Bolalar psixologiyasi fanining metodlari

А 

Б 

А 

Б 

В 

---

Guruh, jamoadagi o’zaro munosabatlar grafik ravishda zanjir, uchburchak yoki 

yulduzcha  shaklida ifodalanishi mumkin. 

 

 

 

 

                                                         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bunday ifodalash a’zosi unchalik ko’p bo’lmagan guruhlarda bo’lishi mumkin. 

Agar  guruh  ko’p  sonli  bo’lsa,  aylana  shaklidagi  sxemadan  foydalanish  lozim. 

Buning  uchun  4  ta  aylana  chiziladi.  Birinchi  yoki  markaziy  aylanaga  eng  ko’p 

tanlangan  guruh  a’zosining  shartli  belgisi  qo’yiladi.  Markazdan  keyingi,  ya’ni 

ikkinchi  aylanaga  3  marta  tanlangan  o’quvchilarning  nomeri  yoziladi,  uchinchi 

aylana  ichiga  1  –  2  ta  tanlash  olgan  o’quvchi,  to’rtinchi  aylanaga  tanlanmagan 

o’quvchilarning shartli belgisi hamda aylanadan tashqariga rad etilgan o’quvchilar 

nomeri yoziladi. 

Bunda aylana 2 qismga ajratiladi va chap tomonga qizlar, o’ng tomonga o’g’il 

bolalarning  shartli  belgilari  joylashtirib  chiqiladi.  Qizlar  doira,  o’g’il  bolalar  esa 

uchburchak bilan ifodalanadi. Doira va uchburchaklar kim kimni tanlashiga qarab, 

strelkali chiziqlar bilan birlashtiriladi. Bu sxema sotsiogramma deb ataladi. 

  Agar guruhda 20 dan ortiq a’zo bo’lsa, bunday sxema tuzish qiyinroq bo’ladi. 

SHuning  uchun  bunday  hollarda  matritsadan  foydalanish  maqsadga  muvofiq 

bo’ladi. 

Matritsa  quyidagicha  tuziladi.  To’rtburchak    yoki  kvadrat  chizilib,  guruh 

a’zolarining soniga qarab katakchalarga bo’linadi. CHap tarafdan yuqoridan pastga 

va yuqoridan o’ng tarafga guruh a’zolarining shartli belgilari qo’yib chiqiladi. Guruh 

a’zolarining  shartli  belgilari  o’quvchilar  familiyasi  yoki  familiya  bosh  harfi, 

tekshiruvchilarning  tartib  nomerlari  ham  bo’lishi  mumkin.  Gorizontal  chiziq 

bo’yicha qatorlarga tanlanayotgan o’quvchi, vertikaliga esa katakcha ichiga kimni 

tanlayotgani haqidagi ma’lumotlar yoziladi. Ijobiy tanlash “+” belgisi bilan, o’zaro 

bir-birini tanlash esa  “+” belgisi bilan ifodalanadi. 

Ma’lumki,  kichik  guruh  yoki  jamoalarda  birlamchi  guruhlar  mavjud  bo’lishi 

mumkin.  Bu  birlamchi  guruhlar  esa  boshqa  matritsada  belgilanadi.  Buning  uchun 

yuqorida  ko’rsatilganidek,  to’rtburchak  yoki  kvadrat  chizilib,  matritsaning  chap 

burchagidan  pastdagi  o’ng  burchagiga  qaratib  diagonal  chizig’i  o’tkaziladi.  Bu