C a n e r t a s L a m a n Big Bang Və Tanrı
Yüklə 70,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II HISSƏ BIG BANG NƏZƏRIYYƏSINƏ QƏDƏRKI ELM TARIXI
- Köhnə sivilizasiyalardakı proseslər
- Aristotel və Ptolomeyin Dünya Mərkəzli Kainatı
- Islam aləmində elmin qızıl dövrü
16 zudur. Təktanrılı dinlərdə Tanrının ucalığı və qüdrəti ən əsas anlayışlardır. Buna görə də,Tanrının ucalığına və qüd- rətinə zidd olan bütün izahlar rədd edilir. Tanrının nöqsan- lı olduğunu iddia edən ittihamlar, düşüncələr inkar edilir. Yaradılmamış, öz-özünə var olma fikri ilə maddə, Tanrının gücündən və qüdrətindən müstəqil bir varlıq qazanmış olur. Bu səbəbdən, yaradılmamış maddə fikri təktanrılı dinlərin qətiyyətlə qarşı çıxdığı bir anlayışdır. Təktanrılı dinlərin ortaya qoyduğu çox önəmli 4 iddiaya diqqətinizi çəkmək istəyirəm. Çünki bu 4 nöqtə kitabın irəlidəki hissələrində daha ətraflı şəkildə görüləcəyi kimi,Big Bang-in ortaya qoyduğu iddialar baxımından çox əhəmiyyətlidir. Bəşər tarixində bu 4 iddianın hamısını birdən yalnız və yalnız təktanrılı dinlər ortaya qoyub və müdafiə edib. Bu 4 iddianın araşdırılması “Təktanrılı dinlər özlərindən fərqli sistemlərlə bu çox fundamental fikir ayrılıqlarında haqlıdırlar yoxsa haqsızdırlar?” sualına cavab verəcək. Bu 4 iddianın doğru olub-olmaması mövzusunda hakimliyi Big Bang edəcək, növbəti səhifələrdə qərarı o verəcəkdir. Təktanrılı dinlərin iddiası belədir: 1) Kainat yoxdan yaradılıb, dolayısıyla maddə əzəli de- yil, yəni başlanğıcı vardır. 2) Kainatın yaradılışı müəyyən mərhələlərin reallaşma- sı, mərhələli təkmilləşən bir proseslərdən keçilməklə ger- çəkləşmişdir. 3) Kainat məqsədli şəkildə yaradılmış və dizayn edil- mişdir. 4) Kainatın başlanğıcı olduğu kimi, sonu da vardır. Gün gələcək və kainat qiyamət prosesini yaşayacaqdır. 17 II HISSƏ BIG BANG NƏZƏRIYYƏSINƏ QƏDƏRKI ELM TARIXI Bu hissədə astronomiya tarixinə qısa şəkildə nəzər yeti- riləcəkdir. Məqsəd Big Bang nəzəriyyəsi ortaya qoyulana qədər ki elmi prosesin zehinlərdə canlanması, beləcə Big Bang nəzəriyyəsinin tarixi perspektivdə yerinə oturdula bilməsidir. Köhnə sivilizasiyalardakı proseslər Bu gün on yaşında bir uşağa belə adi görünən məlu- matlar qədim dövrün insanları üçün həll edilməsi mümkün olmayan “tapmacalar” idi. İnsanların “bilmək ehtiyacını” çox vaxt miflər və əfsanələr ödəyirdi. Bu gün bildiyimiz mənada elmi səylərə tarixin bilinən dövrlərinin çox uzun bir hissəsində rast gələ bilmirik. Şumerlərin e.ə. 3000-ci ildə texniki biliklər əldə etdik- lərinə, bunları öz rifahları üçün istifadə etdiklərinə şahid oluruq. Şumerlərdən sonra babillilər də riyaziyyat və ast- ronomiya sahələrində inkişaf etmişdilər. Uzun və diqqətli müşahidələrdən sonra uğurlu bir təqvim yaratmış və bunu əkinçilikdə istifadə etmişdilər. Günəşin hər gün səmadakı qapıların birindən girdiyi, ayrı birindən çıxdığını deyirdilər. Babillilərin səma ilə əlaqələri astronomiya qədər astrologiya 18 ilə də bağlı idi. Onlar səmanı müşahidə edərək gələcəkdə nələr olacağı ilə bağlı məlumatlar əldə etməyə çalışırdılar. Misirdə də riyaziyyat və astronomiya sahələrində əhə- miy yətli irəliləyişlərə rast gəlirik. Qədim Çin və Hind mə- dəniyyətlərinin də bu sahələrdə uğurlu inkişafa nail olduq- larının şahidi oluruq. Bunlar günümüzün elmi anlayışların- dan fərqli olaraq daha çox gündəlik ehtiyacları qarşılamağa yönəlmiş işlər olaraq görünməkdədir. Haqlarında danışdığımız mədəniyyətlər göy cisimlərini müşahidə edirdilər; bu cisimlər arasında tapdıqları nizam- lı əlaqələrə əsaslanaraq gələcəkdə baş verəcəkləri təxmin etməyə, əkinçilikdə bunlardan faydalanmağa, astrolojik kəhanətlərdə bu məlumatlardan istifadə etməyə çalışırdı- lar. Bildiyimiz qədərilə, onlar çağdaş elmdə olduğu kimi müşahidə məlumatlarını izah etmə ehtiyacı hiss etmir, te- orik əsasda müşahidələri dəyərləndirə bilmirdilər. Belə ol- duğu təqdirdə, astronomiya elmində bugünkü mənada bir irəliləyiş əldə etmələri də mümkün deyildi. Lakin bunu da bildirməliyik ki, son elmi kəşflər bu mədəniyyətlərin elm tarixi kitablarında yazıldığından daha çox irəlilədiklərini, Qədim Yunanıstandakı inkişafın mənşəyi olduqlarını orta- ya qoymaqdadır. Bu da elm tarixinin Qədim Yunanıstan- dan başladığı iddiasını yenidən nəzərdən keçirməyimizin vacib olduğunu göstərir. Aristotel və Ptolomeyin Dünya Mərkəzli Kainatı Aristotel Yer planetinin sabit mərkəzli olduğunu, bütün planetlərin, ulduzların, Günəşin və Ayın Yerin ətrafında dövr etdiyini iddia edirdi. Aristotelə görə, ulduzların xam- malı və Yerin xammalı bir-birindən fərqli idi. Ulduzlar 19 əzəli bir yanacaqla yandırılmışdı. Bunlar həm əzəli, həm də əbədi idilər. Yer isə qüsurlu və əskik idi, ulduzlar qədər mükəmməl deyildi. Daha sonra Ptolomey (85-165) Aristoteldən aldığı mira- sı istifadə edərək Eudoksun və Hipparksın düşüncələrindən də faydalanaraq astronomik bir model ortaya qoydu. Bu modelə görə, Yer mərkəzdə idi. O zamanlar məlum olan 5 planet; Merkuri, Venera, Mars, Yupiter, Saturn və onlarla birlikdə Ay və Günəş də Yerin ətrafında fırlanırdı. Ulduz- lar isə kənardakı ən geniş halqada idilər. Bu, Ptolomeyin istifadə etdiyi mirasın sahibləri olan Pifaqorun, Platonun, Aristotelin bəyənəcəyi bir model idi, kainat dairələr və kürələrlə təsvir edilirdi. Islam aləmində elmin qızıl dövrü Xüsusi ilə VIII - XIII əsrlərin aralığında qalan dövr İs- lam aləminin elmdə zirvədə olduğu dövrdür. Elm tarixçi- lərinin bir çoxu qərbdə eyni dövrü “Qaranlıq dövr” ola- raq xarakterizə etdikləri halda, həmin elm tarixçiləri İslam aləminin bu dövrdəki elmi vəziyyətini “Qızıl dövr” olaraq təsvir edirdilər. Bu dövrdə müsəlman cəmiyyətlər Yunan, Hind və İran mədəniyyətlərinin mirasından istifadə edirdilər. Bu mədəniyyətlərin əsərlərini ərəbcəyə tərcümə edərək özləri də elmi tədqiqat və müşahidələri ilə əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə etdmişdilər. Rəsədxana ilk dəfə Marağada 1259-cu ildə tikilmişdi. Buradakı fəaliyyəti ilə Nəsirəddin Tusi də pto- lomeyçi kainat modelinin çatışmazlıqlarını tənqid etmişdi. Xarəzmi, Bitruci və Biruni kimi bir çox alim də astronomi- yaya mühüm töhfələr vermişdilər. Yüklə 70,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|