Beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ
Terminal infrastrukturunun inkişaf istiqamətləri
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.3.Terminal infrastrukturunun inkişaf istiqamətləri
Xəzər dənizində nəqliyyat və logistika Azərbaycan üçün prioritet məsələdir, çünki dünyanın ən böyük daxili dənizlərindən biri olan Xəzər dənizi əsas coğrafi və siyasi mərkəzlərdən biridir. Səkkiz suveren ölkə, o cümlədən Rusiya və İran dənizə çıxır, həm də onlar neft-təbii qaz resursları ilə zəngindir. Beləliklə, bu, Orta Asiyanı Uzaq Şərq və Avrasiya ilə birləşdirən mühüm nəqliyyat-logistika mərkəzidir (transport-exhibitions.com - Transport & logistics in the Caspian Sea bnews.). Xəzər regionu nəqliyyat və logistika fəaliyyətinin canlı mərkəzidir. İri su tutumuna malik olmaqla, nəqliyyat fəaliyyətinin böyük hissəsi dəniz sektorundan
63
daxil olur. Onun sahilboyu ölkələrindən bir çoxu regionda ticarət əməkdaşlığı və nəqliyyat həcmlərini gücləndirmək məqsədilə öz infrastrukturunu və nəqliyyat əlaqələrini gücləndirir. Tədqiqat işində biz regiondakı etibarlı nəqliyyat əlaqələrinin hazırkı inkişafı üzrə dəqiq təsəvvür əldə etmək üçün Xəzər regionunda nəqliyyat və logistika sahəsinin üç istiqamətinə baxacağıq. Birincisi, Xəzər dənizinin nəqliyyat və logistika sektoru: Azərbaycan. Bölgədə fəaliyyət göstərən liman əsasən mineral xammalın ixracatına yönəlib və iri neft terminalıdır. Ümumiyyətlə, Bakı limanı ildə 18 milyon tona qədər yük aparma potensialına malikdir. Bakı həmçinin Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmiryol marşrutu üzrə Gürcüstanın paytaxtı Tiflis və Türkiyənin şimalındakı Qars şəhərindən keçən terminaldır. Bakı və Tbilisinin mövcud xəttlə bağlı olmasına baxmayaraq tikinti davam edir. Ancaq 826 km uzunluğunda olan marşrutu Çin ilə Türkiyə arasında birləşdirəcək. Bu, Xəzər regionunun Şərq və Qərbi birləşdirməsi üçün əhəmiyyətini getdikcə artıracaq. Başlanğıcda BTQ-nın 6 milyon ton yük daşıyacağı, 2034-cü ilə qədər isə maksimal olaraq 17 milyon tonluq gücə çatacağı gözlənilir. İkincisi, Xəzər dənizinin nəqliyyat və logistika sektorudır: Qazaxıstan. Qazaxıstanda yeganə liman beynəlxalq ticarətə açıqdır, Aktau Xəzər dənizində yerləşir. Bu, istehlak malları, eləcə də neft məhsulları üçün əhəmiyyətli terminaldır, yəni müvafiq saxlama infrastrukturu ilə yaxşı xidmət göstərir. Aktau limanında ildə 12 milyon ton saxlama qabiliyyəti olan 4 neft yükləmə terminalı, həmçinin 3 yük gəmisi var. Quru yük yerlərində yük dövriyyəsi 2 milyon ton təşkil edir. On il ərzində yük daşımalarının həcmini artırmaq üçün limanda bir sıra yeniliklər planlaşdırılır. Burada bir neçə yeni yataq və quru terminallar tikilir. Ümid var ki, bu əlavələr yükləmə qabiliyyətini ildə 18 milyon tona çatdıracaq. (kz - Казахстан и Азербайджан станут «транзитным хабом» для грузоперевозок между Европой и Азии). Bakı, Aktau kimi, Qazaxıstan üçün əhəmiyyətli bir obyektdir, Bakı Azərbaycanın əsas beynəlxalq limanıdır. Əslində, Xəzər regionunda ən böyük dəniz limanıdır.
64
Üçüncüsü Xəzər dənizinin özünəməxsus nəqliyyat və logistika sektorudur: Türkmənistan. Energetika sənayesinin gəlirlərinin köməyi ilə Türkmənistan Xəzər dənizi ticarətinə qatılmağa hazırdır. 2013-ci ildən etibarən, Xəzər dənizi sahilində Türkembaşıda 2 milyard dollarlıq liman tikilmişdir. Yeni liman bir müddət müzakirə edilib və yaxın illərdə tikintinin başa çatması gözlənilir. Tam işə salınmasından sonra Türkmənbaşı beynəlxalq limanı ildə 15 milyon ton yük üçün nəzərdə tutulacaq. Bu, həmçinin, Türkmənistan və digər ölkələrdəki limana avtomobil və dəmiryolu marşrutlarının birləşdirilməsi planlaşdırılan multimodal mərkəzin əsası olacaqdır. Şimal istiqamətində tikilən uzunluğu 1330 km-ə, diametri 53 sm-ə bərabər olan Novorossiysk- Bakı neft kəməri SOCAR-ın 231 km uzunluqdakı Azərbaycan ərazisindən keçən hissənin operatoru kimi çıxış edir. 1996-cı ilin oktyabrında boru neftlə doldurulmuşdur. Ötürmə qabiliyyəti gün ərzində maksimum 105 min barelə çatan neft kəməri 3 nasos stansiyasına (Sumqayıt, Siyəzən, Səngəçal) malik olub, ölçmə stansiyası Şirvanovka ərazisində yerləşir. Eyni zamanda vurğulayaq ki, Xəzərin Azərbaycan bölməsində hasil olunan neftin Gürcüstan ərazisindən keçirməklə beynəlxalq bazarlara nəqlini reallaşdırılan Qərb İxrac Boru Kəməri (QİBK) böyük əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, burada xam neftin Gürcüstan ərazisində Supsa terminalında tankerlərə yüklənməklə Bosfor boğazından keçərək Avropa bazarlarına yola salınması reallaşdırılır. Uzunluğu 833 km-ə çatan QİBK-in keçdiyi marşrut yolu Səngəçal terminalından başlamaqla Gürcüstan sahilinə aid Supsa terminalına kimi davam edir. Diametrik ölçüsü 53 sm-ə bərabər olan neft kəmərinin inşası 1997-1998-ci illərə baş verib. 1998-ci ilin sonunda doldurulmasına başlanmış borular 1999-cu ilin əvvəllərində tamamlanmış və Supsanın ilk neft yükü 1999-cu ilin aprelində gəmilərə yüklənərək yola salınmışdır. QİBK-in obyektləri sırasına Azərbaycan ərazisində 3, Gürcüstan ərazisində 3 nasos stansiyası, hər ikisi Gürcüstanda yerləşməklə iki təzyiqazaltma stansiyası və biri Azərbaycanda yerləşməklə ərzin buraxma stansiyası daxildir. QİBK Supsada dörd rezervuara sahibdir. Rezervuarların ümumi tutumu təxminən 1
65
milyon barelə qədərdir. Kəmərin malik olduğu gəmiyə yükləmə qabiliyyəti 600 min barellə 1 milyon barel civarındadır. Mühüm əhəmiyyətə malik məsələlərdən biri kimi vurğulayaq ki, Azərbaycan neftini Xəzər dənizindən Turkiyənin Ceyhan limanı istiqamətinə, bu limandan da Aralıq dənizindən keçməklə Avropa bazarlarına doğru daşınmanı Bakı-Tbilisi- Ceyhan Əsas İxrac Neft Boru Kəməri yerinə yetirir. BTC-nin inşası 2003-2005-ci illər civarında reallaşdırılmışdır. BTC-nin uzunluğu 1768 km-ə, diametri 46/42/34 düymə, gündəlik ötürmə qabiliyyəti 1 milyon barelə bərabərdir. BTC boru kəmərinin obyektləri sırasına ikisi AR-da (Səngəçal daxil olmaqla), ikisi Gürcüstanda və dördü Türkiyədə olmaqla səkkiz nasos stansiyası, üç (biri AR-da, 2-cisi Türkiyədə) ərzinburaxma stansiyası daxildir. Azərbaycan neft kompleksinin nəqliyyat infrastrukturunun gələcək inkişafı aşağıdakı əsas amillərlə şərtlənir:
- AR neft və neft məhsulları üçün yeni ixrac marşrutlarının yaradılmasının məqsədəuyğunluğu; - Xəzər dənizində yeni neft hasilatı mərkəzlərinin yaradılması; - İxraca dənizdə neft tədarükü üçün öz neft terminallarına ehtiyac var;
- Xəzər regionunda iri neft hasilat mərkəzlərinin meydana gəlməsi, sonra Azərbaycanın magistral boru kəmərləri vasitəsilə neftin nəqli;
- AR-nın boru kəməri sistemi ilə neftin tranzitini təmin etmək üçün neft nəqli güclərinin ehtiyatına sahib olmaq zərurəti; - Daha effektiv şəkildə neft məhsulu nəqlinin genişləndirməyin zəruriliyi. Bu istiqamətlərin bir hissəsinin həyata keçirilməsi, əsasən yeni dəniz neft ixracı terminallarının qurulmasını və mövcud olan terminalların isə inkişafını tələb edir. 2017-ci ilin 14 sentyabrında AR-nın Prezidentinin və bir qrup yuxarı səviyyəli əcnəbi hökumət və dövlət rəsmilərinin olduğu tədbirdə Azərbaycan hökuməti və AR-nın Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR), “ “Chevron”, “İNPEX”, “Statoil”, “TPAO”, “İTOCHU”, BP” və “ONGC Videsh” şirkətləri tərəfindən “Çıraq”, “Azəri” və “Günəşli” yataqlarının dərinsulu hissəsinin birlikdə istifadə edilməsi və hasilatın pay bölgüsü barədə dəyişdirilmiş və yenidən tərtib edilmiş 66
sazişi imzalandı və bununla belə, “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqları blokunun işlənməsində yeni dövr başlandı. Hasilatın pay bölgüsü barədə dəyişdirilmiş və yenidən tərtib edilmiş sazişə görə AÇG yataqlarının istifadə müddəti 2049-cu ilə kimi uzadılır və BP layihənin operatoru kimi qalır. Sazişin bir hissəsi kimi SOCAR-ın AÇG-də olan iştirak payı 11,64 %-dən 26 %-ə yüksələcək və beynəlxalq tərəfdaş şirkətlərin Azərbaycan Dövlət Neft Fonduna ödədikləri bonusun həcmi 3,6 milyard ABŞ dollarına bərabərdir. Azərbaycana çatası mənfəət neftinin səviyyəsi 75 % olacaq. Bundan sonrakı 32 il ərzində AÇG-yə 40 milyarddan artıq ABŞ dolları sərmayə yatırılması potensialı mövcuddur. Saziş təsdiq edildikdən dərhal sonra AÇG-də tərəfdaşların təzə iştirak payları aşağıdakı nisbətdə olacaqdır: “Statoil” - 7,26 %; AzACG (SOCAR) – 24 %; Chevron - 9,56 %; “İNPEX” - 9,32 %; “Exxon¬Mobil” - 6,79%; BP - 30,36 %; “TPAO” - 5,7%; “İTOCHU” - 3,6 % və “ONGC Videsh Limited (OVL)” - 2,32%. Bu sazişdən sonra, SOCAR və tərəfdaşlar arasında AÇG müqavilə ərazisi üzrə əlavə hasilat platformasının qiymətləndirməsi üçün mühəndis-layihə işlərinin görülməsi haqqında razılaşma əldə edilmişdir. “Əsrin Müqaviləsi” təsdiqləndikdən bəri AÇG-yə 33 milyard ABŞ dolları sərmayə qoyulmuş, 440 milyon tona qədər neft hasil olunmaqla ölkəmiz 125 milyard ABŞ dollarından çox birbaşa mənfəət qazanmışdır. 1997-ci ilin noyabrından etibarən “Çıraq” yatağından ilk neft hasilatı başlamışdır. 2018-ci ilin sonunadək AÇG-dən 3,2 milyard barel (təxminən 440 milyon tona qədər) neft hasil olunmuş bu neft dünya bazarı əsasında Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Qərb Marşrutu İxrac Boru Kəmərinin vasitəsilə nəql edilmişdir. SOCAR-ın Gürcüstandakı fəaliyyəti “SOCAR Georgia Petroleum”-un, “Black Sea Terminal”-ın, “SOCAR Gas Export-İmport”-un, “SOCAR Georgia Gas”-ın, “SOCAR Georgia Gas Distribution”-un və başqa şirkətlər vasitəsilə reallaşdırılır. Müasir dövrdə Gürcüstanda SOCAR-a məxsus şirkətlərdə ümumilikdə 4000-ə yaxın işçi fəaliyyət göstərir. 67
Mühüm neft terminallarından sayılan Black Sea Terminal-Kulevi terminalı 2008-ci ildən istismara verilib. Terminal AR və Orta Asiya regionlarından neft və neft məhsullarının daşımaları üçün nəzərdə tutulub. İstifadə edilməmişdən əvvəl investisiya xərcləri 230 milyon ABŞ dollarından artıq həcmdə təşkil edib. 2008- 2017-ci illərdə terminala 100 milyon ABŞ dollarına yaxın (2017-ci il ərzində 10 milyon ABŞ dolları daxil olmaqla) sərmayə yatırılmışdır. SOCAR Georgia Petroleum (SGP) şirkətinin başlıca fəaliyyəti Azərbaycan və üçüncü tərəf iştirakçılarının neft məhsullarının Gürcüstan bazarı üzrə topdan və pərakəndə satışını reallaşdırmaqdan ibarətdir. Müasir dövrdə Gürcüstanda SOCAR brendi kimi 116 Yanacaq Doldurma Məntəqəsi fəaliyyətdədir. 2006-2017-ci illərdə şirkət tərəfindən 200 milyon ABŞ dollarına yaxın dəyərində investisiya qoyulmuşdur. SOCAR Türkiyədəki fəaliyyəti SOCAR Turkey Enerji Şirkəti (STEAŞ) vasitəsilə reallaşdırılır. Aliağa yarımadası üzərində neft emalı - neft-kimya-enerji və logistika inteqrasiyası layihəsi reallaşdırılır və bu inteqrasiyanın 2023-cü ildə fəaliyyət göstərməsi planlaşdırılır. Layihə kontekstində mövcud infrastrukturun genişləndirilməsi və yeni zavodların tikintisi nəzərdə tutulmuşdur. 2015-ci ildə dünyanın nəhəng investisiya qurumları olaraq tanınan Goldman Sachs və JP Morgan tərəfindən təşkil edilən əqdin çərçivəsində Goldman Sachs 1,3 milyard ABŞ dollarını ödəməklə STEAŞ-da 13% pay almışdır. Bu da STEAŞ-ın reallaşdırdığı layihələrin iqtisadi əhəmiyətinin vacib göstəricisidir. SOCAR-ın ən böyük xarici aktivi və Türkiyə neft-kimya sahəsinin yeganə istehsalçısı “Petkim Petrokimya Holding A.Ş."nin 52 %-lik səhm paketi 2008-ci ildən STEAŞ-a aiddir. SOCAR Türkiyədəki fəaliyyətlərinə sırf Türkiyənin Özəl- ləşdirmə İdarəsindən Petkimi 2 milyard 40 milyon dollar qarşılığında alaraq başlamışdır. SOCAR-ın PETKİM-də reallaşdırdığı layihələr və davam etdirdiyi investisiyalar sayəsində müəssisənin Türkiyə neft-kimya məhsulları bazarındakı payı artaraq 30%-dən çox olacaqdır. Zavod illik 3,6 milyon ton məhsul istehsalı həcminə malikdir. Müasir dövrdə istehsal gücünün artırılması üçün zavodların yenilənməsi üzrə işlər görülür, yeni avadanlıqlar qurulur.
68
Petkimdə həyata keçirilən layihələrdən başqa, “Value-Site 2023" konsepsiyası kontekstində illik 10 milyon tonluq xam neftin emalı potensialına sahib olan STAR Neft Emalı Zavodu, 1,5 milyon TEU həcmində Konteyner Terminalı və başqa layihələr reallaşdırılır. Petkim yarımadasındakı layihələri reallaşdırmaq məqsədilə Türkiyə dövləti “Petkim" ərazisinə “Özəl Təhlükəsizlik Sahəsi" və “Özəl Layihə Sahəsi" statuslarını təqdim etmişdir. 2012-ci ildə inşasına başlayan STAR NEZ-də 2018-ci ilin əvvəlində ümumi işlərin artıq 98,23 %-i tamamlanmışdır. Eyni tarixədək layihə üzrə zavoda təqribən 5,7 milyard ABŞ dolları sərmayə yatırılmışdır. Zavod 2018-ci ilin üçüncü rübündə istismara verilmişdir. Türkiyə Hökuməti layihənin müstəsna əhəmiyyətini nəzərdə tutaraq STAR layihəsinə Türkiyə tarixində ilk dəfə Strateji İnvestisiyanın Təşviqi Sertifikatı vermişdir. STAR Neft Emalı Zavodunda ildə 10 milyon tonluq xam neftdən istifadə olunmaqla Petkimin yüngül və ağır nafta üzrə xammal ehtiyacı təmin olunacaq, eyni zamanda hazırkı şəraitdə Türkiyəyə idxal edilən bəzi məhsullar üzrə (aviasiya yanacağı, maye qaz, ultra aşağı kükürdlü dizel ksilollar və s.) yerli tələbat ödəniləcəkdir. STEAŞ-ın Petkim yarımadası üçün müəyyən etdiyi “Value-Site 2023" konsepsiyasının vacib addımlarından birini təşkil edəcək Petkim Konteyner Limanının (Petlim) rəsmi imzalanma mərasimi 2013-cü ildə baş vermişdir. 2014- cü ildə Goldman Sachs layihədə 30 % paya (250 milyon dollardan artıq məbləğdə) malik olmuşdur ki, bu öz növbəsində layihənin əhəmiyyətinin bir göstəricisidir. Petkim layihəsi kontekstində də işlər qrafik üzrə reallaşdırılır və limanın ilk mərhələsinin 2016-cı ilin aprelində, ikinci mərhələ 2017-ci ilin iyulunda yekunlaşdırılmış və əməliyyatların reallaşdırılması üçün dünya səviyyəsində lider mövqeyə sahib olan APM Terminals şirkətinə təhvil verilmişdir. Bu liman Egey bölgəsində ən böyük, Türkiyənin isə üçüncü ən böyük konteyner limanı olacaqdır. Limanın tikintisinə cəmi 394 milyon dollar həcmində investisiya yatırılmışdır. SOCAR-ın Ukraynada fəaliyyəti “SOCAR Energy Ukraine" şirkəti tərəfindən aparılır. Şirkət 2009-cu ilin sonlarında yaradılmışdır. Şirkətin əsasən təbii qazı topdan, neft məhsullarını topdan və pərakəndə və aviasiya yanacağını topdan
69
satmaqla məşğul olur. SOCAR tərəfindən ümumilikdə şirkətə fəaliyyətə başladığı dövrdən 286 milyon dollar sərmayə yatırılmışdır ki, bu investisiya daha çox yanacaq doldurma məntəqələrinin yaradılması, neft bazalarının alınması və işlək kapitalın formalaşdırılması üçün sərf edilmişdir. Fəaliyyətdə olduğu müddətdə şirkət tərəfindən Ukrayna hökumətinə ödənilən vergi məbləği 219 milyon dollara bərabər olub. Son dövrlərdə “SOCAR Energy Ukraine" şirkəti Ukraynada bir çox yeni layihələrə qoşulmaqla əhəmiyyətli nəaliyyətlər qazanmışdır. 2018-ci ilin əvvəlində şirkətin Yanacaq Doldurma Məntəqələrinin sayı 61 olmuşdur. Ukrayna ərazisində yerləşən “SOCAR Energy Ukraine” şirkətinə aid dörd neft bazası Odessa, Lvov, Kiyev və Xarkov şəhərlərində fəaliyyətdədir. “SOCAR Energy Ukraine”nin törəmə şirkətləri sayılan “Tor-goviy Dom” və “SOCAR-AVİA” şirkətləri isə yüngül neft məhsullarının və Ukrayna hava limanlarında aviasiya yanacağını satırlar. SOCAR-ın İsveçrədəki fəaliyyəti SOCAR Trading və SOCAR Energy Switzerland (SES) şirkələrinin vasitəsilə reallaşdırılır. SOCAR Trading Cenevrə şəhərində 2008-ci ildə təsis olunmuşdur. Şirkətin Azərbaycan mənşəyinə malik xam neftin və 3-cü tərəf iştirakçılarına aid neft və neft məhsullarınının satışını icra edir. SOCAR Trading Azərbaycan mənşəyinə malik xam neftin Bakı-Tiblisi- Ceyhan boru xətti vasitəsilə Ceyhan limanına daşıdıqdan sonra dünya bazarlarına birbaşa SOCAR tərəfindən çıxararaq ölkə neftindən əldə edilən gəlirləri artımaq və o cümlədən beynalxalq bazarlarda 3-cü tərəf iştirakçılarına aid neft və neft məhsullarının satışını aparanlar olmaqla SOCAR-ın mənfəətini və AR-nın dünyada təsir dairəsini genişlətmək üçün yaradılmışdır. Əsas ofisləri Cenevrə, London, Sinqapur, Dubay, Hyüston və Kalqari şəhərlərindədir. SOCAR Trading öz fəaliyyəti dövründə Azeri light neftini emal edə bilən dünyanın bütün emal zavodları ilə səmərəli əlaqələr qurmuş, habelə Azərbaycan neftini ona rəqib sayılan aşağı kükürdlü xam neftlə zəngin olan Aralıq dənizi ərazisindən uzaqlaşdırmaqla Asiyaya yönləndirmiş və AR xam neftinin qiymətinin yüksəldilməsinə nail olmuşdur. Şirkət öz beynəlxalq nüfuzunu yüksəltmək
70
məqsədilə BƏƏ-də Fuceyra limanı üzrə neft terminalı və Maltada LNG terminal layihələrində iştirak etmişdir. İsveçrə bazarında neft məhsulları sahəsində topdan və pərakəndə ticarəti icra edən şirkətlərdən biri də SES-dir. 2012-ci ildə SOCAR-la “ExxonMobil” şirkətlər arasında bağlanan müqaviləyə əsasən “Esso Switzerland” şirkətinin aktivləri SOCAR-ın nəzarəti altına alınıb. 2017-ci ilin məlumatlarına əsasən İsveçrə ərazisində SOCAR brendi altında 170-ə qədər YDM fəaliyyət göstərmişdir. Bu YMD-lərdə, o cümlədən İsveçrədə tanınmış Migros şirkəti və françayzinq müqaviləsinə əsasən pərakəndə satış mağazaları fəaliyyətdədir. Rumıniya bazarındakı fəaliyyət SOCAR tərəfindən Romania S.A şirkətinin vasitəsilə reallaşdırır. Şirkətin təsis edilməsi 2011-ci ilin əvvəlinə ROMTRANSPETROL strukturuna əsasən Botosani şəhərində reallaşıb və ilkin fəaliyyəti dövründə cəmi 12 yanacaq doldurma məntəqəsinə (YDM) malik olmuşlar. Rumıniya bazarında SOCAR neft məhsullarınının həm topdan, həm də pərakəndə satışı ilə məşğuldur. Şirkətin bu bazarda 2017-ci il ərzində fəaliyyəti 39 vahid YDM və 2 vahid neft bazası ilə təmsil olunur. Eyni vaxt müddətində təqdim edilən məlumat əsasında aydın olur ki, şirkətdə çalışan işçilərinin sayı 500 nəfərdən artıq olmudur ki, bunların da ancaq 4 nəfəri Azərbaycan vətəndaşı kimi qeydiyyatdan keçib. Vurğulamaq zəruridir ki, 2011-2017-ci illər ərzində SOCAR-ın Rumıniyaya qoyduğu sərmayə yatırımı təxminən 80 milyon ABŞ dollarına bərabərdir, bu sərmayələrin sayəsində 39 YDM açılmış və fəaliyyətə göstərmişdir. Təhlil edilən dövrdə şirkətin Rumıniya hökumətinə ödədiyi verginin həcmi bütövlükdə 90 milyon dollara yaxındır. Mərkəzi ofisi Cenevrədə olan “SOCAR Treydinq” Xəzərin Azərbaycan bölməsində yerləşən AÇG yataqlar blokundan çıxarılan neft və başqa malların bazarlarda satışının təşkili üçün 2007-ci ilin sonlarında təsis edilib. SOCAR–ın İsveçrə ərazisindəki fəaliyyəti “SOCAR Treydinq” tərəfindən yerinə yetirilir və şirkət bu dövlət çərçivəsində neft məhsullarının satış bazarlarında fəal surətdə iştirakçı olur. Şirkətin bazar dəyəri təqribən 1,14 mlrd. ABŞ dollarına çatır.
71
“SOCAR Treydinq” şirkəti öz hasilat payını xarici bazarlarda artırmağa çalışan “Azeri Light” markalı yüngül neftin dünya səviyyəsində ən iri təchizatçısı kimi çıxış edir və müasir dövrdə şirkətin Dubay, Sinqapur, İstanbul, London və Monakoda nümayəndəlikləri mövcuddur. Şirkət Xəzər və Aralıq dənizləri sularında öz nəqliyyat potensialını böyütmək niyyətindədir və 2017-ci il ərzində 2 vahid 140 min tona bərabər tutumu olan “Suezmax” sinifli və 5 vahid 80 min ton tutumlu “Aframax” sinifli tanker alıb. 2017-ci ilin sonlarında ölkəmizin “SOCAR Treydinq” və Vyetnam dövlətinin “Binh Son Refining and Petrochemical Co.” (BSR) şirkətləri arasında müqavilə bağlanıb. Müqavilənin qüvvədə olacağı 2018-2021-ci illəri əhatə edən dövrdə hər ay “SOCAR Treydinq” Vyetnam şirkətini ay ərzində 3 mln. barel “Azeri Light” və 2 mln. barel başqa markalı xam neftlə qarşılayacaq. Göstərilən xammal şirkətin “Dung Quat” neft emalı zavodunda istifadəyə görə düşünülüb. AR-nın neft terminal infrastrukturunda daim artım müşahidə edilmişdir. Bu, əsasən yüksək neftli yataqların istifadəsi üzrə qlobal layihələrin reallaşdırılması ilə əlaqədardır. Bütövlükdə AR-da strateji əhəmiyyətli istiqamətlər yönümündə neft və neft məhsullarının yüksək səviyyədə və vaxtında nəql edilərək çatdırılması məqsədilə planlaşdırılan bir sıra başlıca neft terminallarının inşası həyata keçirilir.
|