86
etdirərək oturub qulaq asdıqları parterə çəpəki nəzər yetirirdi;
«Le Rouet d’Omphale»
1
dən dörd
taktın ardınca
«Les Filles de Cadix»
2
in
dörd taktı gəldi, sonra isə sol əl
«Mon coeur s’ouvre a ta
voix»
3
in
leytmotivini çaldı, sağ əl də mövzuya “Lakme”dən zınqırovla cavab verdi, daha sonra
isə hər iki əl
«Danse Macabre»
4
və «Kopellin» çaldı. Əgər proqrama inansaq,
“Hymne a Victor
Hugo»
5
,
«Jean de Nivelle»
6
və
«Sur les bords du Nill»
7
dən
götürülmüş digər mövzular daha
məşhur əsərlərlə bədii şəkildə sintez edildiyindən bu sinkretik həftəbecər, guya, daha asan
anlaşılırdı, ona görə də mülayim cənab yavaş-yavaş qımışmağa başlamışdı, ancaq tərbiyəli
şəxslərə xas şəkildə əlcəklərini ağzına tutaraq bunu gizlətməyə çalışırdı. Oliveyra onun buna tam
haqqı olmasıyla razılaşdı – ondan susmasını tələb etmək olmazdı, çox güman ki, Bert Trepa da
bundan şübhələnmişdi, çünki tez-tez saxta notları götürür və guya, qolları yorulduğundan
yumurta üstündə yatmış toyuq kimi dirsəklərini yuxarı qaldıraraq onları çırpırdı.
«
Mon Coeur
s’ouyre a ta voix”», yenə
«Ou va la jeune hindoue?”»
8
,
sonra iki sinkretik akkord, yarımçıq
arpecio,
«
Les Filles de Cadix», hıçqırığa bənzəyən tra-lya-lya-lya, Pyer Bulez üslubunda (əcəb
sürprizdir!) bir neçə interval və mülayim cənab inildəyərək və əlcəklərini ağzına tutaraq zaldan
bayıra qaçdı. Elə bu vaxt Bert Trepa klaviaturanın üzərinə əyilib əllərini aşağı saldı və uzun bir
saniyə keçdi, bitməz və tükənməz bir saniyə, zalda təkbətək qalan hər ikisi üçün – həm Bert
Trepa, həm də Oliveyra üçün son dərəcə uzun bir saniyə.
– Əhsən, – alqışların yersiz olduğunu başa düşən Oliveyra dedi. – Afərin, madam.
Bert Trepa yerindən qalxmadan kətilin üzərində fırlandı və birinci oktavanın lya dilinə
dirsəkləndi. Onlar bir-birinə baxdılar. Oliveyra qalxıb səhnəyə yaxınlaşdı.
– Çox maraqlı idi, – o dedi. – İnanın, madam, mən sizin ifanızı böyük maraqla dinlədim.
A köpəkoğlu!
Bert Trepa boş zala baxdı. Göz qapaqlarının biri səyriyirdi. Deyəsən, nəsə soruşmaq
istəyirdi, nəyisə gözləyirdi. Oliveyra hiss etdi ki, nəsə deməlidir.
– Heç kəs bilməsə də, sizə yaxşı məlumdur ki, snobizm publikaya əsl artisti başa
düşməyə mane olur. Mən bilirəm ki, əslində, siz özünüzçün çalırdınız.
– Özüm üçün, – Bert Trepa qeyri-adi dərəcədə konserti açan cənabın səsinə oxşayan
tutuquşu səsiylə təkrar etdi.
– Başqa kiminçün ola bilər ki? – Oliveyra davam etdi və sanki
,
yuxudaymış kimi cəld
səhnəyə dırmaşdı. – Nitsşe demişkən, əsl sənətkar yalnız ulduzlarla danışar.
1
«Омфаланын эящряси» (фран.)
2
«Кадисли гыз» (фран.)
3
Цряйим сянин гаршында ачылды (фран.)
4
«Юлцм рягсляри» (фран.)
5
«Виктор Щцгонун щимни» (фран.)
6
«Жанна де Нивел» (фран.)
7
«Нил сащилляриндя» (фанр.)
8
Эянъ щиндли гыз щара эедир? (фанр.)
87
– Bağışlayın, siz kimsiniz? – Bert Trepa birdən onu gördü.
– Bilirsinizmi, mənə çox maraqlıdır… – O istənilən qədər naqqallıq edə bilərdi, bu
onunçün asan bir şey idi. Sadəcə, qadının yanında bir az da olmaq lazım idi, bunu izah edə
bilməzdi, ancaq hiss edirdi ki, lazımdır.
Bert Trepa hələ də fikri ala dağda qulaq asırdı. Sonra güc-bəlayla ayağa qalxdı, zala,
soffitlərə baxdı.
– Hə, – o dedi. – Gecdir, evə getmək lazımdır. – O, bu sözləri özünə dedi və elə dedi ki,
sanki, söhbət cəzadan, ya da bunabənzər bir şeydən gedirdi.
– Mənə sizinlə bircə dəqiqə də birlikdə olmağa icazə verərsiniz? – Oliveyra təzim edərək
dedi. – Əlbəttə, əgər sizi qarderobda, ya da qapıda gözləyən yoxdursa.
– Yəqin ki, heç kəs gözləmir. Valentin giriş nitqindən dərhal sonra getdi. Giriş nitqi sizin
xoşunuza gəldi?
– Maraqlıydı, – Oliveyra, həqiqətən, yuxuda olduğuna və yuxusunun davam etməsini
istədiyinə daha çox inanaraq dedi.
– Valentin bundan da yaxşı bacarır, – Bert Trepa dedi. – Ancaq, məncə, iyrənc hərəkət
etdi… hə, iyrənc… məni lazımsız əsgi kimi atıb getdi.
– O, siz və yaradıcılığınız haqqında elə fərəhlə danışırdı ki.
– Beş yüz franka o, iylənmiş balıq haqqında da fəxrlə danışa bilər. Beş yüz frank! – Bert
Trepa fikrə dalaraq təkrar etdi.
«Mən axmaq kimi görünürəm», – Oliveyra düşündü. Elə indicə sağollaşıb parterə düşsə,
pianoçu qadın yəqin ki, onun təklifini unudacaq. Ancaq qadın yenə ona baxdı və Oliveyra Bert
Trepanın ağladığını gördü.
– Valentin yaramazın biridir. Onlar hamısı… iki yüzdən çox adam vardı, siz də
gördünüz, iki yüzdən çox. Birinci dəfə üçün bu, qeyri-adi bir şeydir, elə deyil? Bütün biletlər də
ödənişliydi, elə fikirləşməyin ki, biz havayı biletlər göndərmişik. İki yüzdən çox adam vardı,
bircə siz qalmısınız, Valentin də gedib, mən…
– Bəzən boş zal əsl triumf sayılır, – nə qədər təəccüblü olsa da, Oliveyra belə dedi.
– Axı onlar niyə getdilər? Siz gördünüz, onlar gülürdülər? İki yüzdən çox adam vardı,
sizə deyirəm, onların arasında məşhur adamlar da vardı, mən buna əminəm, mən zalda madam
de Roşu, doktor Lakuranı, skripkaçı Montelyeni, bu yaxınlarda Qran-pri alan professoru
gördüm… Mənə elə gəlir ki, «Pavana» onların xoşuna gəlmədi, ona görə də getdilər, siz necə
düşünürsünüz? Axı onlar mənim «Sintez»imə qədər getmişdilər, elədir ki, var, mən özüm
gördüm.
– Əlbəttə, – Oliveyra dedi. – Qeyd etməliyəm ki, «Pavana»…