Bir millətik, iki dövlət Eyni arzu, eyni niyyət
Yüklə 6,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 379
Güruhi-münkirə bari-Xudayım. *** Bu tahuni-cahanda Kənziya hərkəs öyünməkdə, Bu növbət böylə geçsün dir kam nadanı söylətsən. ***
Ey nihali-İrəm-baği-dərunəm çələbi, Vey firaqi-vərəm-daği-dərunəm çələbi. *** Okumaq vüslət kitabın gəlməz o mehparədən, Seyr edər neyli-sirişkim nola ağdan, qarədən 1 . Rübai Fikri-səri-zülfünlə pərişan olamam, Hər atəşi-rüxsar ilə suzan olamam. Olsam da əgər qəriqi-bəhri-əkdar, Minnətkeşi-dəsti-pəsti-nadan olamam. Vələhu
Daima zülfün xəyali dideyi-xun-abda, Guyiya bir sünbili-tərdir miyani-abda (13, 254). Misli. Salim təzkirəsində Mislinin İstanbulda doğulduğunu, əsl adının Əli olduğunu, Qahirə qazısı və “Münşəat”, “Divan” müəllifi olan İshaqzadə Zühuri Mehmed Saleh Əfəndinin nəvəsi olduğunu yazır: “Nâm-ı nâmîleri ‘Alî’dir. Ol tâze nihâl-i bûstân-ı necâbet ve nev-gonca-i gülistân-ı ma‘rifetin zuhûru hadîka-i ehl-i kemâl olan mahmiyye-i Kostantıniyye-i bî-misl (ü) bî-hemâlinden olup merhûm-ı cennet-mekân Sultân Mehemmed Han-ı Râbi’ ‘asr-ı şerîflerinde Mısr-ı Kâhire kâzîsı iken ‘azm-i hıtta-i cinân eden sâhib-i Münşe’ât ü Dîvân mâlik-i memâlik-i fazl u ‘irfân ‘asrının yegâne vü ferîdi İshak-zâde Zuhûrî Mehmed Sâlih Efendi merhûmun hafîdi olup” (14, 612). Təzkirəçinin bu cümlədə Mislinin babasını “fazl u ‘irfân ‘asrının yegâne vü ferîdi İshak-zâde Zuhûrî” şəklində təqdim etməsi də diqqətəlayiqdir. Salim Əfəndi təzkirəsində Mislinin istedadının irsi olması fikirini vurğulayır, onun yaradıcılığını, xüsusilə də xətt sənətindəki qabiliyyətini tərifləyir: “Şi‘r ü makâl kendüye bi’l-irs intikâl eylediginden mâ-’adâ tab‘-ı Mânî-pesendi her ma‘rifeti kâ’il oldugundan ‘âlem-i tufûliyyetinde vâdî-i tezhîb ü tasvîre mâ’il ve ma‘rifet-i mezkûreyi hüsn-i hatt-ı kitâbet ile bir yere cem’ etmek şerefine nâ’il oldugundan hurde hattı be-gâyet latîf ü nefîs serî’ü’l-kalem Nergisî-rakam bir kâtib-i nazîf-i ta’lîk-nüvîsdir” (14, 612). Mislinin təliq xəttində usta olduğunu qeyd edən Salim Əfəndi, şairin 1131/1718-ci ildə Yenişəhərli Abdullah Əfəndidən mülazim olmasınını da əlavə etmişdir: “Ol mahdûm-ı mükerrem ‘âlem-i sabâvetinde şeyhü’l-islâm-ı ‘asr müfti’l-enâm-ı dehr fazîletli Yenişehirli ‘Abdu’llâh Efendi hazretlerinden bin yüz otuz bir târîhinde bir mülâzemetle mükerrem ü kâmkâr ve tarîk-ı sa’âdet-refîk-i tedrîse sülûke dîde-güşâ-yı terakkub u intizâr iken nâ-müsâ’ade-i rûzgâr ile tarîk-ı kazâ ile hissedâr ve esnâ-yı tahrîr-i tezkiremizde Çelebi rütbesinde Brovnik kazâsı tevkıyyetiyle evkât-güzâr idi” (14, 613). Salim Əfəndi təzkirəsində Mislinin şeirlərindən nümunə verərkən bildirir: “Bu güftâr-ı muntazam-târ ol nessâc-ı kârgâh-ı hüsn-i belâgat ve tûtî-i Yûsufistân-ı mısr-ı fesâhatin şikâyet-i çarh-i sitemkârı mütezammın şeyhü’l-islâm hazretlerine zarûretini ‘arz-ı hâl-gûne îmâ vü işâret etdigi kasîdesindendir ki târ u pûd kadar mahareti ma’lûm u meşhûr olmak içün keşîde-i destgâh-ı i‘tibâr ve bu mecelle-i celîleye ketb ü tahrîri ihtiyâr kılındı” (14, 613).
1 Ramiz, s. 254. Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 380
Beyt Hıtta-i mısr-ı kitâbetde (kulun) Yûsuf idim Efser-i himmetime gıbta ederlerdi ‘ibâd Etmeyip pîrehenim sırrıma belki mahrem Sâkin-i künc-i kanâ’at iken ehl ü evlâd Çıkarıp ipligimi çarh-i denî bâzâra Etdi bir pûla beni pîre-zen-i dehr mezâd (14, 613).
‘Âlem ol ‘Azrâ-’izârın sâkiyâ mestânesi Zühre bezminde o şem’-i tâhirin pervânesi Hûblar mihr ü vefâ dersin ferâmûş etdiler Ol şeh-i bî-dâd-ı hüsnün söylenir efsânesi Nat’-ı ‘âlemde nice şâh u gedâyı mât edip Verdi meydân esb-i nâza cünbiş-i ferzânesi Dahı kundakda yatır bir nâmlı âfetdir o şûh Beslemiş mehd-i hilâl içre felekde anesi Dâne döksem halka-i teshîre gelmez bir perî Kâf-ı istignâda ol ‘ankâ-cenâbın lânesi Hâneme etmez tenezzül eylesem teklîf-i mey Olsa Mislî bezmimin hurşîd-i zer peymânesi (14, 613). Salim təzkirədə Mislinin şeirindən örnək verdikdən sonra “Zeyl” başlığı altında Mislinin gündəlik maddi qayğılardan uzaq olacağı təqdirdə onun poeziyasının da xəttatlığı kimi daha yüksək səviyyəyə çata biləcəyinə işarə etmişdir: “Ol bülbül-i gülşen-sarây-ı dânişverân ve tûtî-i şîrîn-edâ-yı bezm-i ‘irfânın eger âyîne-i tab‘-ı pür-nûru mübtelâ-yı ‘illet-i gubâr-ı bî-şu’ûrî olmayıp dâ’imâ güşâde ve kayd-ı fikr-i ma’âşdan âzâde olaydı tenvîrü’l-ebsâr-ı ‘arâyis-i kemâl olan eş‘ârı sâde-rû olmayıp ziyâde melîh ve meşkûtü’l-envâr-ı zamîrinde cilveger olan suver-i mezâmini ser-levha-i tezhîb-i cebîn-i bihîni gibi bî-misl-i sabîh olurdu” (14, 613). Mislinin yaradıcılığından günümüzə qədər sadəcə təzkirələrdəki poetik nümunələr gəlib çıxmışdır. Nəticə Məruzəmizdə Qarabağdan Osmanlıya nə zaman köçdükləri dəqiq məlum olmayan, əsas ədəbi-mədəni fəaliyyətləri XVII-XVIII əsrə təsadüf edən qarabağlı İshaqzadələr haqqında Osmanlı mənbələrində dağınıq olan məlumatları sistemləşdirməyə, onların yaradıcılığını araşdırmağa və tədqiqatçısını gözləyən əsərləri haqqında məlumat verməyə çalışmışıq. İshaqzadələrdən yalnız Zühurinin ədəbi irsi əlyazmalar şəklində zamanımıza qədər gəlib çatmışdır. Bu ailənin digər nümayəndələrinin əsərlərindən nümunələrlə təzkirələr vasitəsilə tanış oluruq. Şeir məcmuələrinin araşdırılması bu nümunələrin sayını artıra bilər. Ədəbiyyat 1.
2.
Çıpan M. Fasih Ahmed Dede: Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Divan`ının Tenkidli Metni. Selçuk Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora tezi, 1991. 3.
Dədəyev B. Yeni çağ devri Osmanlı Deletinde yaşamış Karabağlı alimler //Journal of Qafqaz University, 2014, Vol. 3, N 1. s. 3-14. 4.
Yüklə 6,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|