Bimetalli termometrlar

Termoparalarning texnik tavsiflari

Termo- elektrod turi	Graduirovka	Termoelektrod Materiali	Uzoq muddatga ishlatilganda temperaturani o’lchash chegarasi, K	Qisqa muddatga ishlatilganda temperaturani o’lchash ruxsat berilgan chegarasi, K
TPP TPR TXA TXK	PP-1 PP-30/6 XA XK	Platinarodiy (10% rodiy) – platina Platinarodiy (30% rodiy)–platinarodiy Xromel-alyumel Xromel-kopel	253 - 1573 573 - 1873 223 – 1273 223 – 873	1873 2073 1573 1073

Termoelektrik o'zgartgichning afzalliklari quyidagilardan iborat: yuqori o'lchash chegarasiga ega, yuqori sezgirlik, kichik inersionlik, qo'shimcha tok manbayi talab qilinmaydi, o'lchashni masofaga uzatish imkoniyatiga ega.

Termoelektrik o'zgartgichning erkin uchlarida temperaturani bir xilda saqlab turish talab qilinishi ularning kamchiligi hisoblanadi. Birinchi nomlari yozilgan qotishmalar musbat elektrodlar hisobla­nadi.

TEO'lar bilan komplektda birgalikda ikkilamchi asbob sifatida pirometrik millivoltmetr va avtomatik potensiometrlar ishlatiladi.

QARSHILIK TERMOMETRLARI

Temperaturani past chegaralarda o'lchashda keng qo'llaniladigan termo o'lchov absobi qarshilik termometri hisoblanadi. Bu termometrlarni markazlashtirilgan holda, masofadan turib ko'p nuqtalarda temperaturani o'lchashi asosiy o'rin tutadi (boshqalardan farq qiladi). Qarshilik termometrlari yordamida temperaturani o'lchash temperatura o'zgarishi bilan o'tkazgichlar va yarim o'tkazgichlar qarshiligining o'zgarish xususiyatiga asoslangan.

Termometming sezgir elementlarini tayyorlash uchun platina va mis metallaridan foydalaniladi. Platinadan tayyorlangan termometrlar -200°C dan +1100°C gacha, misdan tayyorlanganlari esa -50°C dan +200°C gacha chegarada temperaturalarni o'lchaydi.

Qarshilik termometri bilan birgalikda ishlatiladigan o'lchash komplekti quyidagi elementlardan iborat: qarshilik termometri, elektr ulash simlari, tok manbayi va o'lchash asbobi.

Bitta o'lchash asbobiga qayta ulagich yordamida bir nechta qarshilik termometrlarini ulash mumkin.

Qarshilik termometrlarini darajalash ular tayyorlangan materialni 0⁰ C dagi qarshiligini o'lchash bilan amalga oshiriladi. Quyidagi daraja turlari mavjud:

Daraja turi 20 21 22 23 24

0⁰ C dagi qarshiligi, Om 10 46 100 53 100

20, 21 va 22 — darajali qarshilik termometrlari uchun platinadan, 23, 24 — darajalisi uchun esa misdan foydalaniladi.

4- jadval 20 va 22 – darajali, platinadan tayyorlangan qarshilik termometrlarining darajalash jadvali	R, Om	300,58	303,90	307,21	310,50	313,79	317,06	320,32	323,57	326,80	330,03	333,25	-	-	-	-
	t, ^0C	550	560	570	580	590	600	610	620	630	640	650	-	-	-	-
	R, Om	249,38	252,88	256,36	259,83	263,29	266,74	270,18	273,60	277,01	280,41	283,80	287,18	290,55	293,91	297,25
	t, ^0C	400	410	420	430	440	450	460	470	480	490	500	510	520	530	540
	R, Om	195,56	199,23	202,89	206,53	210,17	213,79	217,40	221,00	224,59	228,17	231,73	235,29	238,83	242,36	245,88
	t, ^0C	250	260	270	280	290	300	310	320	330	340	350	360	370	380	390
	R, Om	139,10	142,95	146,78	150,60	154,41	159,21	162,00	165,78	169,54	173,29	177,03	180,76	184,48	188,18	191,88
	t, ^0C	100	110	120	130	140	150	160	170	180	190	200	210	220	230	240
	R, Om	80,0	84,03	88,04	92,04	96,03	100,00	103,96	107,91	111,85	115,78	119,70	123,60	127,49	131,37	135,24
	t, ^0C	-50	-40	-30	-20	-10	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90
	R, Om	17,28	21,65	25,98	30,29	34,56	38,80	43,02	47,21	51,38	55,52	59,65	63,75	67,84	71,91	75,96
	t, ^0C	-200	-190	-180	-170	-160	-150	-140	-130	-120	-110	-100	-90	-80	-70	-60
5- jadval 21 – darajali, platinadan tayyorlangan qarshilik termometrlarining darajalash jadvali	R, Om	137,27	139,79	141,32	142,83	144,34	145,85	147,35	148,84	150,33	151,81	153,30	-	-	-	-
	t, ^0C	550	560	570	580	590	600	610	620	630	640	650	-	-	-	-
	R, Om	114,72	116,32	117,93	119,52	121,11	122,70	124,28	125,86	127,43	128,99	130,55	132,10	133,65	135,20	136,73
	t, ^0C	400	410	420	430	440	450	460	470	480	490	500	510	520	530	540
	R, Om	89,96	91,64	93,33	95,00	95,86	98,34	100,01	101,66	103,31	104,96	106,60	108,23	109,86	111,48	130,10
	t, ^0C	250	260	270	280	290	300	310	320	330	340	350	360	370	380	390
	R, Om	63,99	65,76	67,52	69,28	71,03	72,78	74,52	76,26	77,99	79,71	81,43	83,15	84,86	86,56	88,26
	t, ^0C	100	110	120	130	140	150	160	170	180	190	200	210	220	230	240
	R, Om	36,80	38,65	40,50	42,34	44,17	46,00	47,82	49,64	51,45	53,26	55,06	56,86	58,65	60,43	62,21
	t, ^0C	-50	-40	-30	-20	-10	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90
	R, Om	7,95	9,96	11,95	13,93	15,90	17,85	19,79	21,72	23,63	25,54	27,44	29,33	31,21	33,08	34,94
	t, ^0C	-200	-190	-180	-170	-160	-150	-140	-130	-120	-110	-100	-90	-80	-70	-60

6- jadval 23 – darajali, platinadan tayyorlangan qarshilik termometrlarining darajalash jadvali
	R, Om	86,87	89,13	91,38	93,64	-	7- jadval 24– darajali, platinadan tayyorlangan qarshilik termometrlarining darajalash jadvali	R, Om	163,90	168,16	172,42	176,68	-
	t, ^0C	150	160	170	180	-		t, ^0C	150	160	170	180	-
	R, Om	75,58	77,84	80,09	82,35	84,61		R, Om	142,60	146,86	151,12	155,38	159,64
	t, ^0C	100	110	120	130	140		t, ^0C	100	110	120	130	140
	R, Om	64,29	66,55	68,81	71,06	73,32		R, Om	121,30	125,56	129,82	134,08	138,34
	t, ^0C	50	60	70	80	90		t, ^0C	50	60	70	80	90
	R, Om	53,00	55,26	57,52	59,77	62,03		R, Om	100,00	104,26	108,52	112,78	117,04
	t, ^0C	0	10	20	30	40		t, ^0C	0	10	20	30	40
	R, Om	41,71	43,97	46,23	48,48	50,74		R, Om	78,70	82,96	87,22	91,48	95,74
	t, ^0C	-50	-40	-30	-20	-10		t, ^0C	-50	-40	-30	-20	-10

Platina va misdan tayyorlangan qarshilik termometrlarini darajalash 4, 5, 6, 7- jadvallarda keltirilgan.

R₀ = 100 Om - 21 darajali termometrlar uchun;

R₀ = 10 Om - 20 darajali termometrlar uchun.

(0⁰ C dagi qarshiligi 10 Om bo'lgan termometrlar uchun barcha qiymatlarni 10 ga bo'lish tavsiya etiladi).

Termometrlarning darajalash jadvallarida keltirilgan turli temperaturalardagi elektr qarshiliklar quyidagi formulalar bo'yicha aniqlanadi:

1. platinadan tayyorlangan qarshilik termometrlari uchun:

   
   

_,

agar – 200 °C ≤ t ≤ 0 ⁰C bo'lsa; (2.24)

_, agar 0⁰C ≤ t ≤ + 650 °C bo'lsa; (3.15)

b) misdan tayyorlangan qarshilik termometrlari uchun:

_, agar -50°C ≤ t ≤ + 180°C bo'lsa; (3.16)

bu yerda: R₀ - termometrning 0°C temperaturadagi qarshiligi,