kıyıya  paralel  uzanan  Canik  ve  Do u  Karadeniz  Da ları  uzantısında 

yer alması sebebi ile genel olarak da lıktır. Batıdan do uya do ru yükseklikleri artan bu da lar, 

akarsular  tarafından  yarılarak  derin  vadiler  ve  plato  düzlükleri  meydana  getirmi lerdir. 

Per embe  lçesi güneyden Kur unçal (1410m.) ve Sakarat (735 m. ) zirveleri ile sınırlıdır. Fatsa 

ile Per embe arasındaki yakla ık 50 km’lik mesafede da lar denize çok dik olarak inmekte olup, 

kıyıdaki yalıyarların yüksekli i yer yer 100 m.’yi bulmaktadır. Kıyının bu özelli i bu kesimde 

büyük  yerle imlerin  ortaya  çıkmasını  önemli  ölçüde  engellemi tir.  Sık  derelerle  yarılmı  

yamaçlarda,  kuzey  ve  batı  rüzgârlarına  kısmen  kapalı  ve  güne e  yönelik  alan  olarak 

Per embe’nin  yeri  biyo-meteorolojik  açıdan  en  iyi  ko ullara  sahiptir  (Bekdemir,  2007:  13,  35). 

Yörenin  jeolojik  yapısını,  II.  Zaman’da  olu an  lavlarla  kuzeybatı-  güneydo u  yönlerinde 

uzanan volkanik kütleler ile IV. Zaman’da olu an alüvyon birikinti düzlükleri meydana getirir 

(Gürgen, 1993).  

Tipik  Karadeniz  iklimi  özellikleri  görülen  Per embe’de  kı lar  ılık,  yazları  ise  serin 

geçmektedir.  Karadeniz  ya ı   rejiminin  hâkimiyeti  nedeniyle  yılın  bütün  ayları  ya ı lı  geçer. 

Batı  Karadeniz’den  daha  fazla,  fakat  Do u  Karadeniz  (Rize)  kıyı  eridine  göre  biraz  daha  az 

ya ı  almaktadır. Yıllık ya ı  ortalaması 1153 mm, ya ı lı gün sayısı 127, ortalama nispi nem 

oranı  %  73’tür.Yılın  hemen  hemen  yarısını  te kil  eden  günlerin  ya ı lı  geçmesi  özellikle, 

ilkbahar ya ı larının dü ük sonbahar ya ı larının yüksek de erlere ula ması, Do u Karadeniz 

tipik ya ı  rejiminin buralardan ba ladı ını göstermektedir. Senenin ortalama 138 günü ya ı lı 

olan Per embe’de en ya ı lı ay Eylül ayıdır (1997’de 153.4 mm).

 

Per embe’de  yıllık  ortalama  sıcaklık  13,7ºC’dir.  En  sıcak  ay  A ustos,  en  so uk  ay  ise 

ubat ayıdır. Karla örtülü gün sayısı 11 olup, en yüksek kar kalınlı ı 85 cm dir. Tespit edilen en 

yüksek sıcaklık Haziran 1997’de 37,3 ºC’, en dü ük sıcaklık ise Ocak ayında -7,6 ºC’dir. Aylık 

ortalama rüzgar hızı saniyede 1,7 m olup en hızlı rüzgarın hakim yönü Batı, hızı ise saniyede 

35.7  m.  Olarak  tespit  edilmi tir.  Fırtınalı  gün  sayısı  ortalama  37  gündür.  Hakim  rüzgar  yönü 

Güney  –  Güneydo udur.  Mart,  Nisan;  mayıs  ve  Haziran  ayları  kuzeyli,  Temmuz  ve  Mart 

aylarına  kadar  olan  sürede  ise  güneyli  rüzgarlar  bölgeyi  tesirleri  altına  almaktadır.  Rüzgarın 

hakim yönünü, Per embe’de büyük oranda yüzey  ekilleri belirlemektedir. 

Kıyı  eridinde yayvan yapraklı etek ormanları ve fundalar görülür. Bu  erit Karadeniz 

kıyıları  ile  kenar  da arlının  orta  kısımlarıdır.  Yörede  orman  ve  fundalıklar  önemli  yer 

tutmaktadır. Ormanlar genellikle yapra ını döken a açlardan olu maktadır. Yüksekli in fazla 

oldu u  sahalarda,  yapra ını  dökmeyen  i ne  yapraklı  orman  bitkileri  de  oldukça  geni   alan 

kaplamaktadır.  Hâkim  a açlar  katın  (Fagus),  me e  (Q  mercus),  gürgen  (Carpinus),  sarıçam                    

(Pinus-Silvestris)  türleridir.  Ayrıca  yörenin  tarımsal  faaliyetini  temsil  eden  fındık  a açları  da 

bikri  örtüsünü  renklendirmektedir.  Çam,  ladin,  ince  çalı  öbekleri  ve  orman  altı  bitki  türleri 

1500-1800  m.  yükseltilerinde  görülür.  A aç  örtüsünün  bulunmadı ı  yüksek  yerlerde  ot-  çayır 

formasyonu dikkati çeker.   

 

---

 

 

 

 

- 89 -

3.2. Per embe Yöresinde Yerle imin Tarihi  

Bölgede  ya ayan  halklar  hakkında  bilgi  veren  Yunan  asıllı  Ksenophon,  bölgede  M.Ö. 

400 yılında Kolhlar, Driller, Mosinoikler, Halibler ve Tibarenler gibi Yunan asıllı olmayan yerli 

halklardan bahsetmektedir.  Strabon’da (M.Ö. 63 - M.S. 24), bölgede de i ik dil konu an birçok 

kavim ismi vermektedir. Ayrıca Pers Satraplı ı ve Pontus Krallı ı döneminde bölgede ya ayan 

haklar  çe itli  kaynaklarda  Terme  Çayının  do usunda  Pariyadres  ve  Skidise  kabileleri  olarak 

geçmektedir  (Erdo du,  2005:  23).  Yöreye  ne  zaman  yerle tikleri  hakkında  bilgi  bulunmayan 

kavimlerin,  balıkçılık,  demir  ve  gümü   i lemecili i  ile  geçindikleri  bilinmektedir  (Özdemir, 

2005:  38)  Bunlardan  ba ka  Karadeniz  kıyılarında  birçok  Grek  kolonisi  de  bulunmaktaydı. 

Bunların en önemlisi bir Miletos kolonisi olan Sinope’dir. Sinope zenginlik ve refahını içinde, 

Vona limanı ve Khalybes bölgesinin limanı Kotyora’nın da oldu u Karadeniz’ deki ta ımacılık 

(çelik vb.)  sayesinde elde etmi ti. Yason Burnu kıyısında günümüzde varlı ını koruyan balık 

havuzları, antik yerle melerin tarihsel izlerini ta ımaktadır. 

Vona 1270-1380 yılları arasında Türkmen Hacıemiro ulları Beyli i’nin mücadeleleri ile 

fethedilerek Türk iskânı haline getirilmi  ve Türkmen bölüklerinin yarımadadaki küçük vadiler 

üzerine  yerle tirilerek  Niyabet-ı  Satılmı   (Per embe)  kurulmu tur.  Yörenin  Selçuklu  ve 

Dani mentliler  tarafından  fethedilmesiyle  Vona  Kalesi’ne  sı ınan  Hıristiyanlar’ın  günümüze 

kadarki süreç içerisinde Türklerle iç içe ya adı ı ve Lozan’a kadar bu sürecin bu  ekilde devam 

etti i  1455  tarihli  tahrir  defterlerinden  anla ılmaktadır.  1485  yılı  Osmanlı  kayıtlarında  Vona 

iskelesi  kayıtlarına  rastlanmaktadır.  Vona  bu  dönemde  Ordu  yöresi  kayıtlarının  tek  iskelesi 

olup,  daha  sonraları  yeni  iskeleler  olmasına  ra men  önemini  yitirmemi tir  (Özdemir,  .2005; 

497) 1594-95 yıllarında yarımada üzerinde pazaryeri özelli ine sahip birer köy yerle meleri olan 

Medrepoli (Medreseönü/ Yalıköy), Yason, Mersin, Vona iskeleleri bulunmaktadır (Halaço lu, 

2002: 148).  

XVI.  yy.’da  yörede  tarım  ve  hayvancılık  temel  geçim  kayna ıdır.  Arpa  ve  bu day 

ba lıca  zirai  ürünler  olup  yanında  sebze  ve  meyve  üretimi  de  yapılır.  Sebze  ve  meyve 

üretiminde  de  fasulye  ve  ceviz  belirgindir.  Ancak  tahıl  üretimine  nazaran  iktisadi  önemleri 

oldukça  azdır.  Köylü  ayrıca  Tersane-i  Amire  için  kendir  yeti tirir.  Köylerde  zirai  üretimin 

yanında koyun ve kuzu yeti tirilip arıcılık yapıldı ı da bilinir (Çakmak, B.; 43).  

Evliya Çelebi (17.yy.) Per embe’den (Vona)  u  ekilde bahseder: “(Fatsa’dan) kalkarak, 

stefani  Burnu  (Yason  burnu)  denen  mahalle  geldik.  Deryaya  do ru  on  mil  çıkmı   sivri  bir 

burundur. Da larında mamur Rum (Evliya Çelebi’nin Rum dedi i Hıristiyan Rumlar de il,  ç 

Anadolu’dan gelen Türklerdir. Çünkü o zamanlarda buralara Roma diyarı denilirdi. Sıtkı Çebi) 

köyleri vardır. Bunlar da Canik topra ında mahsuldar köylerdir. Bu burnu geçip  imal (kuzey) 

tarafından  Vona  Kalesi’ne  geldik.  Vona,  Ceneviz  Frenklerini  binasıdır.  Canik  Sanca ı 

hükmünde Suba ılıktır. Halkı ise Tuna Türklerindendir. Kalesi, deniz kenarında eski yuvarlak 

bir kaledir. Dizdarı (kale komutanı) ve neferleri (askerleri) vardır. Ama cephanesi, o kadar iyi 

de ildir. Camileri, hanı, hamamı, çar ısı vardır. Burası, güzel, demir tutar, büyük bir limandır. 

Gemilerin demir bırakmadan yatması mümkündür.” Sözü edilen Vona Kalesi’nin kalıntılarının 

günümüz Per embe’sinin Kaleyaka Mahallesi, Kalecik mevkiinde bulundu u isimlerinden yola 

çıkılarak ara tırılmaktadır. 

18. yüzyılın ikinci yarısında (1766) Canikli Ali Pa a Karadeniz’in kuzeyinde yapılması 

istenilen askeri harekâtlar için Vona iskelesinden asker göndermi tir (Karagöz, 2003: 73; Ekinci, 

2013: 23). Kı laönü Limanı’nın isminin bu dönemlerden aldı ı dü ünülmektedir.   

Osmanlı  döneminde  önceleri  köy  iken 1898’de 500 haneden fazla  nüfusu  ve 1  rü tiye 

mektebi  (2  muallim  ve  48  talebeli)  olan  bir  nahiyedir  (Yolalıcı,  2005:  570).  Vona  Belediyesi 

1922’de  kurulur,  daha  sonra  25.06.1945  tarih  ve  4769  sayılı  kanunla  “Per embe”  adı  ile  ilçe 

statüsüne kavu ur. Günümüze kadar Per embe’ye 2 belde belediyesi, 43 köy ve 22 mahalle (8 

mahalle  belediye  sınırları  içerisindedir)  ba lıyken  2013’te  Ordu  ilinin  Büyük ehir  olmasıyla 

Medreseönü ve Yalıköy Belde belediyeleri kapanacaktır.  

---