Biz öz məqsədlərinə nail olmaq üçün heç bir vasitədən çəkinməyən
Yüklə 2,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
99 FƏSİL I. AZƏRBAYCANLI SAKİNLƏRİN ŞAHİD İFADƏLƏRİ veribmiş ki, müsəlmanlar qılıncdan keçirilən gün bu kəlləni qurban edə- cəkdir. İndi həmin gün artıq gəlmişdir. Mart qırğınlarından sonra bir çox erməni evlərində ballar təşkil edilirdi. Oxundu. Poruçik Əli Əsədullayev (imza). Komissiya üzvü: Prokuror köməkçisi А.Kluge (imza). Komissiya üzvü: Məmməd Xan Təkinski (imza). Komissiyanın sədri: Ələkbər bəy Xasməmmədov (imza). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 44-47. Sənəd № 4 Dindirmə protokolu 1918-ci il. 24 oktyabr. Bakı şəhəri. Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası aşağıda adı çəkilən şəxsi zərərçəkmiş qismində dindirmiş və o Cinayət Prosessual Məcəlləsi- nin 307 və 443-cü maddələrinin məzmunu ilə əvvəlcədən tanış olaraq göstərmiş- dir: Məmməd Əliyev, 29 yaşım var, Bakı şəhəri, Serkovnaya küçəsi, ev № 189 ünvanda yaşayıram. Bu il mart ayının ortalarında mən bizim komandirimiz Əli Əsə- dullayevlə və Milli Tatar polkunun 43 digər süvariləri ilə birlikdə bizim polkun zabiti Məmməd Tağıyevin cəsədini Lənkərandan Bakıya gətir- dik. Martın 17-də axşam Lənkərana geri qayıtmaq üçün hamımız Ru- siya-Qafqaz cəmiyyətinin gəmisinə gəldik. İkinci fitdən sonra bizə bil- dirdilər ki, İcraiyyə Komitəsi gəminin dənizə buraxılmamağı haqqında sərəncam verib. Onda Əsədullayev və mən bir neçə nəfər digər süva- rilərlə birlikdə gəmidən endik və Petrovskaya meydanına yollandıq. Limandan 30-40 addım aralanmağa macal tapmamışdıq ki, meydana çıxan bütün küçələrdən, evlərin damlarından bizim qrupu tüfəng və pulemyotlardan atəşə tutdular. Güllə atan Erməni polkunun əsgərləri və digər əsgərlər idi. Bu atışma zamanı mən hər iki ayağımdan yara- landım. Məni əvvəlcə gəmiyə keçirdilər və sarğı qoydular, ertəsi gün isə Qlaz və Kaqanın 44 xəstəxanasına apardılar və burada həkim Fin- kelşteyn 45 mənim sağ ayağımı kəsdi. Xəstəxanada yatdığım müddətdə BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ 100
oraya üç erməni gəldi və mənimlə bir palatada yatan iki müsəlmanı özləri ilə apardılar. Qabaqcadan onlardan birindən 1000 rubl aldılar. Tibb bacısı və həkim- lərin xahişi ilə ayağım olmadığı üçün mənə toxunmadılar. Həmin vaxtda mənim mənzilimi qarət etmişdilər, amma arvadıma və anama toxunma- mışdılar, çünki arvadım karaim idi, anamı isə dağ yəhudisi kimi təqdim etmişdilər. Pul və əşyalarla birgə məni yetmiş min rubl dəyərində qarət etmişlər. Artıq sonralar çəkməçi İsaak Baqdasarov mənə danışırdı ki, mən yaralandığım gecə bütün ermənilər, onun özü də, “Daşnaksütun” partiya- sının əvvəlcədən verdiyi əmrə əsasən şəhəri mühasirəyə almışdılar və si- lahlanaraq küçələrə çıxmışdılar. Sonradan mən arvadımla birlikdə gəmidə qalmış əşyalarımın geri qay- tarılmasına sərəncam verməsi xahişi ilə Fövqəladə Qafqaz Komissarı Şa- umyanın
46 qəbuluna getmişdik. O mənə dedi: “İndi siz bizə lazım deyil- siniz. Hara istəyirsiniz çıxın gedin. Sizin hamınızı qabaqcadan öldürmək lazım idi”. Oxundu. Məmməd Əliyev (imza). Komissiyanın sədri: Ələkbər bəy Xasməmmədov (imza). Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının üzvləri: А.Kluge, Məmməd Xan Təkinski (imzalar). AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 26-27.
Mir Əbdül Əziz Seyidov 47 , 21 yaşlı, Bakı şəhərində, Zavedenskaya küçəsi, 13 №-li evdə yaşayıram. Bu ilin mart ayında, ermənilərin müsəlmanlar üzərində zorakılıqlar törətdiyi zaman, mən Tatar süvari polkunda könüllü zabit kimi xidmət edirdim. Polkumuz Lənkəranda yerləşirdi, lakin mən Bakıda ezamiyyət- 101 FƏSİL I. AZƏRBAYCANLI SAKİNLƏRİN ŞAHİD İFADƏLƏRİ də idim. Bazar günü, martın 18-də, axşama yaxın atışma başladı, mən tüfəngimi götürdüm və Nikolayevskaya küçəsində, Müsəlman Xeyriyyə Cəmiyyəti “İsmailiyyə”nin yanında olan səngərlərə getdim. Erməni əs- gərləri qaçaraq yer dəyişməklə bizə hücum edirdilər. Səngərlərdə mən 2 gün oturdum, üçüncü gün Sadovaya və Nikolayevskaya küçələrinin kəsişdiyi yerdə qazılmış başqa bir səngərə keçdim. Bu səngər Naberej- naya küçəsindən atəşə tutulurdu; kimin atdığını mən görmürdüm. Son- ra mən Zavedenskaya və Kladbişenskaya küçələrinin tinindəki səngərə keçdim; burada Tarayevin evinin damından məni pulemyot atəşinə tu- turdular. Nikolayevskaya küçəsində bizə hücum edənlər arasında mən tələbə Papovyanı gördüm. Barışıq elan olunandan sonra mən öldürül- müş qohumlarımı axtararaq şəhəri gəzirdim. Bu zaman mən çoxlu say- da eybəcər hala salınmış müsəlman meyitlərinə rast gəlirdim. Görünür- dü ki, müsəlmanları vəhşicəsinə incitmiş, işgəncələr vermiş və hər cür təhqir etmişlər. Məsələn, mən “Fantaziya” 48 hamamında qaynar suya atılmış müsəlman meyitləri görmüşdüm, onların sümükləri və əzələləri yanmış, yumşaq hissələri isə tökülmüşdü. Qarnı yırtılmış uçaq cəsədlə- ri, qucağında qarnı yarılmış körpə uşaq olan qadın meyiti görmüşdüm. Əlləri və ayaqları kəsilmiş meyitlərə rast gəlirdim. Bir meyitin sifəti göm-göy idi və başı olduqca şişmişdi; məndə belə fikir yarandı, mərhu- mu diri-diri ayaqlarından asıblar. Üç meyiti boğazlarında kəndirlə gör- düm. Cəsədlərin çoxu çılpaq idi. Martın 27-də mən Bakıdan getdim. Mən burada olmayanda Axundo- vun qarajından matroslar mənim 2 motosikletimi və onların tam təkər və şin dəstini aparıblar (müsadirə ediblər). Onların ümumi dəyəri o vaxt 4000 rubl, indiki qiymətlərlə isə 24.000 rubl təşkil edir. Oxundu. Seyidov. (imza). Komissiya üzvü: A.Kluge (imza) AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 24. Yüklə 2,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|