Beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ

qoyuluşu və nəqliyyat məsrəfləri 

 

Marşrutun istiqaməti 

Göndəriş 

həcmi, 

mln. ton 

Kapital 

qoyuluşu, 

mlrd. 

dol. 

Neft 

kəmərləri 

üzrə, 

dol./ton 

Dənizlə 

daşınma, 

dol./ton 

Yükləmə 

və  liman 

yığımları, 

dol./ton 

Cəmi, 

dol./ton 

Bakı-Novorossiysk 

(1535 km) 

 

30 

 

1,0 

 

15,7 

 

5,6 

 

- 

 

21,9 

Bakı-Supsa (926 km) 

 

7 

 

2,5 

 

3,1 

 

8,7 

 

4,5 

 

16,5 

Aktau-Bakı 

25 

2,4 

3,0 

- 

- 

27,5 

Bakı-Tiflis-Ceyhan 

(1773 km) 

 

50 

 

3,6 

 

15 

 

4,8 

 

4,6 

 

24,5 

Bakı-Təbriz (304 km) 

 

25 

 

0,9 

 

4,1 

 

- 

 

- 

 

4,1 

Mənbə:

  Салимов  С.М.  Нефтегазовая  промышленность  –  основа  стратегии  устойчивого 

развития Азербайджанской Республики. Монография.  – М.:  МАКС Пресс, 2015.  – 292 с. 

s.188 

BTC boru neft kəməri ölkəmiz üçün iqtisadi cəhətdən olmasa da, öz siyasi 

mahiyyətinə  görə  ən  optimal  variant  olmaqla,  çox  mühüm  strateji  əhəmiyyətə 

malikdir.  Bakı-Tbilisi-Ceyhan  istiqamətində  belə  bir  kəmərin  çəkilməsi 

Azərbaycan, Qərb dövlətləri və aparıcı Avropa ölkələri arasında iqtisadi və siyasi 

əlaqələrinin  möhkəmlənməsinə  əlverişli  şərait  yaratmış,  o  cümlədən  regional 

əməkdaşlığın genişləndirilməsinə stimul vermişdir.  

---

55 

 

Bazar  şəraitində  korporativ  struktur  kimi  SOCAR  xərcləri  minimuma 

endirmək  məqsədilə  logistika  problemlərinin  həllinə  dair  yanaşmaların 

dəyişdirilməsini  və  müvafiq  olaraq,  neft  və  neft  məhsullarının  daşınması  zamanı 

logistika zəncirinin seçilməsini dərindən işləməyə məcburdur. 

Korporativ  strukturların  təşkilati-iqtisadi  əlaqələrinin  səmərəliliyinin 

artırılması  məqsədilə  logistika  mexanizmlərinin  təkmilləşdirilməsi  aşağıdakılarla 

şərtlənir: 

-  əhəmiyyətli  sayda  yataqların  tükənmə  kateqoriyasına  köçürülməsi  və  neft 

ehtiyatlarının çatışmazlıq kateqoriyasına çatdırılması, nəticədə istehsal və dövriyyə 

xərclərinin  artması  ilə  nəticələnən  neft  hasilatının  iqtisadi  şəraitinin  sürətlə 

pisləşməsi; 

-  neft  hasilatının  intensivləşdirilməsi,  son  məhsulların  diversifikasiyası  və 

maddi-texniki resursların alınması və neft yüklərinin tədarükünün müasir logistika 

sxemlərinin işlənib hazırlanması üzrə müasir texnologiyaların istifadəsini nəzərdə 

tutan innovativ inkişaf metodlarını nəzərə alaraq neft emalı müəssisələrinin inkişaf 

etdirilməsinin zəruriliyi. 

Bu  baxımdan,  logistika  mexanizmlərinin  təkmilləşdirilməsi  prosesi  iki 

şəkildə nəzərdən keçirilə bilər: 

-  artan  neft  hasilatı  xərclərinin  mənfi  təsirlərini  aradan  qaldırmağa  və  neft 

şirkətlərinin gəlirlərinin düşməsinə yönəlmiş antiböhran idarəçiliyi; 

-  korporasiyaların  innovativ  potensialının  inkişafı  və  bazarda  rəqabətli 

mövqelərin möhkəmləndirilməsi məqsədi ilə əsas biznes prosesləri üzrə kompleks 

reinjinirinq prosesi kimi. 

Hal-hazırda  müəssisənin  təşkilati-iqtisadi  əlaqələrinin  təkmilləşdirilməsi 

üçün  ümumi  qəbul  edilmiş  yanaşma  yoxdur.  Bu  dəyişikliklər  təşkilatın  daxili 

mühitində, uzunmüddətli inkişafın və xarici bazar şərtaitinin prioritetlərinə uyğun 

olaraq  idarəetmə  sistemində  hərtərəfli  dəyişiklik  prosesi  kimi  nəzərdən  keçirilə 

bilər.  Həmçinin  vurğulayaq  ki,  logistika  amillərinin  payı  neft  sənayesi 

müəssisəsinin islahatı nəticəsində əldə edilən müsbət təsirlərin təxminən 15-18% -

ni təşkil edir. 

---

56 

 

Buna  rəğmən,  etiraf  olunmalıdır  ki,  neft  şirkətlərinin  restrukturizasiyası 

zamanı  logistikanın  istifadəsi  heç  də  geniş  tətbiq  tapmayıb.  Eyni  zamanda, 

korporativ strukturların ardıcıl logistika yönümlülüyü qlobal yenidənqurma zamanı 

biznes proseslərinin əsaslı surətdə restrukturizasiyası ilə miqyasına görə müqayisə 

edilən radikal təşkilati-iqtisadi dəyişikliklər tələb edir. 

Praktikada, müəssisədə logistika layihələri üzrə bir neçə variant tətbiq etmək 

olar:  müstəqil  logistika  layihəsi  və  logistika  komponentini  nəzərə  alaraq 

restrukturizasiya  layihəsi.  Logistik  mexanizmlərin  inkişafı  da  bir  növ 

restrukturizasiya  variantı  kimi  qəbul  edilə  bilər.  Təşkilat  strukturunun  bu  cür 

dəyişiklikləri  müəssisənin  daxili  və  xarici  biznes  mühitinin  geniş  spektrini  əhatə 

edir.  Bu,  "yuxarıdan"  restrukturizasiyanın  həyata  keçirilməsində  olduğu  kimi, 

geniş  miqyaslı  olmasa  da,  müəssisənin  təşkilati  sisteminin  müəyyən  sistemli 

şəkildə  restrukturizasiyasına  gətirib  çıxarır.  Bir-birindən  asılı  olmadan  ayrı-

ayrılıqda  həyata  keçirilən  bu  layihələr  öz  nisbi  mənfi  və  üstün  cəhətlərinə 

malikdirlər.  Əgər  müəssisənin  restrukturizasiya  əsasında  islahatlaşdırılması, 

"yuxarıdan"  şaxələndirilmişdirsə,  onda  logistik  dəyişikliklər  layihəsi  ilk  növbədə 

"logistika  altında"  istiqamətləndirilir.  Eyni  zamanda,  müəssisənin  "aşağıdan" 

transformasiyası  resursların  daha  yaxşı  konsentrasiyası  sayəsində  daha  çox  idarə 

edilən proses olur. 

Seçilmiş  korporativ  strukturdan  asılı  olaraq  tətbiq  olunan  logistika 

mexanizminin mürəkkəblik dərəcəsini neft sahəsinin inteqrasiya birliyinə logistik 

dəstək təşkilinin üç əsas səviyyəsini ayırmaq mümkündür: 

1.  Səmərəsiz  struktur  bölmələrinin  aradan  qaldırılması.  Törəmə 

müəssisələrin  və  digər  təsərrüfat  subyektlərinin  yaradılması  ilə  müqayisədə  sadə 

şəkildə restrukturizasiya. Bu tip dəyişikliklər, ümumiyyətlə, struktur elementlərin 

keyfiyyətcə  yeniləşdirilməsinə  gətirib  çıxara  bilməz  və  eyni  səmərəli  sahiblər 

arasında aktivlərin adi restrukturizasiyasına gətirib çıxara bilər. Bu yenidənqurma 

modelinin loqistikası başlanğıc səviyyədə yerli inkişaflarla məhdudlaşır. 

2.  Səmərəli  təşkilati  strukturların  tətbiqi,  məsuliyyət  mərkəzlərinin 

yaradılması.  Şirkətin  maliyyə  sahəsində  daha  çox  azadlığı  olduğundan  bu 

---

57 

 

səviyyədə restrukturizasiyanın logistikası funksional komplekslər şəklində inkişaf 

edir. 

3.  Təşkilatın  yeni  anlayışına  əsaslanan  inkişaf  məqsədi  üçün 

restrukturizasiya. İdarəetmə sisteminin restrukturizasiyası, nəzarətin tətbiqi, strateji 

logistikadan istifadə edilməsi.