Bir millətik, iki dövlət Eyni arzu, eyni niyyət
Yüklə 6,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 386
İbrahim Tali Beyin konuşmasından sonra Ermenistan, Kars ve Batum vilâyetleri ile Delican delegelerinin beyanatları okunmuş, Taşnak Ermenilerinin gerçekleştirdikleri zulümler anlatılmıştır. Akabinde tarım konuları ile ilgili tezler ve Ermenistan’ın durumuna dair bir beyanat daha okunmuştur. Nihayet Zinovyev’in açılış konuşmasındaki ifadelerine benzer bir kapanış nutku ile çalışmalar sonlandırılmıştır. Komünist liderlerinin dokuz gün süren Şark Milletleri Kurultay’ında sağlamak istedikleri yararlar şu şekilde özetlenebilir. 1
2. Üçüncü Enternasyonalin, İkinci Enternasyonale karşı köylü ve amale hukukunu tanıdığını dünyaya duyurmak, 3. Doğu uluslarının kendileriyle birlikte hareket ettiğini Avrupalılara göstermek, 4. Doğu uluslarını ihtilâle, ayaklanmaya çağırmak veya mecbur etmek, 5. Enver Paşa ve arkadaşlarının kendileriyle birlikte Doğu ulusları arasında emniyet ve nüfuz sağlamak, 6.İnkılapçı Türkiye’nin kendilerine dost ve siyasetlerine açık olduğunu İslâm âlemine göstermek suretiyle Türkiye’nin İslâm âlemi üzerindeki nüfuzundan faydalanarak Avrupalıların aleyhine ihtilâller çıkartılmasını teşvik etmek, mazlum ve mağdurlara yardım adı altında İslâm ülkelerine girerek nüfuz etmek. Bakü Kurultayı aynı zamanda, Üçüncü Enternasyonalin, Doğu ulusları ile birlikte Avrupalılara karşı gerçekleştirmek istedikleri tehditkâr bir gösteri niteliğinde olduğu söylenebilir. 2. Kurultay’ın Türkiye’ye Yönelik Aldığı Kararlar Şark Milletleri Kurultayı Türkiye'nin inkılâp hareketine dair Enver Paşanın beyanatını dinledikten sonra bazı kararlar almıştır. Bu kararlar şunlardır: 2
1.Kurultay başta İngiliz ve Fransız emperyalistleri olmak üzere, Doğu halklarını sömüren ve boyunduruk altına alınan dünyanın bütün emekçi toplumlarını köle seviyesine indiren emperyalizme karşı mücadeleye girişen Türk mücahitlerine sempati duyar. Komintern Kongresinde olduğu gibi, Şark Milletleri Kurultayında Doğunun ezilmiş uluslarını yabancı emperyalistlerinin baskı ve zulümlerinden kurtulmak isteyen bütün ulusal devrimci hareketlerin yanındadır. 2. Buna rağmen Kurultay, Türkiye’deki bütün ulusal devrimci hareketlerin sadece yabancı istismarcıları karşısına aldığını ve muvaffakiyetinin Türk köylü ve işçilerini kölelik ve sömürülerin her türünden kurtaracağı manasına gelmediğini ifade eder. Bu hareketin başarısı tarım ve vergi problemleri gibi Türk emekçileri için büyük önemi olan bütün sorunları halletmeyecek, Doğunun kurtuluşu önünde engel teşkil eden ulusal çatışmaları gidermeyecektir. 3. Kurultay, daha önceleri Türkiye’nin emekçi gruplarını zengin ve yüksek rütbeli subaylar grubu menfaatine yok etmeye çalışan ve Türkiye’nin köylü ve işçilerini emperyalist gruplardan birinin çıkarları için ortadan kaldırmaya çaba sarf eden liderlere karşı bilhassa önlem alınmasını gerekli görür. Kurultay bu liderlere, emekçi toplumlara hizmete ve geçmişte atılan yanlış adımları düzeltmeye, bu konudaki çalışmalarını eylemleriyle göstermelerini ileri sürer. Kurultay Türkiye tüm Doğu’nun emekçi toplumlarını Türkiye ulusal devrimci hareketini desteklemeye davet ederek, yabancı emperyalistlerin kurtuluş davasına karışmalarını ve yerli zengin bürokrat ile generaller üzerindeki tesirlerini kullanmalarına mani olmak için Türkiye köylü ve işçilerinin bağımsız teşkilatlarla bir araya gelmelerini talep eder. Türkiye’nin emekçi halkı bütün istismarcılardan kurtuluşu ancak bu yolla gerçekleştirebilir. Ayrıca ülkenin doğal kaynaklarını teşkil eden bütün zenginlikleri emekçilerin faydasına bu şartlar altında sunulabilir. Emekçiler ancak bu yolla eğitim vasıtalarını küçük ve imtiyazlı bir azınlığın elinden alıp bütün halka dağıtacak ortama gelebilir. Her türlü zenginin alt edilmesi, Türk emekçilerinin menfaatlerinin yönetici grup tarafından şu ya da bu emperyalist
1 Aptülahat Akşin, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasi Türk Tarih Kurumu Yayınları Ankara 1991, 53-54; Cebesoy, a.g.e., s. 28. 2 Baskın Oran (Editör), Türk Dış Politikası 1919-1980, Cilt: 1, 10. Basım, İletişim Yayınları, İstanbul 2004, s. 159. Ataöv, a.g.m., s. 51; Yerasimos, a.g.e., s. 171 Goloğlu, a.g.e., s. 285; Gürün, a.g.e., s. 60.
Azərbaycan – Türkiyə münasibətləri II beynəlxalq elmi konfransının materialları 387
grup yararına peşkeş çekilmesine mani olur. Bu şartlar altında dıştan ve içten meydana gelen baskılarla, gerçek manada bağımsız bir Türkiye’nin teşkil edilmesi ortaya konabilir. Sonuç
Birinci Dünya Savaşının 1918 yılında tamamlanması ile İngiltere, Fransa ve İtalya’nın içerisinde bulunan İtilaf devletleri savaştan galip çıkmış, yenik devletlerin topraklarını işgal ederek halkı üzerinde baskı kurmaya başlamıştır. Yaşanan bu işgal hareketine Türkiye gibi ülkeler tepkisiz kalmamış, işgalin ardından baskılara boyun eğmeyerek bağımsızlık mücadelesine girmiştir. Milli Mücadele hareketinin başladığı bu dönemde 1-8 Eylül 1920 tarihleri arasında Bakü’de Şark Milletleri Kurultayı toplanmıştır. Doğu’nun sömürge ya da yarı sömürge durumundaki uluslarını, işgalci ülkelere karşı milli kurtuluş hareketlerine sevk eden bu Kurultay’la Komintern’in hedeflerine ve batılı kapitalistlere karşı dünya devriminin gerçekleştirilmesi yolunda önemli mesajlar verilmiştir. Ayrıca Rus Bolşeviklerinin yanında yer alınarak Sovyet-Rusya’nın önemli bir desteğe kavuşması sağlanmıştır. Bunun yanı sıra kurultaya katılan Türk delegelerinin yaptığı konuşmalar ve Doğu uluslarıyla gerçekleştirdikleri diyaloglar sayesinde milli kurtuluş hareketinin Dünyaya tanıtılması ve Türk milletinin haklılığının ortaya konulması temin edilmiştir. Sonuç itibariyle Kurultaya katılan delegeler aldıkları kararlarla Mustafa Kemal ve silah arkadaşlarının başlattığı Milli Mücadele hareketinin yanında yer alarak, onun desteklenmesini sağlamışlardır. Bu aynı zamanda işgal ya da baskılarla ezilen Müslüman ya da Müslüman olmayan toplumlarının kurtarılması ve milli mücadelenin başka toplumlara örnek teşkil etmesi bakımından da önemli bir gelişme olmuştur. Kaynaklar AKŞİN, Aptülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasi Türk Tarih Kurumu Yayınları Ankara 199. ATAÖV, Türkkaya, “1-7 Eylül 1920 Doğu Halkları Birinci Kongresinde (Bakü)Enver Paşanın Konuşma Metni ve Bununla İlgili Kongre Kararı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 29, Sayı: 1, Yıl: 1974, s. 43-51. AVCIOĞLU; Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi 1838-1995, Cilt: 2,Tekin Yayınevi, İstanbul 1995. AYDEMİR, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa 1914-1922, Cilt: 3, Remzi Kitabevi, İstanbul 1972. AYDEMİR, Şevket Süreyya, Suyu Arayan Adam, Remzi Kitabevi, İstanbul 2008. CEBESOY, Ali Fuat, Moskova Hatıraları, Yayına Hazırlayan Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul 2002. Enver Paşa’nın Son Günleri, Yaver Suphi Bey, Yayına Hazırlayan: Mehmet Kuzu, Çatı Yayınları 2. Basım, İstanbul 2010. GOLOĞLU, Mahmut, Üçüncü Meşrutiyet, Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010. GÜRÜN, Kamuran, Türk Sovyet İlişkileri (1920-1953) , Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991. KARABEKİR, Kazım, İstiklal Harbimiz, Cilt: 4, Emre Yayınları, İstanbul 1995. ORAN, Baskın (Editör), Türk Dış Politikası 1919-1980, Cilt: 1, 10. Basım, İletişim Yayınları, İstanbul 2004. TEVETOĞLU, Fethi Tevetoğlu, Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler (1910-1960), Ankara 1967. TUNÇAY, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar (1908-1925), Bilgi Yayınevi, Ankara 1967. YERASİMOS, Stefanos, Kurtuluş Savaşında Türk Sovyet İlişkileri 1917-1923, Boyut Yayınları, 2. Basım, İstanbul 2000.
Yüklə 6,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|