Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
87 5) məhkəmə qaldırılan iddialarda yol verilən formal xəta- ların aradan qaldırılmasında, aydın olmayan iddia tələblərinin dəqiqləşdirilməsində, yanlış iddia növlərinin münasibləri ilə əvəz olunmasında, natamam faktiki məlumatların tamamlan- masında, eləcə də işin hallarının müəyyənləşdirilməsi və qiy- mətləndirilməsi baxımından əhəmiyyət kəsb edən izahatların təqdim olunmasında proses iştirakçılarına məhkəmə tərəfindən yardım olunması; 6) dövlət idarəçiliyi sahəsində qanunçuluğun və intizamın möhkəmləndirilməsi, vəzifəli şəxslərin fərdi məsuliyyət hissinin yüksəldilməsinin təmin olunması; 7) norma nəzarəti; 8) hüquq normalarının arasındakı kolliziyaların aradan qaldırılması; 9) inzibati hüquq normalarının təfsiri ; 10) milli maraqların müdafiəsi; 11) korrupsiyanın qarşısının alınması; 12) etik inzibati davranış qaydalarının formalaşdırılması və s. İnzibati proses çərçivəsində həyata keçirilən inzibati məh- kəmə icraatı inzibati orqanların qərar və hərəkətlərindən verilən iddiaların inzibati məhkəmələrdə inzibati prosessual qanun- vericiliyin tələblərinə uyğun qaydada obyektiv araşdırılması və ədalətli qərarın çıxarılması ilə inzibati mübahisənin həllinə yönəlir, vətəndaşların pozulmuş hüquq və maraqlarının bər- pasında təcəssüm edir. Ədəbiyyatda haqlı olaraq qeyd edilir ki, məhkəmə - haqq və ədalətin sadiq keşikçisi olub, ədalət mühakiməsini həyata keçirməklə müəyyən edilmiş hüquq qaydalarını pozanlar barəsində dövlət məcburiyyət tədbirlərini 88 tətbiq etmək səlahiyyətinə malik hakimiyyət orqanıdır 122 . Müha- kimə funksiyası – məhkəmənin işin mahiyyəti üzrə qərar çıxar- maqla hüquqi mübahisələri və qanuna zidd halları həll etməsini nəzərdə tutur 123 . Müasir dövrdə cəmiyyətin və dövlətin inkişafı ilə əlaqədar olaraq inzibati fəaliyyətin subyektlərinin dairəsi əhəmiyyətli dərəcədə genişlənmişdir. Hüquq sisteminin strukturunun yeni- lənməsi və inzibati akt qəbul etmək səlahiyyəti olan çoxlu sayda inzibati orqanların mövcudluğu müvafiq olaraq bu aktların iyerarxiya problemini də üzə çıxarır. Bununla əlaqədar olaraq vahid, daxilən ziddiyyətsiz hüquq sisteminin formalaşdırılması, qanunvericiliyə zidd aktların qəbuluna və tətbiqinə yol veril- məməsi üçün səmərəli norma nəzarətinin zəruriliyi üzə çıxır. Hüquqların və qanunla qorunan mənafelərinin mühafizəsinin və müdafiəsinin təmini məqsədilə normativ xarakterli aktların hazırlanması, qəbulu və realizəsi üzərində xüsusi nəzarət mexanizmi yaradılır. Bu mexanizm normayaradıcılığı və hüququn tətbiqi sferalarında qanunçuluğun pozulması hallarının aşkara çıxarılması, qeydə alınması və aradan qaldırılması səlahiyyətlərinə malik olan müxtəlif strukturlardan ibarət olur. Həmin mexanizmlərdən biri olan inzibati məhkəmə icraatı inzibati orqanların fəaliyyətinin qanuniliyinə nəzarətə, həm də qanunçuluğun təmininə yönəlir. Beləliklə, inzibati məhkəmə icraatında həyata keçirilən ədalət mühakiməsi nəticəsində qərar çıxaran məhkəmənin fəaliyyəti vətəndaşla inzibati orqan arasında yaranmış inzibati mübahisənin ədalətlə həll olunması 122 Azərbaycan Respublikası məhkəmələrinin yaranması və inkişafı / Elmi red. M.F.Məlikova. Bakı: Çaşıoğlu, 2008, s. 11 123 Günday M. İdare hukuku. Beşinci Baskı. Ankara: İmaj Yayıncılık, 2002, s. 10 89 ilə yanaşı inzibati orqanların qanun çərçivəsində fəaliyyət göstərməsini də təmin etməyə yönəlir. İnzibati orqanların aktları üzərində norma nəzarəti funk- siyası məhkəmə hakimiyyətinin həyata keçirilməsi üsullarından olan inzibati məhkəmə icraatı vasitəsilə həyata keçirilir. Norma nəzarəti məhkəmə səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsinin müs- təqil təşkilati - hüquqi realizə forması olub, xüsusi prosessual formada və məhkəmələrin öz səlahiyyətləri çərçivəsində həyata keçirdikləri dövlət nəzarətinin növlərindən biridir 124 . İnzibati hüquq üzrə mütəxəssislər məhkəmənin həyata keçirdiyi norma nəzarətini onun qüvvədəki normaları qanunsuz və ya kons- titusiyaya zidd hesab etmək, bu səbəblə də onları ləğv etmək, dəyişdirmək imkanı kimi qiymətləndirirlər 125 . Hüquq ədəbiyyatında norma nəzarətinin bir neçə növü (mücərrəd, konkret, insident) fərqləndirilir 126 . Qeyd edək ki, elmi ədəbiyyatlarda bu növlər barədə fərqli fikirlər müşahidə olunur. Belə ki, müəlliflərdən S.V.Nikitin norma nəzarətinin bu növlərinin fərqləndirilməsini onun həyata keçirilməsi qayda- larındakı fərqlərlə əlaqələndirir 127 . A.V.Molotov isə norma nəzarətini həyata keçirilmə formalarından asılı olaraq mücərrəd 124 Чепурнова Н.М. Судебный контроль в Российской Федерации: проблемы ме- тодологии, теории и государственно-правовой практики / Н.М.Чепурнова. Ро- стов-на-Дону: Издательство СКНЦ ВШ, 1999, c. 14 125 Бахрах Д.Н., Россинский Б.В., Старилов Ю.Н. Административное право: Учебник для вузов. М.: Норма, 2004, с. 118 126 Замотаева Е.К. Судебный нормаконтроль как способ преодоления экономических конфликтов // Право и экономика, 2003, № 9, с. 11 ; Хвощинский А.В. Целевой контроль в полномочиях арбитражных судов как инструмент повышения эффективности правосудия. Материалы Всероссийской научно- практической конференции 31.01-01.02.2001 г., «Лиджист», М., 2001,c.218 127 Никитин С.В. Проблемы прямого (абстрактного) контроля за нормативными актами в гражданском процессе // Межвузовский сборник научных трудов. Екатеринбург: УрГЮА, 2000, с. 423 Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|