Buxoro viloyati Maktabgacha ta’lim boshqarmasi G’ijduvon tumani Maktabgacha ta’lim bo’limi

Maʼnaviy munosabatda O’yin bolalarning xayratlanish Qobiliyatini rivojlantiradi xamda kurmat va qadriyatlar tizimlarining tarkib topishiga yordam beradi. Bolalar rivojlanishiga ijobiy taʼsiri tufayli biz O’yin nima ekanligi va nima unday emasligini ans tushunishimiz kerak. Eng kichigidan boshlab har bir yosh gurujidagi taʼlimiy-tarbiyaviy ishlar turli O’yinlarda amalga oshiriladi: syujetli-rolli, kurilish, xarakatli, didaktik, musikiy-didaktik va boщ. Turli mualliflar kar xil turdagi O’yinlarni turlicha taʼriflaydilar. O’yin jismoniy O’yin, xayoliy (imitatsion) O’yin, kurilish (manipulyativ) O’yini va ijodiy o’yinni o’z ichiga olishi mumkin.
Jismoniy O’yin ko’pgina faoliyat turlarini kamrab oladi. Kichik bolalar uchun bu ularning tanalari yoki predmetlarining harakatidir. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun u yopik va ochik kavodagi turli xil tadbirlarni kamrab oladi. Tarbiyachilar uncha murakkab va uncha oson kam bo’lmagan imkoniyatlarni yaratib, jismoniy o’yinni targib qiladilar. Bolalarni yaqindan ko’zatib, biz navbatdagi rivojlanish zonasi-dagi qadamni bosishligini kutamiz va buning uchun xavfsiz va ishonchli mo’qitni taʼminlash uchun zarur choralarni ko’ramiz.
Predmetli-manipulyativ O’yin aniq maqsadga ega emas, syujetli-rolli O’yinlardan farqli Ularok, biror narsani ko’paytirish, unga taqlid qilishga o’rinish emas. Bola uchun harakatlarning o’zi, yaʼni buyumlar orqali manipulyatsiya axamiyatlidir. Predmet bilan tanishib, bola uning sifatlari, belgilari va xususiyatlarini ajratib ko’rsatadi, shu sababli idrok qilish qobiliyati rivojlanadi. U predmetlar, harakatlar va ularning nomlarini eslab koladi, yaʼni unda xotira va nutq rivojlanadi. Predmetli-manipulyativ O’yin fikrlash rivojlanishini va qo’llarning mayda motorikasi shakllanishini taʼminlaydi. Predmet bilan landay ishlashni tushunishga o’rinib, bola O’ylaydi va deyarli u bilan birga harakat qiladi. Kichik mushaklarning, qo’l harakatlarining rivojlanishi, o’z navbatida, nutq va aklning rivojlanishiga taʼsir ko’rsatadi. Manipulyatsiya va predmetlar bilan tajriba O’tkazish turli lissiy O’zgarishlar bilan birga kechadi. Demak, dunyoni predmetli anglash bilan birga uni xissiy qabul qililish sodir bo’ladi (nomaʼlumlik oldida kayrat va qo’rquv, natijadan quvonch va muvaffaqiyatsizlikdan ranjish). Shunday qilib, predmetli-manipulyativ O’yinda bolaning aqliy va jismoniy rivojlanishi ko’zatiladi.
Ijodiy O’yin bolalarning o’z fikrlarini bayon etishga imkon beruvchi, mustaqil yoki guruhlarda bo’lib utishi mumkin bo’lgan keng kulamli tadbirlarni kamrab oladi. ijodiy O’yin bolalarning xam jismoniy, xam ilmiy-tadkikot malakalarini rivojlantirish imkonini beradi. Ijodiy O’yinlarga bolaning ixtirosi, tashabbuskorligi, mustaqilligini ko’rsatadigan O’yinlar kiradi. O’yinlarda bolalarning ijodiy ko’rinishlari xilma-xil: O’yin syujeti va mazmunini kashf etishdan, adabiy asarda belgilagan rollarda qayta gavdalanish goyasini amalga oshirish yUllarini topishdan iborat. Bolalar ijodiyotining xususiyati, O’yinlarda «Ullaniqadigan O’yin materialiga qarab O’yinlar qo’yidagilarga bo’linadi:
• rejissyorlik-- asosan yakka tartibdagi O’yinlar bo’lib, unda bola tasavvur qilinayotgan kolatni umuman boshqaradi, barcha ishtirokchilar uchun bir vaqtning o’zida harakat qiladi;
• syujetli-rolli-- muayyan harakatlar, xodisalar, atrofdagilarning xayot va faoliyatidagi o’zaro munosabatlarini bola tomonidan ifodalanishini namoyon qiladigan O’yinlar. Syujetli-rolli O’yin o’z ichiga taqlidiy (imitatsion), xayoliy va ko’pincha rolli deb ataladigan ramziy (simvolik) O’yinlarni oladi. Rollarni bajarishda boshqalarni o’z ichiga olganda ijtimoiy tasavvurli O’yinga aylanadi. Syujetli-rolli O’yin baʼzan ijtimoiy-xayoliy O’yin deb xam ataladi. Xayoliy O’yin o’z-o’zini namoyon etishni rivojlantiradi, shuningdek, bolalarga o’z tajribalarini O’rganish va narsalarga boshqalar nuqtai nazaridan qarash imkoniyatin beradi;