Baki avrasiya universiteti NİĞde üNİversitesi
Yüklə 4,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çalpara/çarpara
- Parmak Zili
- C. Diğer Çalgılar Zilli Maşa
88 III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu “Ha Un Ele”, “Hacerim”, “Köğr Gözlüm” gibi pek çok oyunda, oyun sırasında kaşık kullanımı aşağıdakine benzer şekilde anlatılır: “Eller önde kaşıklar vurulur ve açılır”, “Sağdan ve soldan dizlerden eğilerek kaşıklar yere vurulur”, “Sağ ayak, tam basıp sol ayak parmak ucunda bas çök” vb. (Müzik ve Gösteri Sanatları Ankara 2002: 9-10-11). Kadınların düğünlerde kendi aralarında ve erkeklerle karma etkinliklerinde kaşık ile oynamaları sıkça görülür.
Bunlar birbirine iple veya menteşeyle bağlıdır. Genelde kadınlar arasındaki eğlencelerde kullanılır. Şak şak olarak da adlandırılır. Divânu Lügati't-Türk’te “çang” kelimesine karşılık olarak yazılmıştır. Dört parçadan oluşan, tahtadan, kemikten ve madenden yapılan çalpara (Uslu 2011: 66), iki elin parmakları arasında birbirine vurularak çalınır. Eski dönemlerden beri, oyuncuların ellerinde ritim tutarken kullandıkları çalgılardandır. Osmanlı döneminde eğlence ve düğünlerde sıkça kullanıldığını kaynaklardan anlamaktayız (Beşiroğlu 2006:10). Minyatürlerde pek çok kez kadınların elinde gördüğümüz çalparanın günümüz düğünlerinde ve eğlencelerindeki kullanımı ise hemen hemen yok olmuş durumdadır. Çalparaların büyüklerine “çegane” adı verilmiştir. Parmak Zili: Genellikle oyun oynayanların kullandıkları bir diğer çalgı ise parmak zilidir. Madenden -ekseriyetler pirinçten- yapılmış yuvarlakların, birer ip yardımıyla parmaklara takılması yoluyla kullanılır. Yüksek bir sesi vardır.
oluşur. Kollar kapandıkça ziller üst üste gelerek ses çıkarmaktadır. Bir elle tutulup, diğer elin baş parmağı ile diğer parmakları arasına vurularak ya da dize vurularak çalınır.
yapılmış şeklidir. Yörelere göre deblek, dümbek gibi adlar almaktadır. Anadolu coğrafyasında daha çok kadınlar arasında düğünlerde ve çeşitli eğlencelerde kullanılmaktadır (Karaol ve Doğrusöz 2013:2). Kimi yerlerde darbuka ile eş anlamda kullanılır. Darbuka: Yörelere göre, ”dümbek, deblek, güp, küp, dümbelek, dönbek” adını taşıyan darbuka, bir ritim çalgısı olarak çok popülerdir. Tek başına çalındığı gibi diğer çalgılara da eşlikçi vazifesi görür. Çeşitli büyüklükte ve metal ya da farklı materyallerden yapılabilir; keçi veya dana derisinden işlenen deri ile ya da bir çeşit sert plastik ile kaplanır. Kadınlar arasındaki çeşitli kına geceleri ve eğlencelerde ritim çalgısı olarak kullanılır.
kaşık olmak üzere, avuç içinde çalınan ya da parmaklara takılarak icra edilen çalgılar ve diğer vurmalılar yaygın bir kullanıma sahiptir. Bununla birlikte çalpara, delbek gibi çalgılar ise yok olmaya yüz tutmuştur.
Bayat Fuzuli, Türk Kültüründe Kadın Şaman, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2010 Başçetinçelik Ayşe, Adana Halk Kültüründe Doğum-Evlenme-Ölüm, Altınkoza Yay., Adana 2009. Berber Oktay, Türk Kültüründe Eğlence ve Birlik Unsuru Olarak Düğünler, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,Yıl: 2009/2, Sayı: 10 Beşiroğlu, Ş.Şehvar, “İstanbul’un Kadınları ve Müzikal Kimlikleri”, İTÜ Dergisi, C.3, S.2, 2006, s.3-19. Clavijo Ruy Gonzales De, Timur Devrinde Kadis’ten Semerkant’a Seyahat, Çev. Ömer Rıza Doğrul, Kesit Yayınları, İstanbul 2007. Büyük Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr. Erişim Tarihi: 06.01.2016. Çelik Altan, “Fethiye’de Delbek Kültürü”, Arodergi, Antalya Rehberler Odası Dergisi, Ekim-Aralık, S.2. 2010 Haber 3, Sanatın Kelaynakları: Delbekçiler, 22.10.2011, http://www.haber3.com/, Erişim Tarihi: 15.02.2016 Karaol Esra ve N. Doğrusöz. “Toprak Darbukada Mısırlı Ahmet Tekniği ve İcra Analizi”, Akademik Bakış Dergisi, S.36. Mayıs-Haziran 2013. s.1-14 Koca Salim, “Bayram ve Festivaller”, Türkler, Ankara 2002, s.55. Kürkçüoğlu Akbıyık, Şanlıurfa Halk Müziğine Genel Bir Bakış, Türkü Sitesi, Erişim Tarihi: 11.01.2016. Musiki Dergisi, Delbekçiler: Delbek Eğitimi Verilmeli. 17 Nisan 2015. http://www.musikidergisi.com, Erişim Tarihi: 02.05.2016 Magep, Müzik Aletleri Yapımı-Usul ve Tavırlar, MEB, Ankara 2007 Müzik ve Gösteri Sanatları, Türk Halk Oyunları Çankırı Yöresi Modüler Programı, MEB, Ankara 2012 Ögel Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş III, Kültür Turizm Yay. Ankara 1985 Ögel Bahaeddin,Türk Kültürünün Gelişme Çağları,Türk Dünyası Arş.Vakfı Yay. İstanbul 1988 Sözer Vural, Müzik Ansiklopedik Sözlük, Remzi Kitabevi, İstanbul 1996. 89 Doç. Dr. Feyzan VURAL/Anadolu Düğünlerinde Kadınlarca İcra Edilen Vurmalı Çalgılar Töret Büyükokutan Aslı, “Geleneğin Süzgecinde Teke Yöresi Delbekçi Kadınları”, TÜBAR-XXXVI-/2014-Güz 369-388
Uslu Recep, Selçuklu Topraklarında Müzik-Hoca Ahmed Yesevi’den Mevlana’ya,Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Konya 2011. Uzunbaş, Ferhat. “Türk Dünyasında Kullanılan İdifon Vurmalı Çalgıların Yapısal Özellikleri ve Çalım Teknikleri”,
Vural Göher Feyzan, “Orta Asya Türk Dünyasında Davulun Önemi ve Simgesel Anlamı”, Turan-Sam, C.5,S.20, Sonbahar 2013. Vural Timur, “Osmanlı Dönemi Mehter Geleneği”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Yıl9, S.18, Ankara 2011.
Yüklə 4,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|